Lesbók Morgunblaðsins - 05.10.2002, Blaðsíða 2

2 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ˜ MENNING/LISTIR 5. OKTÓBER 2002
JOYCE Carol Oates hefur sent
frá sér nýja skáldsögu. I’ll Take
You There (Ég fylgi þér þangað)
nefnist hún og
er þrítugasta
skáldsaga höf-
undarins.
Skáldsagan
fjallar um ein-
semd og leit
aðalsöguhetj-
unnar, sem
gengur undir
heitinu
„Anellia“, að
samastað í tilverunni. Sögusvið
bókarinnar er háskólasamfélag
á sjöunda áratugnum og verður
það höfundinum vettvangur til
könnunar á dapurlegum hliðum
í lífi manneskjunnar þar sem
sakleysið er fótum troðið á kald-
hæðnislegan hátt.
Joyce Carol Oates er þekkt
fyrir sálfræðilega flóknar og
gróteskar sögur sínar. Hún er
einn mikilvirkasti rithöfundur
Bandaríkjanna og hefur á ferli
sínum gefið út á áttunda tug
skáldsagna, smásagnasafna,
ljóðasafna og fræðiverka. Ekki
hefur Oates þó látið sér það
nægja, því hún skrifar einnig
spennusögur undir höfund-
arnafninu Rosamond Smith.
Nýjasta bók höfundarins á því
sviði nefnist The Barrens: A
Novel of Suspense og kom hún
út á síðasta ári.
Ný vampírusaga
frá Anne Rice
Hrollvekjumeistarinn Anne Rice
bætir senn skáldsögu í vamp-
írubálk sinn sem kenndur er við
vampíruna
Lestat. Nýja
bókin nefnist
Blackwood
Farm (Býlið í
Svartaskógi)
og kemur út í
lok október.
Þar er kynnt-
ur til sög-
unnar Quinn
Blackwood, kynþokkafullur
ungur aðalsmaður sem er í senn
vampíra og erfingi Blackwood-
landareignarinnar. Quinn hefur
þó alla sína tíð verið ásóttur af
svartálfi sem virðist vera tvífari
hans. Ákveður Quinn að leita
lausnar undan verunni með því
að fara á fund hinnar goðsagna-
kenndu vampíru Lestat. Sögu-
svið þessarar nýju vampírusögu
Anne Rice eru suðurríki Banda-
ríkjanna, en sagan gerist nánar
tiltekið í kringum New Orleans.
Lífsspeki Giulianis
Rudolph Giuliani, borgarstjór-
inn sem stóð styrkur í hörmung-
unum sem dundu á New York
11. september 2001, hefur sent
frá sér bókina
Leadership
(Forysta) þar
sem hann lýsir
reynslu sinni
sem borg-
arstjóri og
leggur út af
henni með eig-
in lífsspeki.
Þessi fyrr-
um borgarstjóri New York, sem
tókst á við krabbamein og síðar
hörmungar hryðjuverkaárás-
anna á lokaspretti starfs síns,
skipar nú sess sem einn af dáð-
ustu stjórnmálamönnum Banda-
ríkjanna. Samkvæmt umsögnum
lýsir frásögn Giulianis þeim
beinskeytta og vinnusama per-
sónuleika sem einkenna þykir
borgarstjórann fyrrverandi. Í
bókinni lýsir hann m.a. því
hvernig hann hefur tekist á við
erfiðleika og ögranir í sínu
starfi og segir í því samhengi
frá því veganesti sem foreldrar
hans veittu honum.
ERLENDAR
BÆKUR
Joyce Carol
Oates.
Anne Rice.
Glatað sakleysi
Rudolph Guiliani.
AÐ EINU ári liðnu frá 11. september
hafa Bandaríkin enn ekki tekist á við
sumar erfiðustu spurningar þessara
stórhörmunga. Einhvern veginn hefur
enginn gefið upp til hvaða dugandi
ráða ríkisstjórnin mun grípa gegn
smygli á kjarnorku- eða lífefnavopn-
um með skipagámum. Mann grunar
að hið opinbera viti að alls engin fyr-
irbyggjandi ráð eru til sem gætu úti-
lokað – eða þó ekki væri nema veru-
lega mildað – nýjar hryðjuverkaárásir.
Hið opinbera segir almenningi þó
varla frá því að stjórnvöldum hefur
dottið fátt betra í hug en hertar örygg-
isráðstafanir í flughöfnum. Það kemur
kannski í veg fyrir frekari flugrán en
menn ættu ekki að halda að hryðju-
verkamenn ræni bara flugvélum.
Stjórnvöld þurfa að láta svo gagn-
vart borgurum sínum sem taki þau sér
eitthvað fyrir hendur – hvað sem er, til
að veita það öryggi sem skattgreið-
endur trúa að þeir geti keypt með
sköttunum sínum. Beiting hernaðarafls
í Afghanistan fullnægði því sem næst
óskum almennings um að stjórnvöld
„gerðu eitthvað“. En ekki alveg. Skatt-
greiðendurnir þurfa að trúa því að
stjórnvöld séu enn að gera eitthvað.
