Lesbók Morgunblaðsins - 02.02.2002, Page 13

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ˜ MENNING/LISTIR 2. FEBRÚAR 2002 13
ÁKVÖRÐUN Brians Mikkelsens,
danska menningarmálaráðherr-
ans, um að draga úr framlögum
til leikhúsa landsins hefur mætt
mikilli gagnrýni meðal þarlends
leikhúsfólks. „Þetta eru meiri-
háttar mistök sem munu hafa
eyðileggjandi áhrif og verða þess
valdandi að það þarf að loka flest-
um leikhúsum á landsbyggðinni,
og að ómögulegt verður að reka
einkarekin leikhús í Kaupmanna-
höfn,“ sagði Niels-Bo Valbro,
leikhússtjóri Privat Teatret og
Det Ny Teater leikhúsanna um
sparnaðinn.
Samkvæmt nýju fjárlaga-
frumvarpi stjórnarinnar stendur
til að spara 178 milljónir danskra
króna á árinu, eða sem nemur
rúmlega 2,1 milljarði íslenskra
króna. Þar af á rúmur milljarður
að sparast með samdrætti í fram-
lögum til menningarmála. Tón-
listar- og leiklistarráð ríkisins
eiga þannig að draga útgjöld sín
saman sem nemur um 150 millj-
ónum króna hvort. Hafa báðar
stofnanirnar lýst því yfir að þær
búist við að sparnaðurinn muni
leiða til þess að loka verði ein-
hverjum leikhúsum og tónlistar-
húsum. Fjárlagafrumvarpið hef-
ur því mætt umtalsverðum
mótmælum meðal fólks í menn-
ingargeiranum, sem telur sparn-
aðinn áhyggjuefni.
Deilt um fornmuni
AUGU listheimsins beinast nú að
bandarískum dómstólum sem
þessa dagana dæma í máli lista-
verkasalans Frederick Schultz,
eiganda forngripasölu í New
York. Schultz hefur verið kærður
fyrir að brjóta egypsk lög með
sölu þarlendra fornmuna. Sam-
kvæmt egypskum lögum tilheyra
fornmunir þjóðarinnar egypska
ríkinu og er bannað að flytja þá
úr landi. Schultz og aðrir lista-
verkasalar, í Bandaríkjunum og
víðar, hafa þó gjarnan litið fram
hjá slíkum lögum, sem í gildi eru
víðar. Safnayfirvöld og lista-
verkasalar hafa lengi haldið því
fram að fornmunir eigi að vera
aðgengilegir sem flestum, á með-
an að fornleifafræðingar hafa
hvatt til ítarlegra reglugerða sem
vernda uppgreftrarsvæðin.
Þetta er ekki í fyrsta skipti sem
deilt hefur verið um réttmæti
þess að fornmunir séu fluttir frá
heimalandi sínu. Sú krafa
Grikkja að Bretar færi sér aftur
Elgin lágmyndirnar fær til að
mynda jafnan daufar undirtektir
hjá bresku ríkisstjórninni. Margir
fylgjast því spenntir með því
hvaða stefnu bandarískir dóm-
stólar muni marka fyrir þarlend-
an forngripamarkað með úr-
skurði sínum.
Ferðalag með blómum
DANSKI listamaðurinn Tage
Andersen, sem titlar sig sem
blómalistamann, opnar í dag sýn-
ingu í danska ríkislistasafninu.
Þar hefur hann undanfarið unnið
að því að fylla 30 sali af uppstill-
ingum sínum. Sum verka hans
samanstanda af metralöngum
fléttum af þyrnum stráðum
rósum. Sýning Andersen nefnist
Dialog, eða Samræður, en að
sögn listamannsins er um að ræða
eins konar samtal milli verka
hans og hinna hefðbundnu verka
safnsins. „Hugmyndin er sú að
verkin virki hvetjandi á fólk, sem
fyrir vikið gangi um alla salina og
skoði verkin. Þetta verður alvöru
ferðalag sem fólk leggur upp í,“
sagði Andersen. Hann er fyrstur í
hópi listamanna sem Allis Helle-
land, forstöðumaður safnsins,
hefur fengið til að kynna verk sín
í ríkislistasafninu.
Óttast um
framtíð
leikhúsa
ERLENT
„BLESSAÐUR vertu, ég gefst aldrei upp,“ sagði
Einar Hákonarson við mig fyrr í vikunni þegar
hann hringdi til að tilkynna að hann væri að opna
nýjan sýningarsal, Hús málaranna, á Eiðistorgi.
Fáir hafa lagt jafn mikið í sölurnar fyrir mál-
verkið hér á landi og Einar. Hann gerðist meira
að segja svo djarfur að reisa heilan listaskála í
Hveragerði baráttunni til stuðnings. Skálinn lagði
upp laupana, en Einar siglir enn, seglum þöndum
– og hefur aldrei verið bjartsýnni, að sögn. Fyrir
sína hönd og málverksins.
