Morgunblaðið - 22.03.2004, Blaðsíða 22

22 MÁNUDAGUR 22. MARS 2004 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson. M
ikilvæg breyting er að verða á því hér á
landi hvernig samskiptum yfirvalda og
fólks er háttað. Sú hugmynd að hjá
valdhöfunum liggi upphaf allra góðra
hugmynda er á undanhaldi en í staðinn
hafa komið aukin samskipti milli stjórnvalda annars
vegar og fólks, félaga og fyrirtækja hinsvegar. Hug-
myndir fæðast hvarvetna, þeim er ýtt á flot til almennr-
ar þátttöku í þróun þeirra og síðan gerir hver sitt til að
frjókorn hugmyndarinnar beri ávöxt.
Ýtt hefur verið undir þessa þróun með lagasetningu
um samráð og umsagnarrétt, en víða hafa yfirvöld líka
tamið sér vinnubrögð sem hvetja til þátttöku fólks í mót-
un hugmynda og framkvæmd þeirra. Þessi þróun hefur
gengið undir ýmsum nöfnum; dreifstýring, valddreifing,
þátttökustjórnmál og umræðustjórnmál, en markmiðið
er að auka hlutdeild íbúa í samfélagi sínu og þróun þess.
Ábyrgð stjórnvalda á því sem formlega heyrir undir
þeirra verksvið er þó engu minni og á þeim hvílir sama
frumkvæðisskylda og fyrr, að bregðast við breyttum
þörfum og kröfum nýrra tíma.
Þessi breyting eða jafnvel bylting hefur verið fremur
hljóðlát hjá Reykjavíkurborg síðasta áratug, en afrakst-
ur hennar hefur verið að birtast borgarbúum með ýmsu
móti, ekki síst nýlega.
Gríðarleg gerjun er í umræðu um framtíð höfuðborg-
arinnar og raunar höfuðborgarsvæðisins alls í kjölfar
framkominna hugmynda um skipulag Kvosarinnar en
ekki síður í tengslum við þá síauknu samvinnu sveitarfé-
laganna á Suðvesturlandi sem Reykjavík er leiðandi í.
Hugmyndir okkar um höfuðborgarsvæðið eru þannig að
víkka út.
Markmið samvinnunnar er betri nýting innviða sveit-
arfélaganna, en forsendan er sú hugarfarsbreyting sem
lýst var hér á undan; að menn opni augun fyrir því að
víða gera menn góða hluti, að skynsemin verði h
rígnum yfirsterkari.
Aukið samstarf á stærra svæði
Samstarf sveitarfélaganna á höfuðborgarsvæ
hefur staðið áratugum saman en á allra síðustu m
erum hefur það allt í senn orðið nánara, náð til sí
fleiri málaflokka og til stærra landsvæðis. Þessa
er langt í frá lokið en hér eru nokkur dæmi um n
áfanga og aðra í burðarliðnum:
Væntanleg sameining hafna sitt hvorum megi
fjarðar er nýjasta dæmið og dæmi sem öðrum fr
ýtir undir þá sýn að höfuðborgarsvæðið er að stæ
það má finna tækifæri til hagræðingar í þeim ve
koma Sundabrautar, sem með þessu frumkvæði
komin alvarlega á dagskrá, getur aukið þá hagkv
enn frekar og við bíðum þess nú að Alþingi svari
nýrra tíma og setji allt verkið á tímasetta samgö
áætlun. Þá skulum við ekki útiloka að þetta sam
víkki út, frekar en samstarfið innan Strætó bs. Þ
fyrsta samræmda leiðakerfi almenningsvagna á
uðborgarsvæðinu í smíðum. Þessa dagana er ver
kynna leiðakerfishugmyndir á opnum íbúafundu
Reykjavík og fyrir sveitarstjórnum annarra aðil
arsveitarfélaga Strætó bs. og þannig opnað fyrir
ingar og athugasemdir. Að því loknu má ímynda
athafnasvæði fyrirtækisins stækki.
Sveitarfélögin hafa starfað saman að sorpeyði
armálum um árabil og nú bíður staðfestingar ný
þykkt fyrir Sorpu þar sem staðfest er jákvæð þr
þess samstarfs.
