Morgunblaðið - 22.03.2004, Blaðsíða 8

FRÉTTIR
8 MÁNUDAGUR 22. MARS 2004 MORGUNBLAÐIÐ
Uss, það var ekkert nema fjölskyldumyndir – mest af ykkur bræðrunum og Grýlu og
Leppa, og svo fullt af tölvupósti til Jóla á Íslandi.
Markaðslausnir í orku- og umhverfismálum
Leitum okkar
eigin leiða
Friðrik Már Baldurs-son, prófessor viðviðskipta- og hag-
fræðideild Háskóla Ís-
lands, flytur fyrirlestur á
morgun, 23. mars, kl.
12:15–13:15 í Odda 101.
Um er að ræða innsetning-
arfyrirlestur nýskipaðs
prófessors við deildina.
Fyrirlesturinn hefur yfir-
skriftina „Markaðslausnir
í orku- og umhverfismál-
um“. Morgunblaðið sló á
þráðinn til Friðriks og
spurði hann út í fyrirlest-
urinn, yfirskrift hans, efni
og innihald.
Geturðu greint okkur
nánar frá yfirskriftinnit?
„Já, hagfræðingar hafa
lengi talað fyrir því að
leyfa markaðsöflum að
njóta sín á sviði orku- og umhverf-
ismála. Á síðustu árum hefur það
færst í vöxt að slíkum lausnum sé
beitt í raun. Á raforkumarkaði
hefur verið þróað nýtt skipulag
sem leyfir samkeppni að njóta sín
þar sem því verður við komið og í
umhverfismálum hefur verið
komið á fót kerfum þar sem sett
er þak á mengun og fyrirtækjum
síðan leyft að versla með losunar-
heimildir. Þannig draga þeir úr
mengun sem hafa bestu mögu-
leikana á að gera það. Meðal ann-
ars er ætlunin að leysa eitt
stærsta umhverfisvandamál
mannkyns – hitnun loftslags af
völdum gróðurhúsalofttegunda –
með kerfi sem leyfir framsal los-
unarheimilda milli landa. Í er-
indinu verður fjallað um mismun-
andi lausnir á þessu sviði, þær
kenningar sem liggja að baki og
raunverulega útfærslu þeirra, en
rannsóknir mínar hafa m.a. verið
á þessu sviði að undanförnu.“
Segðu okkur meira …
„Þegar talað er um að njóta sín
á sviði orku- og umhverfismála, þá
gæti það hljómað eins og að þarna
séu tvö svið sem hljóti að rekast á.
Orka er nauðsynleg fyrir hagvöxt
og framþróun, en vinnsla hennar
á hinn bóginn oftast nær tengd
neikvæðum umhverfisáhrifum
hverskonar. En hagfræðingar
hafa lengi bent á að árangri má ná
í umhverfismálum og sparnaði,
með markaðslausnum: Það má ná
sama árangri í að draga úr meng-
un eins og stöðlum, boðum og
bönnum, en tilkostnaðurinn verð-
ur minni. Það kallar á að breyta
þeirri hugmyndafræði sem ráðið
hefur ríkjum. Síðustu árin hafa
orðið breytingar á báðum sviðum.
Síðustu tíu til fimmtán árin hefur
t.d. náðst umtalsverður árangur í
raforkumálum í nágrannalöndum
okkar, en menn eru enn að fikra
sig áfram á þessu sviði, ekki kom-
in full reynsla á nýju hugsunina
og réttu vinnubrögðin eiga eftir
að festa sig í sessi.“
En í umhverfismálum?
„Þar eru ýmsar leiðir færar, t.d.
að taka gjöld af mengun og eins
og Kyoto-bókunin stendur fyrir,
að setja þak á losun
gróðurhúsalofttegunda
en leyfa þjóðum að
versla með heimildir
sín á milli. Með þessu
móti er hægt að draga
úr losun með mun
minni tilkostnaði en ella. Það eru
enn um fjögur ár í að Kyoto-bók-
unin taki gildi svo þetta eru enn
aðeins áætlanir, en ef marka má
reynslu af sambærilegum kerfum
er mark takandi á þessum niður-
stöðum.“
Hvernig gæti þetta virkað á Ís-
landi?
„Hér á landi höfum við sérstöðu
að því leyti að okkar raforka er
unnin úr endurnýjanlegum orku-
gjöfum, öfugt við það sem víðast
gerist annars staðar þar sem not-
að er jarðefnaeldsneyti. Við þurf-
um því eflaust að leita okkar eigin
leiða. Reynslan af því að tak-
marka mengun með framseljan-
legum losunarheimildum er hins
vegar góð þar sem þetta hefur
verið reynt. Í Bandaríkjunum hef-
ur t.d. slíkt kerfi verið notað með
góðum árangri til að draga úr los-
un á brennisteinstvíildi, sem veld-
ur súru regni og verulegu um-
hverfistjóni. Sparnaðurinn mælist
í milljörðum dollara, dregið hefur
verið úr mengun um helming og
umhverfisárangur varð mjög góð-
ur.
