Lesbók Morgunblaðsins - 26.05.2001, Blaðsíða 16

16 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ˜ MENNING/LISTIR 26. MAÍ 2001
N
ANCY Argenta sópran-
söngkona er einn af gest-
um Kirkjulistahátíðar í
Hallgrímskirkju. Hún
syngur sópranhlutverkið
í óratoríunni Jósúa, eftir
Händel, en flutningur
verksins í Hallgríms-
kirkju á sunnudagskvöldið kl. 20.00 er frum-
flutningur þess á Íslandi. Nancy Argenta er í
dag heimsfræg söngkona, og eitt af stóru nöfn-
unum í flutningi barokktónlistar. Einhvern
veginn finnst manni að hugtakið díva eigi bara
við um óperusöngkonur, og ímyndin er jafnvel
sú að dívur séu sérlundaðar og hafi sitt fram.
Nancy Argenta svarar nokkuð hvatvís í sím-
ann, jafnvel hvöss, og segist ekki geta sagt orð
nema að fá að vita fyrst hve heitt sé á Íslandi í
dag. Er Nancy Argenta díva? Þegar spurning-
um söngkonunnar hefur verið svarað og vöng-
um velt um hvort vetrarkápu verði þörf á Ís-
landi í maílok brestur söngkonan í hlátur og
gleði og segist hlakka innilega til að koma til Ís-
lands og syngja með Schola Cantorum og ein-
söngvurunum sem með henni verða í verki
Händels, en það eru Gunnar Guðbjörnsson ten-
or, sem syngur hlutverk Jósúa, Matthew White
kontratenór frá Kanada og Magnús Baldvins-
son bassi í hlutverki Kalebs. Þau Nancy og
Matthew munu túlka hlutverk elskendanna
Otníels og Öksu.
Án þess að nokkur einasta spurning sé borin
upp tekur Nancy Argenta flugið í frásögn af
Jósúa sem felldi múra Jeríkóborgar og óratoríu
Händels sem byggð er á þessari kunnu sögu úr
gamla testamentinu. Röddin er björt, og meira
að segja hláturinn er sópran.
Händel flinkur að skapa
dramatískar andstæður
„Jósúa er ekki meðal þeirra verka Händels
sem oftast eru flutt, og Ísland er örugglega
ekki eini staðurinn þar sem verkið hefur ekki
verið flutt áður. Händel samdi verkið þegar
hann var á hátindi sköpunar sinnar, árið 1747,
og verkið var á sínum tíma mjög vinsælt, allt
fram á nítjándu öld, sem er óvenjulegt með
verk þess tíma almennt. Þetta er dæmigerður
Händel; hann notar kórinn vel til að skapa
dramatískar andstæður. Sagan er ákaflega
dramatísk, og þar skiptast á sigrar og ósigrar,
svik og heitar tilfinningar og hver bardaginn af
öðrum, og Händel tekst afskaplega vel að skapa
í tónlistinni þessi ólíku blæbrigði og ólíkt and-
rúmsloft eftir því hvernig sögunni vindur fram.
Það kemur í minn hlut að syngja frægustu aríu
verksins, O had I Jubal’s Lyre,“ segir söng-
konan og hlær innilega, sem verður að teljast
vísbending um að hún hlakki mjög til að takast
á við hana.