Það nægir ekki að reisa nýtt skrifstofu-
húsnæði, „The Department of Home-
land Security“. Því höfum við síðustu
ellefu mánuði heyrt ýmsar torræðar
yfirlýsingar frá Bush forseta og ráðu-
neytisstarfsmönnum hans sem gefa
allir saman í skyn að einhvers lags
árás á Írak sé í undirbúningi. Samt
sem áður hefur stjórnin ekki haldið því
fram að fall Saddams Husseins af stóli
myndi draga verulega úr líkum á
hryðjuverkum. [...]
Við deilum þeirri pínu með Evr-
ópufólki að gaumgæfa ævintýra-
legan hrokann sem ríkisstjórn okkar
hefur auðsýnt frá embættistöku Bush.
Við erum skelfingu lostin yfir því að
ríkisstjórn okkar hefur útmáð úr stjórn-
málum hinstu leifarnar af al-
þjóðahyggju Wilsons – og krefst þess
nú að bandarískir hermenn verði
aldrei settir undir skipan útlendings
og að bandarískir stríðsglæpamenn
megi aldrei koma fyrir alþjóðlegan
dómstól. Þó fáum við ekki varist þeirri
tilfinningu að Evrópumenn viti ekki
heldur hvað skal taka til ráða og að
margir evrópskir menningarvitar tak-
marki sig við gagnrýni á Bandaríkin
án þess að hafa margt til málanna að
leggja um hvernig skuli til lengri tíma
verja siðmenninguna gegn hryðju-
verkum.
Richard Rorty
Kistan
www.visir.is/kistan
Morgunblaðið/Kristinn
Í kross.
ÆVINTÝRALEGUR
HROKI
IRitsafn Snorra Sturlusonar kom út í fyrsta sinnhérlendis í vikunni glæsilega myndskreytt. Það
vekur athygli að útgefandi notar ekki orðið mynd-
skreyting heldur myndlýsing sem er það orð sem
upphaflega var notað um myndskreytingar á
handritum.
II Norðmenn hafa hingað til eignað sér SnorraSturluson með furðulegum hætti þrátt fyrir að
eiga ekkert tilkall til hans enda var hann íslensk-
ur að þjóðerni og skrifaði á íslensku. Íslendingar
hafa látið þetta yfir sig ganga enda ekki viljað
ganga í berhögg við „frændur“ sína í austurvegi á
grundvelli frændsemi og vináttu þjóðanna á milli.
Norðmenn hafa af einhverjum ástæðum ekki
fundið hjá sér hvöt til að rækta frændsemina með
þeim hætti að virða þjóðerni Snorra og láta hann
í friði og hampa eigin skáldum frá síðari tímum.
Þar er kannski skýringin fólgin, að engin skáld
eru nafnþekkt frá miðöldum í Noregi og síðfengið
sjálfstæði Norðmanna varð þeim tilefni til að end-
urskapa eigin bókmenntasögu með þeim heimótt-
arlega hætti sem raun ber vitni hvað Snorra
snertir. Leifur Eiríksson hefur einnig verið sagður
norskur en þar má skilja rökin betur þar sem skil-
in milli Noregs og Íslands voru ógreinilegri hvað
þjóðerni varðar á dögum Leifs. Líklega hefur þög-
ull pirringur okkar yfir frekju Norðmanna stafað
af ótta við að vera sökuð um þjóðrembu en hvað
er það annað en þjóðremba af verstu sort þegar
Norðmenn eigna sér einstakling af öðru þjóðerni
á þeirri forsendu að forfeður hans í sjötta eða sjö-
unda lið hafi verið frá Noregi.
III Einn ágætur listamaður sem sökkt hefur sérí bókmenntir íslensku miðaldanna orðaði
það þannig á dögunum að Íslendingar hefðu átt
frumkvæði að því að flytja út skemmtikrafta þar
sem skáldin voru rapparar þeirra tíma og fóru á
fund Noregskonunga og skemmtu þeim með flutn-
ingi á skáldskap og drápum ýmiss konar. Voru
þeir kallaðir Íslendingar á þeim tíma komnir í
heimsókn til Noregs að flytja konungi drápu.
Hvers vegna þeir töpuðu þjóðerni sínu síðar í um-
fjöllun Norðmanna er athyglisvert að ekki sé
meira sagt.
IV Snorri Sturluson hinn norski sem bjó að
Reykholti og samdi bækur fyrir Norðmenn hefur
nú loks verið gefinn út í heild á Íslandi og er ekki
vonum seinna að hinn norski bókmenntajöfur sé
gefinn út af frændþjóðinni. Það telst óneitanlega
kostur að ekki þarf að þýða verk hans úr norsku yf-
ir á íslensku þar sem hann valdi þann kost að rita
á íslensku hvernig sem á því stendur. Norðmenn
aftur á móti hafa þýtt Heimskringlu á sitt tungu-
mál svo þeir geti notið visku síns mesta skálds.