Slökkvilið höfuðborgarsvæðisins þjónar nú sv
allt sunnan úr Hafnarfirði upp í Kjós en það sam
hefur verið þróað enn frekar með því að sameina
almannavarnanefndir á þessu svæði. Á næstu dö
Nýir tímar
Eftir Þórólf Árnason
RJÓÐUR FYRIR
LANGVEIK BÖRN
Rjóður nefnist hvíldar- og end-urhæfingarheimili fyrir lang-veik börn, sem opnað var í
Kópavogi á laugardag. Þar er hægt að
vista tíu börn og er gert ráð fyrir því
að þau dvelji þar þrjár til fjórar vikur í
senn. Velferðarsjóður barna á Íslandi
leggur til stofnkostnað og heilbrigð-
isráðuneytið rekstrarfé. Landspítali –
háskólasjúkrahús mun sjá um rekstur
heimilisins.
Ingibjörg Pálmadóttir, fyrrverandi
heilbrigðisráðherra, er framkvæmda-
stjóri Velferðarsjóðs barna á Íslandi
og kynnti hún verkefnið ásamt Kára
Stefánssyni, forstjóra Íslenskrar
erfðagreiningar, sem lagði til stofnfé
til sjóðsins. Í samtali við þau í Morg-
unblaðinu á laugardag kom fram að
um 50 börn á Íslandi þyrftu á þessari
þjónustu að halda, en brýn þörf hefur
verið fyrir athvarf handa börnum, sem
þjást af sjaldgæfum sjúkdómum og
þurfa á mikilli umönnun og eftirliti að
halda.
„Það er verið að bregðast við þörf,“
sagði Kári Stefánsson þegar hann var
spurður um opnun nýrrar stofnunar á
tímum sparnaðar í heilbrigðiskerfinu
og bætti við að það væri skringilegur
sparnaður að hlúa ekki að þessum fjöl-
skyldum. „Því ef þær gefast upp þá
lenda þessi börn alfarið á höndum hins
opinbera og þá fer þetta fyrst að verða
mjög dýrt! Það sem við erum að gera
hér er að skapa aðstöðu sem eykur lík-
urnar á því að fjölskyldurnar geti
haldið áfram að búa saman.“
Miklir erfiðleikar fylgja því að sinna
veikum börnum, sem jafnvel þarf að
hugsa um allan sólarhringinn. En það
er ekki síður erfitt fyrir foreldra að
þurfa að sjá á eftir barni sínu inn á
stofnun fyrir fullt og allt vegna þess að
þeir ráða ekki við að sjá um það og
heimilið Rjóður á því eftir að verða
þeim himnasending.
Ingibjörg Pálmadóttir segir að Vel-
ferðarsjóður barna á Íslandi leggi 60
milljónir í heimilið og að borist hafi
gjafir til kaupa á búnaði fyrir 15 millj-
ónir.
Sjóðurinn var stofnaður í janúar ár-
ið 2000 með framlagi Íslenskrar erfða-
greiningar, sem var fólgið í 15 þúsund
hlutum í Decode Genetics. Verðmæti
þeirra var þá um 500 milljónir króna,
en nú eru í honum um 600 milljónir og
segir Kári að þó hafi verið veitt há
framlög úr honum. Ingibjörg Pálma-
dóttir segir að á þessu ári muni sjóð-
urinn leggja á milli 90 og 100 milljónir
til málefna barna og bendir á að fram-
lag Íslenskrar erfðagreiningar sé
stærsta framlag, sem íslenskt fyrir-
tæki hafi lagt til velferðarþjónustunn-
ar. Sjóðurinn sinnir einnig ýmsum
öðrum verkefnum. Lýtur eitt þeirra að
aðhlynningu barna með geðræn
vandamál og skora aðstandendur
sjóðsins á fleiri að leggja þeim lið við
að koma upp aðstöðu fyrir þau.
Hefð er fyrir því hér á landi að ýmis
samtök leggi sitt af mörkum og má að
öðrum ólöstuðum nefna Hringinn og
Thorvaldsensfélagið, sem hafa unnið
ötullega að heilbrigðismálum barna.
Í Rjóðri í Kópavogi verður unnið
þarft verk og löngu tímabært. Því geta
foreldrar og aðstandendur félagsins
Einstakra barna borið vitni. Framtak
Velferðarsjóðs barna á Íslandi er til
fyrirmyndar og verður spennandi að
fylgjast með næstu verkefnum hans.