Átjánda öldin minn heimavöllur
Nancy Argenta er þekkt að því að syngja alls
konar tónlist; ekki bara barokk, heldur einnig
rómantíska ljóðasöngva, verk frá klassíska tím-
anum, samtímatónlist og hvaðeina. Það er ekk-
ert tímabil tónlistarsögunnar sem hún hefur
sniðgengið, en þó er barokkið henni auðheyri-
lega hugleiknast. „Ég elska átjándu öldina, ég
get sagt að hún sé minn heimavöllur. En hvað
þetta snertir er ég auðvitað eins og sannur Ís-
lendingur, ég hef gaman af því að ferðast! Ég
syng það sem hæfir rödd minni og skapgerð, og
mér líkar ekki að vera sett á einhverja sérstaka
hillu í söngnum. Sumir söngvarar vilja bara
sinna einhverri ákveðinni tegund tónlistar, en
ég er ekki þannig. Listin þarf að vera mér stöð-
ug ögrun, bæði fyrir hug minn en ekki síst
röddina, því henni þarf maður auðvitað að beita
á mismunandi hátt, fyrir mismunandi stílteg-
undir í tónlistinni. Mér finnst gaman að breyta
til, það gerir lífið meira spennandi. En það er þó
merkileg staðreynd að ef einhver syngur Bach
vel, þá halda margir að sá hinn sami geti ekki
gert aðra hluti jafnvel.“ Nancy Argenta segir
að það geti verið líkamlega erfitt að skipta frá
einum söngstíl til annars, en það fari svolítið
eftir söngvurunum sjálfum hversu mikið það
taki á. „Það getur verið mjög erfitt fyrir söngv-
ara sem hefur sjaldan sungið annað en í róm-
antískum stíl nítjándu aldarinnar að einfalda
söngmátann og laga að barokkstíl svo vel sé.“
Períóðustíllinn
Í hljóðfæratónlist er gjarnan talað um period
stíl þegar tónlistarmenn leika á þann veg sem
tíðkaðist á viðkomandi tímabili tónlistarsög-
unnar og með eftirgerðum þeirra hljóðfæra
sem þá voru notuð. Períóðustíllinn hefur nánast
tekið yfirhöndina í flutningi barokktónlistar í
heiminum í dag, en það segir sig sjálft að þetta
er mun erfiðara í söng. Þar eru vitanlega engar
eftirgerðir gamalla hljóðfæra til, og mun erf-
iðara að ímynda sér hvernig flutningi og túlkun
var háttað. Söngvarar og tónvísindamenn hafa
þó á liðnum árum lagst á sveif með hljóðfæra-
leikurum við rannsóknir á því sem kallað er
performance practice eða flutningsmáti tónlist-
ar ýmissa tímabila, og er þá stuðst við skrif-
legar heimildir, auk þeirra hljóðfæra sem varð-
veist hafa. Nancy Argenta svarar því hvorki
játandi né neitandi þegar hún er spurð að því
hvort söngstíll hennar í barokkinu sé períóðu-
stíll. „Ég reyni alltaf að falla að þeirri hljóm-
sveit sem ég er að syngja með hverju sinni. Ég
reyni að hlusta á leikstílinn og fylgja honum eft-
ir. Þetta er auðvitað erfitt fyrir söngvarann því
hann hefur engar fyrirmyndir í gömlum rödd-
um eins og hljóðfæraleikari hefur með gömul
hljóðfæri. Hljóðfæraleikarinn getur tekið
hljóðfærið í hönd sér og komist að því með æf-
ingu hvernig best er að leika á það. Hver og ein
söngrödd er hins vegar orginal hljóðfæri. Mér
finnst períóðustíllinn hafa breytt miklu fyrir
barokktónlist, og hafa haft áhrif á það að hún
skuli enn lifa af. Þetta kemur einhvern veginn
allt betur heim og saman á þennan hátt og gerir
tónlistina fallegri, og þess vegna finnst mér
þetta rétt. Nú er ég alls ekki að segja að nú-
tímahljómsveitir geti ekki spilað barokktónlist
á stílfærðan hátt, því það geta þær margar ef
hljómsveitarstjórinn hefur eyra fyrir því.“
Gæti orðið eintómt
miðjumoð
Það eru varla nema um tuttugu og fimm ár
eða svo síðan períóðustílsvakningin hófst af al-
vöru, og tónlistarmenn og tónvísindamenn fóru
að leiða hugann að því hvernig tónlist hljómaði
á þeim tíma sem hún var samin. Nancy Argenta
segir mikla breytingu hafa orðið í flutningi eldri
tónlistar á þessum tíma, og að tónlistarmenn
finni sig æ betur í því að þurfa að beita mismun-
andi aðferðum við ólíka tónlist. „Hættan í þessu
er þó sú tilhneiging tónlistarmanna að fara ekki
eftir þeim hugmyndum sem fram koma í
ómældri rannsóknarvinnu tónvísindamanna;
algjör eftirlíking upprunalegs flutningsmáta