„Listinni hefur oft verið líkt við jurt. Þó að stig-
ið sé á hana, sprettur hún bara upp annars stað-
ar,“ segir hann, þar sem við stöndum saman í
Húsi málaranna, nokkrum dögum síðar. Með okk-
ur er Haukur Dór, hinn málarinn sem rekur hús-
ið. Bjart er þar inni og verk þeirra félaga komin á
veggi. „Þetta er auðvitað ekki jafn stórt og Lista-
skálinn en það skal ég segja þér að þetta er falleg-
asti sýningarsalurinn í bænum,“ heldur Einar
áfram. Það er hugur í honum.
Og þeir Haukur eru samskipa. „Við höfum
prófað sitt af hverju og ekki allt gengið upp. Við
hættum hins vegar aldrei!“
Í nafninu felst stefnan
Og Hús málaranna sprettur af þörf. „Þeir sem
eru að mála á Íslandi eru í bölvaðri kreppu yfir því
að fá ekki inni í stóru sýningarsölunum. Það eru
bara gjafavörugallerí sem hafa myndir til sölu.
Það er rótin að þessu. Nafnið gefur til kynna hver
stefnan verður í þessu húsi. Það verður áhersla á
málverk – helst gott málverk,“ segir Einar.
Haukur segir að þeir líti fyrst og fremst á sal-
inn sem vettvang til að koma sínum eigin verkum
á framfæri. Á fyrstu sýningunni skipta þeir rým-
inu bróðurlega á milli sín, sýna fjöldann allan af
nýjum verkum. „Að stærstum hluta verður þetta
vettvangur fyrir okkur til að sýna og selja okkar
myndir en aðrir málarar munu einnig fá hér inni.
Við erum að tala um svona fimm til sex sýningar á
ári. Þetta er ekki salur sem rekinn verður á um-
boðslaunum, heldur fyrst og síðast sýningarsal-
ur,“ segir Haukur.
Leigusali þeirra félaga er Þyrping og kunna
þeir fyrirtækinu bestu þakkir fyrir veittan stuðn-
ing. „Þyrping hefur gert okkur kleift að hrinda
þessu í framkvæmd. Þar á bæ skilja menn að hér
er ekkert stórgróða fyrirtæki á ferð, bara góður
vilji,“ segir Haukur.
Og félagarnir halda upp á daginn með því að
bjóða öllum íbúum Seltjarnarness á opnunina
klukkan tvö í dag en Jónmundur Guðmarsson,
forseti bæjarstjórnar, opnar sýninguna og þar
með salinn. „Við fengum Póstdreifingu hf. til að
dreifa boðskortum inn á öll heimili á Seltjarn-
arnesi en auðvitað eru allir aðrir áhugamenn um
málverk velkomnir líka.“
En er Hús málaranna nógu miðlægt á Eiðis-
torginu?
„Það teljum við. Við gætum ekki verið á betri
stað, á milli ÁTVR og Rauða ljónsins,“ segir
Haukur og hlær dátt. „Nei, að öllu gríni slepptu
er mikil traffík hér á Eiðistorgi. Auk þess sýnir
reynslan að ef listin er góð, þá kemur fólkið.“
Einar og Haukur dylja ekki þann vilja að gera
út á sérstöðu salarins. „Það vantar svo sem ekki
salina hér á landi, listpólitíkin er bara þannig að
málverkið á ekki upp á pallborðið í opinberum
sýningarsölum,“ segir Einar. „Safnstjórar eru
búnir að taka að sér það hlutverk að vera lista-
mennirnir en nota listamennina sjálfa sem efnivið.
Þetta nær engri átt.“
Og Haukur tekur upp þráðinn: „Það má líkja ís-
lenskum sýningastjórum við tískuherrana í París.
Þeir hanna línuna en við listamennirnir erum
tískusýningafólkið.“
Og söfnin kjósa nýlist, hugmyndalist?
„Um tuttugu ára skeið hefur verið mikil áhersla
á svokallaða „hugmyndalist“ í heiminum. Sem bet-
ur fer er þetta að breytast á meginlandi Evrópu.
Breiddin er orðin meiri. Það á eftir að gerast hér
líka,“ segir Einar og Haukur samsinnir með þeim
orðum, að það sé eðlileg þróun, „listin er ekki
tískubóla!“
Einar segir það til marks um hræsni listasafn-
anna að málverk frumherjanna og gömlu meist-
aranna séu alltaf annað slagið leidd til öndvegis.
„Listasafn Íslands er sérstaklega duglegt við að
halda yfirlitssýningar á mönnum á borð við Þór-
arin B., Jón Stefánsson, Kjarval og Gunnlaug
Scheving. Þetta hefur þann tilgang að sýna fram á
aðsókn. Ekkert annað.“
Þeir velta því fyrir sér hvort ekki sé nauðsynlegt
að greina betur á milli málverks og nýlistar. Hug-
takið myndlist sé að glata merkingu sinni. „Al-
menningur verður að vita að hverju hann gengur.