FJÁRFESTINGAR ERLENDIS
Á aðalfundi Burðaráss hf., sem núer móðurfélag Eimskipafélags-
samstæðunnar, flutti nýkjörinn
stjórnarformaður Björgólfur Thor
Björgólfsson ræðu, þar sem hann
sagði m.a.: „Til að geta verið burðar-
ás og bakhjarl íslenzks atvinnulífs
verður Burðarás að fjárfesta mun
meira erlendis en verið hefur. Því er
það mikilvæg stefnubreyting, sem
nú verður á starfsemi fjárfesting-
arfélagsins, að gert sé ráð fyrir að
vægi erlendra fjárfestinga verði að
minnsta kosti til jafns við fjárfest-
ingar innanlands.“
Björgólfur Thor sagði að það væri
jafn nauðsynlegt fyrir Ísland nú að
eiga sterkan og öflugan fulltrúa á
sviði fjárfestinga á alþjóðavettvangi
eins og það var fyrir þjóðina að eiga
öflugt flutningafélag snemma á 20.
öldinni og bætti síðan við:
„Burðarás verður þessi fulltrúi Ís-
lands og mun félagið nýta sér það fé
og þekkingu, sem myndast hefur
innan félagsins við uppbyggingu nú-
tímalegra og arðvænlegra fyrir-
tækja. Eftir sem áður mun Burðarás
taka virkan þátt í atvinnuuppbygg-
ingu hér á landi.“
Samlíkingin við hlutverk og mik-
ilvægi Eimskipafélagsins í árdaga er
skemmtileg og mikið til í henni og
yfirlýsingar nýkjörins stjórnarfor-
manns Burðaráss mikilvægar. Í
þeim felst, að félagið muni leitast við
að fá útrás fyrir krafta sína á er-
lendum vettvangi fremur en innlend-
um.
Í ljósi þeirra miklu sviptinga, sem
verið hafa í viðskiptalífinu hér um
skeið, og vísbendinga um of mikla
samþjöppun valda og áhrifa í hönd-
um fárra einstaklinga í atvinnulífinu
er sérstök ástæða til að fagna þess-
um ummælum Björgólfs Thors.
Það er löngu orðið ljóst, að Ísland
er orðið of lítið fyrir þau miklu um-
svif, sem nú fara fram í viðskiptalíf-
inu. Það er ekkert neikvætt við það
heldur jákvætt. Hið sama hefur
gerzt með öðrum þjóðum. Bandarísk
fyrirtæki fjárfesta mikið í útlöndum
og hið sama á við um fyrirtæki í ná-
lægum löndum, bæði á öðrum Norð-
urlöndum og í Evrópu. Þetta er til
marks um, að við höfum öðlast þann
efnahagslega styrk, að geta látið að
okkur kveða annars staðar, og höf-
um til þess fjármuni og þekkingu og
unga og djarfa kaupsýslumenn.
En jafnframt mun sú stefnumörk-
un, sem fram kom í ræðu stjórn-
arformanns Burðaráss, stuðla að
sáttum í íslenzku samfélagi, að stóru
viðskiptasamsteypurnar, sem hér
hafa orðið til, beini athygli sinni að
fjárfestingum í útlöndum enda mun
það koma þjóðinni til góða, þegar
fram í sækir.
Í
fjölmiðlum að undanförnu hefur mikið verið
fjallað um landnotkun á Geldinganesi og lagn-
ingu Sundabrautar yfir Kleppsvík, ekki síst
vegna þeirrar ákvörðunar borgaryfirvalda að
falla frá því að Geldinganesið verði að mestu
tekið undir hafnar- og atvinnusvæði. Sú ákvörðun var
tekin í framhaldi af stofnun hafnarsamlags milli hafn-
anna í Reykjavík, á Grundartanga, Akranesi og í Borg-
arnesi. Rökin fyrir þessari ákvörðun eru þau, að með
ákveðinni verkaskiptingu þessara hafna megi koma
fyrir á hafnarsvæðum utan Reykjavíkur ýmissi starf-
semi, sem fyrirhuguð var á vegum Reykjavíkurhafnar
í framtíðinni.