virðist vera á undanhaldi, en þá getum við setið
uppi með það að allt verði þetta einhvers konar
miðjumoð, og það væri synd, því við höfum
möguleikann á að flytja þessa tónlist á marg-
víslegan hátt og með öllum hugsanlegum lit-
brigðum og blæbrigðum. Þeir sem eru best
settir eru strengjaleikarar sem hafa margir
hverjir náð góðu valdi á alls konar hljóðfærum,
allt frá miðaldahljóðfærum til nýrra; þeir skilja
þetta vel útfrá blæbrigðamun allra þessara
hljóðfæra. Það er sorglegt í þessu öllu að af öll-
um helstu tónlistarskólunum í heimsborginni
London, skuli aðeins einn hafa sérstaka deild
ætlaða þeim sem vilja kynna sér upprunalegan
flutningsmáta eldri tónlistar. Þetta er Guild-
hall-skólinn; þar er sérstök deild fyrir þetta;
þar er rannsóknavinna á flutningsmáta eldri
tónlistar grundvöllur tónlistarflutnings, og þar
getur tónlistarfólk sérhæft sig í þessari grein.“
Nú höfum við Nancy Argenta talað mikið um
barokktónlist og strauma og stefnur í túlkun
hennar. En eitt af því sem söngkonan elskar
líka er ljóðasöngur. Sú grein sönglistarinnar
tengist einkum rómantíkinni og nítjándu öld-
inni. Er períóðustíllinn farinn að skipta sér af
rómantíkinni? „Ég reyni alltaf að nálgast tón-
listina út frá því sem á undan er gengið í tónlist-
arsögunni, en ekki frá mínum samtíma. Og mér
líkar vissulega mjög vel að syngja ljóð með
samskonar hljóðfærum og voru notuð á nítj-
ándu öldinni, og ég syng gjarnan söngva Schu-
berts, Beethovens og Haydns með nítjándu
aldar hljóðfærinu fortepiano. Þannig skapast
rétti hljóðheimurinn fyrir þessa tónlist. Ég hef
jafnvel sungið tónleika með þrjú hljóðfæri með
mér á sviðinu, sembal fyrir Purcell, fortepiano
fyrir Beethoven og Schubert og Steinway-flygil
fyrir tuttugustu aldar tónlistina. Ég á vin sem
ræður við öll þessi hljóðfæri og spilar með mér,
en þetta getur verið ansi erfitt, sérstaklega fyr-
ir mig, því það munar nokkru á tónhæðarstill-
ingu þessara hljóðfæra og ef ég fer of bratt á
milli þeirra gæti ég byrjað að syngja örlítið
óhreint. Ég get ekki farið á milli þessara hljóð-
færa öðruvísi en að í fyrsta laginu fyrir hvert
þeirra sé nokkurra takta inngangur, svo ég geti
aðlagað mig réttri tónhæð; eftir það er þetta
allt í lagi. Ég er þó alls engin hreinstefnumann-
eskja hvað sönginn varðar, eins og til dæmis
Emma Kirkby er. Hún syngur bara sína tónlist
og ekkert annað. Og þetta hentar henni full-
komlega, þessi tónlist hæfir bæði rödd hennar
og skapgerð. Ég skipti um hatt eftir þörfum.“
Snillingurinn Daniel Harding
Nancy Argenta hefur unnið með mörgum
þekktustu hljómsveitarstjórum barokktón-
listarinnar, og nægir þar að nefna nöfn eins og
John Eliot Gardiner, Trevor Pinnock, Christ-
opher Hogwood, Roger Norrington, Richard
Hickox og Sigiswald Kuijken. En þegar hún er
spurð um uppáhaldssamstarfsfólki í tónlistinni
nefnir hún kornungan hljómsveitarstjóra, sem
er í mestu uppáhaldi um þessar mundir. „Þetta
er nú breytilegt frá ári til árs, en í dag er ég
mjög hrifin af ungum enskum hljómsveitar-
stjóra sem heitir Daniel Harding. Hann er bara
tuttugu og þriggja ára og hefur vakið mikla at-
hygli sem gestastjórnandi ýmissa þekktra
hljómsveita. Ég vann með honum og Deutsche
Kammerphilharmonie. Hann er algjört undur;
var orðinn atvinnumaður sautján ára, og ég
held að hann eigi eftir að verða mjög stórt nafn í
náinni framtíð. Svona talentar eru sjaldgæfir;
ég held bara að ég myndi nota orðið snillingur
um hann.“ Taug Nancy Argenta til Íslands
liggur í gegnum Hörð Áskelsson organista og
kórstjóra í Hallgrímskirkju, en þau voru sam-
tíða í námi erlendis á sínum tíma. Fyrir tilstilli
Harðar, kom Nancy hingað til lands fyrir um
tuttugu árum og söng með Pólýfónkórnum í
Gloriu eftir Poulenc, en það verk var samið
1959, og verður því að teljast allt harla ólíkt
bæði ljóðasöngnum og ekki síður barokkinu
sem söngkonan hefur mest dálæti á.