Þjóðverjar og Svíar hafa farið út í skilgreiningar á
þessu en þær eru að mínu viti ekki góðar, þar sem
þær fela í sér orðið „konsept“, eða hugmynd. Mér
finnst rangt að nota þetta orð um nýlistir, það er
eins og engin hugmynd búi að baki hjá málurum,“
segir Haukur.
Listasögunni stjórnað
Málararnir segjast sammála starfsbróður sínum,
Kjartani Guðjónssyni, þegar hann heldur því fram
að listasögunni sé stjórnað af opinberum listasöfn-
um. „Listasagan á ekki að stjórnast af geðþótta
stjórnenda listasafnanna á hverjum tíma. Manna
sem ekki eru undir neinu eftirliti stjórnvalda.
Ástæðan fyrir því að það geisar stríð milli okkar og
stjórnenda safnanna er sú að okkur sárnar að op-
inbert fé sé sett í hendurnar á þessum mönnum,“
segir Einar.
Haukur segir sænska könnun hafa leitt í ljós að
hver myndlistarmaður þar um slóðir skapi sjö
störf, bæði við vinnslu verka, innrömmun og þess
háttar, og á söfnum. „Af öllu þessu fólki er lista-
maðurinn sá eini sem fær ekki laun fyrir starf sitt.
Gaman væri að finna út hve margir vinna í kringum
söfn hér á landi, hvaða peningum er velt í gegnum
þau.“
Búið er að marglýsa málverkið dautt en í Húsi
málaranna er enginn útfararbragur á mönnum.
„Menn geta lýst málverkið dautt mín vegna,“ segir
Einar. „Málverkið snýst um tjáningu og ef ég get
ekki tjáð mig lengur er ég líka dauður. Og ef tján-
ingin er einskis virði er öll okkar tilvist það líka.
Þess vegna held ég áfram að mála!“
MÁL Í VERKI
Morgunblaðið/Ásdís
Einar Hákonarson og Haukur Dór fyrir framan Hús málaranna. Salurinn verður opnaður kl. 14 í dag.
Nýr sýningarsalur, Hús
málaranna, verður opn-
aður með viðhöfn á Eið-
istorgi í dag. ORRI PÁLL
ORMARSSON fór að
finna húsbændur, Einar
Hákonarson og Hauk Dór.
Menn sem tala enga
tæpitungu þegar ástríða
þeirra, málverkið,
er annars vegar.
orri@mbl.is
KRISTJANA Stefánsdóttir
söngkona og Agnar Már Magn-
ússon píanóleikari ylja gestum
Norræna hússins á tónleikum á
morgun kl. 15.30. „Þetta er dú-
ettaprógram hjá okkur Agn-
ari,“ segir Kristjana, „ég er
lengi búin að ganga með þetta
í maganum. Við Agnar kynnt-
umst í námi í Hollandi 1996, og
höfum mikið unnið saman, en
aldrei haldið almennilega dúó-
tónleika saman. Við gáfum bæði út okkar fyrstu
sólóskífur á síðasta ári og vorum bæði tilnefnd
til Íslensku tónlistarverðlaunanna fyrir þær.
Hann útsetti mína plötu, og þar er einn dúett
hjá okkur. Það var það sem ýtti á það að við
gerðum eitthvað í málinu. Það hafa líka hinir
og þessir verið að spyrja okkur að því hvort við
ætluðum ekki að drífa í þessu.“
Meðal verka á efnisskránni eru lag Tómasar
R. Einarssonar, Journey to Iceland við ljóð eftir
W.H. Auden; djassstandardar og lög sem Krist-
jana segir að allir elski en fáir takist á við.
„Þetta eru lög eins og Misty og ’Round Mid-
night, eitthvað sem fólk er alltaf að biðja um en
enginn nennir að spila. Þetta
verður semsagt blanda af nýju
og gömlu, og þetta gamla góða
þekkja allir mjög vel.“
Kristjana segir að það sé
tvennt ólíkt að syngja í tón-
leikasal og á djassklúbbum. „Á
tónleikum sitja allir og hlusta,
en í klúbbunum er allt önnur
stemmning í gangi. Okkur
langaði að velja tónleikasalinn
í þetta sinn. Þetta er líka
skemmtileg tímasetning; sunnudagseftir-
miðdegi og fólk getur fengið sér kaffi í Nor-
ræna húsinu og slappað af líka. Ég hef lengi lát-
ið mig dreyma um að syngja í Norræna húsinu.
Þetta er dásamlegt hús. Við Agnar vorum að
„túra“ í Finnlandi sumarið 2000 á heimaslóðum
Alvars Altos í Jyvaskyla. Ég hef lesið mér tals-
vert til um hann og finnst stórmerkilegt að
koma fram í þessu húsi. Það er tvöföld ánægja.“
Dúóið Kristjana og Agnar Már fær þriðja
hjólið til liðs við sig á tónleikunum. Það er
Helga Björg Ágústsdóttir sellóleikari sem leik-
ur með þeim í tveimur lögum, en Helga Björg
var samtíða þeim í námi í Hollandi.
Lög sem allir elska en fáir spila
Kristjana
Stefánsdóttir
Agnar Már
Magnússon