Lesbók Morgunblaðsins - 06.10.2001, Blaðsíða 14

14 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ˜ MENNING/LISTIR 6. OKTÓBER 2001
NÝTT sýningargallerí, GalleríSkuggi, Hverfisgötu 39, hefurformlega starfsemi með opnunmyndlistarsýningar þeirra Birgis
Andréssonar, Guðmundar Odds Magnússonar,
Lilju Bjarkar Egilsdóttur og AKUSA (Ás-
mundur Ásmundsson og Justin Blaustein) í
dag kl. 16. Sýningin ber yfirskriftina Hver með
sínu nefi, og stendur hún yfir frammi í aðalsal,
í Klefa og Loftvarnarbyrgi gallerísins.
Verkið spyr: Veistu hver ég er?
Birgir Andrésson sýnir tíu ljóðateikningar
sem hann kallar húsaljóð, en þar vinnur hann
með hlutföll og grunnteikningar íslenska torf-
bæjarins. „Ég raða þessum húsateikningum
upp eins og ljóðum,“ segir Birgir, „munurinn á
húsunum getur verið eins og munur á milli
stafa eða tákna, en svo er þetta líka sá veru-
leiki sem þau lýsa. Fyrir 8–10 árum sýndi ég
stór verk í Nýlistasafninu, þar sem grunn-
myndir af bæjum voru skornar út í svartan
pappa, og það stærsta þeirra kallaði ég fer-
skeytlu. Þar var ég með endarím og höfuðstafi
og endurtók form á réttum stöðum, án þess að
formin þýddu endilega ákveðna stafi. Ég kall-
aði þetta verk Lestur, og þannig eru þessi verk
hér líka. Myndlist er meira og minna lestur; –
verkið spyr: Veistu hver ég er? Geturðu lesið
mig? Skilurðu mig? jafnvel þótt sumum finnist
það of langt gengið að það eigi endilega að
skilja myndlist. Ég held að myndlist sé þannig
að þú lest hana; – annaðhvort skilurðu hvað er
að gerast eða ekki. Þetta hefur líka með það að
gera að lesa húsið. Þú manst eftir Þórbergi, –
hann sagði að það væru ekki margir sem
kynnu að lesa hús. Þú getur lesið hús bæði
sagnfræðilega og tilfinningalega. Þú getur les-
ið hvað húsin segja þér. Við erum alltaf að
skapa myndir í huganum og tengja við þann
veruleika sem við þekkjum.“
Dúllandi hrafn
Birgir sýnir líka verk sem hann tileinkar
Guðmundi Árnasyni dúllara, en þar bregður
hrafn sér í líki Guðmundar með eftirhermur og
dúll. Dúllið var kúnst sem Guðmundur sér-
hæfði sig í. Hann sat við borð; stakk vísifingri
vinstri handar í vinstra eyrað; olnbogann
hvíldi hann á klút á borðinu, en hægri vísifingri
stakk hann í munninn, og söng og skemmti
með þeim hljóðum sem þannig urðu til. „Það er
eins með húsalesturinn og hrafninn með sínar
eftirhermur, þegar hann hann byrjar að dúlla
þá opnast fólki mismunandi myndir; – kannski
af manneskjunni sem er að dúlla og því sem er
að gerast.“ Þessum augum segist Birgir líta
myndlistina. Hún hafi með þekkingu og lestur
að gera, og að „lesandinn“ þurfi að þekkja inn
á „stafrófið“. Birgir segir ljóðformið sér hug-
leikið vegna þess hve það er skýrt og klárt.
„Það þarf ekkert að fara í grafgötur með það,
og það er ljóst hvernig það er sett upp. Þetta
verður einhvers konar konkret póesía.“ Húsa-
ljóð Birgis eru byggð á raunverulegum húsum.
„Já, þetta er allt unnið eftir teikningum sem ég
hef safnað að mér í gegnum tíðina. Ég hef líka
verið að skoða blöð eins og árbækur fornleifa-
fræðifélagsins og þvíumlíkt. Ég leiddist
snemma út í það að „grafa“. Ég sýndi á Fen-
eyjatvíæringnum 1995 tekiningar af húsaupp-
greftri, sem ég fann í þessum sömu bókum, og
ég kallaði þetta manngerða náttúru. Þegar þú
sérð svona jarðrask úr grjóti, torfi og mold
getur utanaðkomandi manneskja varla ímynd-
að sér að þar sé verið að leita að því sem mestu
máli skiptir; – leita að okkur sjálfum, menn-
ingu okkar og tilurð. Það sem mig langaði líka
að gera þá var að sýna hvað við, þessi litla þjóð
norður í ballarauga, höfum til jafns við bygg-
ingarnar stóru og miklu á Markúsartorginu til
dæmis. Þetta er allt byggt á sama tíma, og mig
langaði að sýna hvernig menningin er mismun-
andi. Á Ítalíu þverfótar maður ekki fyrir
menningu fortíðarinnar, en hér er hún svo
fjarlæg og langt í burtu. Ólafur Elíasson sagði
í Morgunblaðinu um daginn að við lifðum ekki
með okkar fortíðarmenningu, heldur tækjum
við hana sem eitthvað sem er innpakkað og við
þurfum að taka utan af eins og jólagjafir.“
Gestir Birgis
Til sýningarinnar valdi Birgir með sér þrjá
myndlistarmenn/hópa og lagði þar áherslu á
að sýningin í heild einkenndist af margleitni
fremur en samræmingu og yrði nokkurs konar
„myndlistarbland í poka“, þar sem sýningar-
gesturinn upplifði ný ævintýri í hverju horni.