Söngvari verður að þekkja sinn lit
„Það er mikilvægt að söngvari geri sér grein
fyrir lit raddar sinnar og velji sér verkefni með
raddlitinn í huga. Þú getur líka heyrt að sumar
raddir passa betur við ákveðinn hljómsveitarlit,
en aðrar síður. Ég fæ aldrei nóg af því að brýna
þetta fyrir nemendum mínum, að raddliturinn
þinn verður að hæfa bæði verkinu sem flytja á
og þeirri hljómsveit sem leikur með þér. Ef
þetta er haft í huga er miklu auðveldara að velja
sér viðfangsefni við hæfi úr hvaða tegund tón-
listar sem er.“ Nancy Argenta dvelur aðeins í
tvo daga á Íslandi. Hennar bíða ótal verkefni
langt fram í tímann. Í þessari viku er hún að
syngja í Sköpuninni eftir Haydn í Newcastle og
Carlisle, eftir Íslandsdvölina verður hún aðal-
gestur á Händel-hátíðinni í Halle, þaðan fer
hún til Barcelona þar sem hún heldur eina tón-
leika, og svo aftur til Cambridge, þar sem hún
syngur í King’s College, Exultate jubilate eftir
Mozart fyrir breska útvarpið BBC. Hún er líka
að vinna að nýjum geisladiski sem kemur út í
sumar, með sönglögum eftir lítt þekt enskt tón-
skáld, Percy Turnbull sem lést um 1970.
Dívan biður um gott veður
Þegar hér er komið sögu lítur út fyrir að
samtalinu við Nancy Argenta fari að ljúka.
Blaðamaður er löngu hættur að velta því fyrir
sér hvort Nancy Argenta sé díva eða ekki. Auð-
vitað er hún díva, en þó alls ekki í þeim nei-
kvæða skilningi sem oft er lagður í það orð.
Hún er sérstaklega lifandi manneskja og hlær
mikið meðan á viðtalinu stendur. Þegar komið
er að því að kveðja, segir hún bíddu aðeins, – og
þá hefst viðtal hennar við blaðamann. Hún spyr
um hitt og þetta í íslensku tónlistarlífi, og sýnir
því sem upp er talið sama áhuga og blaðamaður
sýnir því sem hún hefur sagt. Við kveðjumst, og
hún minnir á vetrarfrakkann sem hún ætlar að
fá að láni hjá blaðamanni ef ekki verður staðið
við loforð um sérstaka vorblíðu um helgina.
„ÉG SKIPTI
UM HATT
EFTIR
ÞÖRFUM“
Sópransöngkonan Nancy Argenta syngur með Mót-
ettukór Hallgrímskirkju í óratoríunni Jósúa eftir Händ-
el á sunnudag. Hún sagði BERGÞÓRU JÓNSDÓTTUR
frá ást sinni á barokktónlist, en tók þó fram að hún
væri engin hreinstefnumanneskja í söngnum og að
hún skipti um hatt eftir þörfum.
Sópransöngkonan Nancy Argenta.
begga@mbl.is