Hugmyndasam-
keppni árið 1989
Sjálfstæðismenn hafa allt frá árinu 1989 verið þeirr-
ar skoðunar að Geldinganesið ætti að nýta fyrst og
fremst undir íbúðarbyggð. Í maí 1990 voru kynntar til-
lögur úr hugmyndasamkeppni um íbúðarbyggð á
Geldinganesi, sem sýndu fram á, að þar mætti koma
fyrir íbúðarbyggð fyrir mörg þúsund manns. Tillög-
urnar sem fram komu sýndu ennfremur fram á marg-
víslega möguleika til að skapa fjölskrúðugt mannlíf og
öflugt atvinnulíf á þessu fallega svæði í borgarlandinu.
Við samþykkt aðalskipulags Reykjavíkur fyrir
skipulagstímabilið 1990–2010 í okt. 1991, sem sjálf-
stæðismenn höfðu forystu um, var um það fullt sam-
komulag í borgarstjórn að Geldinganesið, sem er u.þ.b.
220 hektarar að stærð, yrði að mestu tekið undir íbúð-
arbyggð en jafnframt var gert ráð fyrir 30 hektara at-
hafnahverfi í Geldinganesi í tengslum við fyrirhugað
hafnarsvæði í Eiðsvík.
Stefnubreyting R-listans
Þegar R-listinn lagði fram tillögur sínar að nýju að-
alskipulagi Reykjavíkur fyrir árin 1996–2006 boðaði
hann gjörbreytta landnotkun á Geldinganesi, þar sem
nesið var að mestu sett undir hafnar- og atvinnu-
starfsemi, í mikilli andstöðu við sjálfstæðismenn. Í
greinargerð með þessu aðalskipulagi segir m.a.:
„Ef til framtíðar er litið þá er Geldinganes-Eiðsvík
besti kosturinn í borginni til að byggja upp stórt sam-
fellt athafnahverfi og þjónustu í tengslum við flutn-
inga- og iðnaðarhöfn og þjóðbraut til og frá borginni. Í
öðrum athafnahverfum er ekki að finna 10 ha. eða
stærri lóðir í tengslum við höfn, sem hentað gætu
stærri atvinnurekstri, t.d. fyrir erlenda fjárfesta. Í
Eiðsvík er mikið dýpi og skýlt fyrir úthafsöldu, þannig
að víkin er kjörin til hafnargerðar frá náttúrunnar
hendi. Í Geldinganesi má sjá fyrir sér mjög fjöl-
breyttan atvinnurekstur og þjónustustarfsemi auk
íbúðarbyggðar (þ.e. 35–40 hektarar austast á nesinu)“.
Miðað við þennan málflutning fulltrúa R-listans
hljóta borgarbúar að spyrja sig á hvern hátt sú
ákvörðun að mynda hafnarsamlag með fyrrnefndum
höfnum leysi af hólmi þau háleitu markmið um nauð-
syn landrýmis undir fjölþætta atvinnustarfsemi, sem
koma fram í greinargerðinni og vísað er til.
Svöðusár í Geldinganesi
Með samþykkt þessa aðalskipulags var einni
ur grunnur að stórfelldu grjótnámi á Geldingan
sem sjálfstæðismenn mótmæltu harðlega. Í dag
þar mikið svöðusár, sem verður ævarandi minn
um þann hug sem R-listinn ber til þessa landsv
Sjálfstæðismenn fluttu tillögu um það í skipula
byggingarnefnd miðvikudaginn 10. mars sl. að
námi á nesinu yrði þegar í stað hætt en sú tillag
felld af fulltrúum R-listans.
Þegar árið 1995 eða fyrir tæpum 10 árum vor
stæðismenn þeirrar skoðunar að hverfa ætti fr
hugmyndum um hafnargerð á Geldinganesi og
nesið eingöngu undir íbúðarbyggð og tengda at
satrfsemi. Ekki var hægt að sýna fram á að þör
fyrir nýtt stórfellt hafnarsvæði í Reykjavík auk
sem fjölmörg umhverfisleg sjónarmið mæltu ei
gegn því að á þessu svæði yrði útbúin stórskipa
Borgarfulltrúar R-listans ásökuðu sjálfstæði
um að grafa undan atvinnulífi í borginni og full
sumir að Geldinganesið væri að mestu óhæft ti
arbyggðar. Nú er komið annað hljóð í strokkinn
hefur verið sérstakt baráttumál R-listans í síðu
Geldinganesið
Eftir Vilhjálm Þ. Vilhjálmsson
Ein þeirra hugmynda sem fram hafa komið u