Guðmundur Oddur sýnir myndir af mynd-
skreyttum húsum á Íslandi, húsum sem notuð
eru til að koma myndrænum skilaboðum á
framfæri. Myndirnar fimm sem Guðmundur
sýnir í aðalsal eru hluti af stærra safni sem
hann hefur unnið undanfarin ár, og segist
hann þar vera að vinna með íslenskan veru-
leika. Lilja Björk Egilsdóttir býr og starfar í
Hollandi. Hún sýnir innsetningu í Klefa gall-
erísins og vinnur þar með samspil birtu og
gegnsæis. Lilja vinnur jafnan verk sín sérstak-
lega í samhengi við þau rými sem hún sýnir í,
en þó tengist hvert verk öðru, enda á myndlist
hennar ekkert upphaf og engan endi, enga vís-
un í veruleika. „Verkin segja ekki sögu, og
vekja ekki spurningar, en þau kveikja minn-
ingar og tilfinningu fyrir einhvers konar innri
veruleika,“ segir hún um myndlist sína.
AKUSA skipa þeir Ásmundur Ásmundsson og
Justin Blaustein. Sýningarhluti þeirra í Loft-
varnarbyrginu heitir „Broken Integrities and
Other Pieces“ og er þar um að ræða skrásetn-
ingu á viðskiptum litla mannsins (AKUSA) við
listheiminn. Annars vegar hönnuðu Ásmundur
og Justin lógó handa galleríum í New York og
reyndu að selja þeim. Geta listunnendur skoð-
að lógóin og lesið bréfin sem send voru. Not-
uðu þeir Ásmundur og Justin ýmsar aðferðir
við að reyna að selja hugmyndir sínar, allt frá
auðmýkt yfir í yfirgang og jafnvel hótanir, í
þeirri von að eitthvert galleríanna tæki þá upp
á sína arma. Hins vegar sýnir AKUSA tölvuút-
prent af nöfnum vel valinna listamanna og
upptökur af símtölum við nokkra þeirra. Verk-
ið var gert árið 2000 og sýnt það sama ár í 207
Gallery, Los Angeles. „Símtölin voru gerð í
þeim tilgangi að fá vandaða en jafnframt
fræga listamenn til að koma á sýninguna í 207
Gallery og gefa okkur þannig tækifæri til að
þróa vináttusamband við þá. Eitthvað sem síð-
ar gæti gagnast AKUSA og framtíðarsýning-
arferli þeirra. Nú gætu listunnendur hugsað
sem svo að verkin væru aumkunarvert frama-
pot, en vert er að hafa í huga að í listum, eins
og í öðrum starfsgreinum, er eðlilegur díalóg-
ur mikilvægur svo að starfsgreinin, sem í
þessu tilviki er listin sjálf, geti þrifist,“ segir
Ásmundur um verkið.
Nýtt gallerí
Markmið Gallerí Skugga er að skapa lifandi
og metnaðarfullan vettvang til sýningarhalds
innlendra og erlendra myndlistarmanna. Gall-
eríið er á Hverfisgötu 39 í miðborg Reykjavík-
ur. Bakatil í húsnæði gallerísins er aðstaða til
setu, lesturs, skeggræðna og kaffidrykkju, og
mun galleríið standa fyrir ýmsum uppákomum
tengdum listum og umræðu um listir í víðum
skiliningi. Í hverjum mánuði munu aðstand-
endur Skugga miðla áhugasömum gestum
merkri skáldsögu úr bókmenntasögunni eða
samtímaumræðunni og áhugaverðri kvikmynd
úr hefðarbrunni kvikmyndanna.
Sýningin „Hver með sínu nefi“ stendur til
21. október. Galleríið er opið milli klukkan 13
og 17 frá þriðjudegi til sunnudags.
Birgir Andrésson og félagar sýna „Hver með sínu nefi“ í nýju galleríi á Hverfisgötunni
FORTÍÐIN LIFNAR
VIÐ Í SKUGGA
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Lilja Björk Egilsdóttir, Guðmundur Oddur Magnússon og Birgir Andrésson með krumma.
ÍBÚAR New York-borgar glíma við gjör-breyttan veruleika. Nokkrum vikum eft-ir að rúmlega 5.000 samborgarar þeirraféllu fyrir hendi hryðjuverkamanna má
greina fyrstu merki þess að fólk sé farið að
takast á við einhvers konar hversdag á nýj-
an leik.