En þú spurðir hvernig svona
fyrirkomulag gæti nýst okkur hér
á landi. Það er í raun og veru enn
þá bara opin og óskráð bók. Okk-
ar losun kemur að mestu frá sam-
göngum og fiskveiðum fyrir utan
stóriðju. Við beitum sköttum á
eldsneyti í verulegum mæli og það
er spurning hvort hægt væri að
ganga lengra í því. En við getum
nýtt þekkingu okkar á vistvænni
orkuvinnslu í sameiginlegum
verkefnum með öðrum þjóðum.
Það eru í raun óbein viðskipti með
losunarheimildir. Árangur á því
sviði telst okkur til tekna í Kyoto-
bókhaldinu.“
Er þetta opinn fyrir-
lestur?
„Já hann er það og
ég vona að ég fái góða
mætingu.“
Er ekki hætt við að
meðaljóninn skilji ekkert hvað
verið er að tala um?
„Sérfræðingar eru einmitt
gjarnan gagnrýndir fyrir að vera
með svo mikið af tæknilegum at-
riðum og smáatriðum í máli sínu
að venjulegt fólk skilur lítið. Ég
ætla að reyna að hafa erindi mitt
sem aðgengilegast þannig að allir
geti hlýtt á.“
Friðrik Már Baldursson

Friðrik Már Baldursson lauk
fil. kand.-prófi í stærðfræði frá
Gautaborgarháskóla árið 1982
en hafði áður numið stærðfræði
við HÍ. Lauk doktorsprófi í töl-
fræði og hagnýtri líkindafræði
frá Columbia-háskólanum í NY
1985 og MS-prófi í hagfræði frá
HÍ 1994. Friðrik var lektor við
Columbia-háskólann 1985–1988
og sérfræðingur og síðar for-
stöðumaður hagrannsókna og
síðast forstjóri Þjóðhagsstofn-
unar 1988–1999. Vísindamaður
við Hagfræðistofnun HÍ 1999–
2003; en er nú prófessor í hag-
fræði við HÍ. Hann er kvæntur
Kristínu Björnsdóttur, dósent við
hjúkrunarfræðideild HÍ, og eiga
þau tvö börn.
Okkar losun
kemur að
mestu frá
samgöngum
LEE Hall leikritahöfundur kemur
til Íslands í byrjun apríl og verður
viðstaddur sýningu á Eldað með
Elvis, sem Menningarfélagið Eilíf-
ur og Leikfélag Akureyrar setja
upp í sameiningu. Hann kemur
hingað ásamt eiginkonu sinni, leik-
stjóranum Beeban Kidron, og
tveimur börnum.
Lee Hall skrifaði handritið að
Eldað með Elvis og er líklega
kunnastur fyrir að skrifa handrit
að kvikmyndinni Billy Elliott, sem
tilnefnd var til óskarsverðlauna og
hreppti tvenn BAFTA-verðlaun.
Beeban Kidron, eiginkona hans, er
þekktur kvikmyndaleikstjóri og er
um þessar mundir að ljúka við
gerð annarrar myndarinnar um
Dagbók Bridget Jones.
Eldað með Elvis er sýnt í Loft-
kastalanum um þessar mundir, en
flyst fyrstu helgina í apríl í Sam-
komuhúsið á Akureyri. Þar verður
efnt til sérstakar hátíðarsýningar
fyrir Lee Hall 7. apríl, en Leik-
félag Akureyrar hefur einmitt
tryggt sér sýningarréttinn á öðru
leikriti eftir hann, „Spoonface
Steinberg“, að sögn Magnúsar
Geirs Þórðarsonar, nýráðins leik-
hússstjóra LA, en hann leikstýrir
einmitt Eldað með Elvis.
„Það er alltaf mikill heiður þeg-
ar menn sem eru að vinna á heims-
vísu koma hingað til að skoða
hvernig við stöndum að verki,“
segir Hallur Helgason, leikhús-
stjóri Loftkastalans, en Lee Hall
þáði boð hans um að koma til
landsins. „Eldað með Elvis hefur
fengið frábæra dóma og frábærar
viðtökur áhorfenda hér á landi og
við vonumst til að hún falli höfund-
inum í geð,“ sagði Hallur.
Höfundur Eldað með Elvis hingað