VÍ fyrsta sinn er nafn Snorra sett á titilsíðu Eg-ils sögu og hún eignuð honum án frekari
málalenginga. Svo mun einnig um Heimskringlu
sem enginn hefur þó lengi efast um að væri verk
Snorra. Ritsafn Snorra er því komið út með þeim
einu réttu formerkjum sem við eiga, að þrjú helstu
rit íslenskra miðalda eftir okkar fremsta skáld og
rithöfund frá 13. öld eru nú aðgengileg í einni út-
gáfu á frummálinu og samlandar Snorra á önd-
verðri 21. öld eru í þeirri einstöku aðstöðu að geta
lesið ritin vandkvæðalaust án langsóttra skýringa
sem verður að teljast einstakt í veröldinni.
NEÐANMÁLS
S
ORRY, you have not been identi-
fied,“ er það fyrsta sem ég fæ að
heyra þennan rigningarmorgun.
Sá sem ávarpar mig er annar af
tveimur lithimnulesurum sem
eiga að sjá til þess að engir kom-
ist inn á stóra líkamsræktarstöð
í Reykjavík nema þeir sem eru
skráðir félagar og hafa staðið skil á æfinga-
gjaldi. „Sorry, you have not been identified,“
segir rafræn kvenrödd eftir að lesarinn hefur
skannað æðarnar og ljósopið í hægra auga
mínu. Tölvunni hefur augljóslega ekki tekist að
finna upplýsingar um þetta tiltekna sjáaldur.
„Sorry, you have not been identified,“ hljóm-
ar nógu hátt til að allir viðstaddir líti í átt til
mín. Þetta er yfirlýsing sem merkir að hér sé
grunaður maður á ferð. „Sorry, you have not
been identified,“ kemur eins og blaut tuska í
syfjað andlit mitt, því ég á svo sannarlega rétt á
að komast inn í þetta heilaga musteri. Ég er
með árskort, það er ekki útrunnið; mér dettur
helst í hug að þessi spegill sálar minnar sé
ennþá sofandi eða stútfullur af stírum. Ég fægi
hann og geri aðra tilraun.
„Sorry, you have not been identified,“ hljóm-
ar sem betur fer ekki í þetta sinn heldur vin-
gjarnlegri leiðbeining: „Please move forward a
little.“ Mér er hleypt inn. „Sorry, you have not
been identified,“ segi ég við sjálfan mig og fer í
stuttbuxurnar, bolinn og strigaskóna. Það er
eitthvað við þessa setningu sem hefur slegið
mig út af laginu. Það er eins og lithimnules-
aranum hafi tekist að skanna dýpsta ótta okkar
Vesturlandabúa á þessum tímum ofneyslu og
fjölmiðlunar: óttann við að vera ekki númer,
óttann við að ganga ekki í augun á umheim-
inum, óttann við að enginn beri kennsl á mann.
„Sorry, you have not been identified,“ segir
rafræna kvenröddin við nýjan viðskiptavin í
anddyrinu þegar ég geng áleiðis inn í æfinga-
salinn.
Ég finn laust hlaupabretti, skokka af stað og
kemst ekki hjá því að fara að horfa á þessa átta
sjónvarpsskjái sem eru fyrir framan mig að
sýna morgunsjónvarp jafnmargra sjónvarps-
stöðva. MTV, Cartoon Network, SKY, Skjár
einn, Sýn, Stöð 2, Sjónvarpið og Popp Tíví –
tónlistarmyndbönd, teiknimyndir, fótboltaleik-
ir, fréttaskot, skjáleikir og viðtöl. „Sorry, you
have not been identified,“ eru þau skilaboð sem
ég les af öllum þessum skjám. Ólíkt þeim sem
eru á hlaupum í kringum mig er ég nefnilega
ekki með heyrnartól á eyrunum, það liggur
engin snúra frá mér í litla tengiboxið sem fest
er við stöng á hlaupabrettinu. Ég hef ekki vilj-
að tengja mig við tímann í þessu efni. Þótt ég sé
á harðahlaupum er ég enn í sömu sporum og
áhorfandi í kvikmyndasal á tímum þöglu mynd-
anna.
Það er ekki fyrr en ég er búinn að hlaupa dá-
góða stund að eitthvað breytist. Ég tek eftir því
að á einni sjónvarpsstöðinni er að hefjast út-
sending á morgunleikfimi. Þrír leiðbeinendur
annast sýnikennslu. Meðal þeirra ber ég kennsl
á bandarískan strák sem er jafnframt einka-
þjálfari hér við líkamsræktarstöðina. Ég horfi á
hann stutthærðan á skjánum í pallapuði og ég
sé hann samtímis síðhærðan úti í sal að kenna
viðskiptavini að lyfta lóðum. Ég horfi aftur á
sjónvarpskjáinn. Hann horfir á móti. Mér
finnst ég sjá hann segja: „Please move forward
a little.“
FJÖLMIÐLAR
GENGIÐ Í AUGU
Það er eins og lithimnules-
aranum hafi tekist að skanna
dýpsta ótta okkar Vestur-
landabúa á þessum tímum of-
neyslu og fjölmiðlunar; óttann
við að vera ekki númer, ótt-
ann við að ganga ekki í augun
á umheiminum, óttann við að
enginn beri kennsl á mann.
J Ó N K A R L H E L G A S O N