Flæði gesta í nútímalistasafnið í New
York, MoMA, einn morguninn í síðustu viku
gaf þetta ótvírætt til kynna.
En meðvitundin er önnur og tilveran
verður aldrei skynjuð með sama hætti og
áður.
Verk eftir Ólaf Elíasson var nýverið sett
upp í anddyri safnsins. Þar býður listamað-
urinn áhorfendum að horfa á sjálfa sig
skynja umhverfið í þessu eina þekktasta
listasafni heims. Verkið „Horft á sjálfan sig
skynja“ samanstendur af 50 rúðum þar sem
skiptast á gler og mjóar spegilræmur.
Gluggarnir snúa út að skúlptúrgarði safns-
ins frá anddyrinu á jarðhæð og um rúllu-
stiga upp á fyrstu hæð safnsins.
Í garðinum eru hafnar framkvæmdir við
nýja viðbyggingu MoMA sem mun þrefalda
rými safnsins frá því sem nú er.
Við áhorfandanum blasir óljós iða fram-
kvæmdanna úti fyrir ásamt uppbrotinni
spegilmynd sjálfsins í samspili við innra
rými safnsins. Ámóta óljósar eru hreyfingar
annarra safngesta og snögg ljósbrot af gler-
inu sem birtast og hverfa í rýminu.
Málverk breska op-art listamannsins
Bridget Riley koma fyrst upp í hugann.
Ekki einu sinni með ýtrustu einbeitingu er
hægt að kalla fram skýra mynd eins fremur
en annars; innviðir safnsins renna saman
við eigin líkamsmynd sem rennur saman við
krana, uppgröft og spýtur utan dyra. Inn-
viðirnir halda áfram út og út kemur inn, í
einu samfelldu flæði. Þú gefur þig á vald
skynjunarinnar og horfir á sjálfan þig horfa.
Eða er þetta kannski safnið sem þú sérð
horfa á áhorfendur sína? Sagt er að við
hverfum á vit annars veruleika þegar við
skoðum listaverk. Þessu er öfugt farið með
verk Ólafs Elíassonar þar sem áhorfandinn
upplifir sjálfan sig svo staðfastlega í um-
hverfi sínu, í núinu.
Upplifun svo óvænt að ekki er laust við að
manni sortni fyrir augum.
Innsetning Ólafs Elíassonar í MoMA til-
heyrir röð verka sem sérstaklega eru unnin
fyrir safnið undir heitinu Projects eða Verk-
efni og fyrst var sett á fót árið 1971. Þar er
yngri kynslóð listamanna gefið færi á að
koma nýjum verkum sínum á framfæri í
safni sem þekkt er fyrir gríðarstórt úrval
nútímamyndlistar síðustu aldar. Safnið
stendur nú á tímamótum því framundan eru
enn frekari framkvæmdir vegna hinnar nýju
safnabyggingar sem gerir það m.a. að verk-
um að MoMA þarf að flytja alla starfsemi
sína til bráðabirgðahúsakynna hinum megin
austurárinnar, til Queens, næsta vor. Kostn-
aður við þessar húsbyggingar hleypur á
milljörðum ísl. króna og verður umfang og
starfsemi safnsins gjörbreytt þegar þeim
lýkur árið 2004.
Hlutverk safnsins
aldrei hlutlaust
Af skrifum Ólafs með sýningunni má sjá
að tilgangur verksins er ekki einungis að
vekja áhorfandann til umhugsunar um sam-
spil hans við listaverkið sem ljáir því enda-
lausa túlkunarmöguleika og margfalt líf
heldur vekur þessi fyrirhugaða útþensla
safnsins honum spurnir um hlutverk lista-
safns í samfélagi sínu og umhverfi.
„Ég kýs að líta á þessi meðvituðu inngrip
byggingalistarinnar, framkvæmdasvæðið
þar með talið, sem hluta verksins, og nýta
mér röskunina sem orðið hefur með þessari
„risasafnaútþenslustefnu“ til þess að hvetja
áhorfendur til að setja sig í spor safnsins og
horfa til baka – á sig sjálfa,“ segir m.a. í
texta listamannsins. „Að snúa sjónarhorninu
við; safnið sem það hlutlæga, áhorfandinn
það hlutlausa. Að sjá að, eins og landslagið,
þá er safnið samsetning – sem þrátt fyrir
skilvirkt og víðtækt hlutverk raunsannar
goðsagnar, býr yfir möguleikum til sam-
félagslegrar virkni. Horfðu á sjálfan þig
skynja.“
VERULEIKINN Í NÝJU LJÓSI
Ólafur Elíasson myndlistarmaður sýnir verk í anddyri
nútímalistasafnsins MoMA í New York þar sem menn-
ingarlífið virðist vera að skríða hægt af stað aftur eftir
erfiðar vikur. HULDA STEFÁNSDÓTTIR segir frá
gluggainnsetningu Ólafs „Horft á sjálfan sig skynja“.
Morgunblaðið/Einar Falur
Verk Ólafs Elíassonar í anddyri MoMA í New
York, „Horft á sjálfan sig skynja.“