Pressan - 25.01.1990, Blaðsíða 24

24
Fimmtudagur 25. jan. 1990
annars konar viðhorf
Hroki
Hroki í daglegri frainkomu
fólk.s er varhugaverdur veikleiki
sem vissulega bætir ekki mann-
lífid. Flestir kannast við að hafa
einhvern tíma beitt fyrir sig
hroka eða þurft að sætta sig við
hrokafulla framkomu ættingja
eða óviðkomandi. Ohætt er að
fullyrða að hroki er vísbending
um lítið sjálfstraust og skort á
hugrekki, auk þess að vera vönt-
un á auðmýkt og lágmarksskiln-
ingi á mannlegu eðli. Ef við höf-
um áhuga á velferð okkar og
annarra þá er dramb, ■ hvaða
mynd sem |»að kann að koma
fram, ekki liklegt til að draga úr
alls konar ójöfnuði sem lamar
framkvæmdaviljann og háir
okkur við að finna sjálfum okk-
ur verðugt markmið í lífinu. Sá
sem áhuga hefur fyrir tign lífs-
ins og heilbrigðu innra og ytra
lífi er laus við stærilæti. Yfirlæti
mætti greina sem ofmat á sér en
vanmat á öðrum. Stærilæti getur
t.d. komið fram ■ kynþáttafor-
dómum og stéttardrambi í hvaða
þjóöfélagi sem er. Skylda okkar
við lífið er að halda okkur í sem
bestu siðferðisiegu jafnvægi.
Þeir sem kunna hvorki að vera
lítillátir né alþýðlegir eru harðir
viðkomu andlega. Þeir kunna í
raun og veru hvorki að vera ríkir
né fátækir, heilhrigðir né sjúkir,
glaðir né hryggir.
Aðaldriffjöður lífsins er elsk-
an til alls sem lifir og virðing fyr-
ir þeim andlegu lögmálum sem
við óneitanlega lútum.
Ríí>ur á milli kynþáttu
Mannlogiir limki gettir lokið á sig
ótrúlegustu myudir. Hörundslitur
maiiiia liefur oft verið tilefni
drambs. I lieiiiiiiium eru meim af
ýmsum kynstofniim. Dekksta fólk
jaröarinnar þrífst mest í Afríku. það
hórimdsbjartasta líklega í Kvrópu
og kannski það gulasta í Asíu. Mikil-
VH'gt er að liafa í Imga |»egar þetta
er sknóaö að hörimdslitir þossir telj-
ast frekar til iindantekninga en
nokkurra reglna. Millilitir eru nefni-
lega langalgengastir þrátt fyrir
allt. Athyglisvert er. að hvernig sem
við reyninn að greina þessa flokka
inanna hv.ern frá oðruin kénnir ein-
íaldlega í ljós. að |)að er iniklu fleira
sem sameinar |>á en sundrar. Hvern-
ig svo sem nienn ern greindir eða
flokkaðir eru þeir í ölliim aöalatrið-
um eins, auk þess að vera einfald-
lega menn. Sennilegt er líka að allar
ættir manna eigi sér upphaflega
sama uppruua — hvernig við svo
viljum túlka |)ann möguleika er
aukaatriöi. Vegna |)ess hve náttúran
hefur i þúsundir ára blaudað kynin
er lieldur ósennilegt að nokkur
fyndist af lireinu kvni þegar allt
kemur til alls.
Fólk sem telur sii>
öörum œdri
()ftast eru það félagslegar aðst.eð-
ur manna og þjóöíélagshættir sem
mestu valda um möguleika þoirra.
en ekki skortur á réttuin eiginleik-
um eða hæfileikum. Vandi til dæmis
svertingja liggur miklu frekar í af-
stöðu hörundsbjartra til þeirra en
skorti |>eirra á skynsemi eða vilja til
að komast áfram i lífinu. I’eir bafa
löngum þótt ódýrt vinnuafl og
verða það þangaö til þeir njóta fvlli-
lega þoirra mannréttinda í beimin-
um sem ba'fileikum þeirra eru sam-
boðin og sem þeir svo sannarlega
eiga fullan rétt ;í. Oft höfum við
lieyrt talað um svokailaða ,,æðri
og ..éiæðri” kviistofna í heimiinim.
I’egar sag;m er skoðuð kemur
ákvoöinn sannleikur i Ijós. nefnilega
að |)að eru alls ekki menn af svoköll-
uðum „óa'ðri" kynstofnum sem
Bréfum til Jónu Rúnu Kvaran verður að fylgja fullt nafn og kennitala,
en þeim upplýsingum er haldið leyndum ef óskað er.
Utanáskriftin er: PRESSAN — Jóna Rúna Kvaran, Ármúla 36, 108
Reykjavík.
mestar þjáningar hafa skapaö
mannkyniim holdur miklu frekar
það fólk sem taliö hefur sig öðrum
æðra. Sé þetta liaft í huga er örugg-
lega ávinningtir í þeirri luigsun að
manngildi sé liaft í hávegum án til-
lits til hverrar þjóðar við erum eða
hvaða kynstofni við raunverulega
tilheyruni. I’annig fengju fleiri notiö
siu á sanngjarnan ináta, auk þess
sem þossháttar sundrung manna á
inilli myndi sennilega hverfa.
Ríkidœmi eöu fútækt
I öllum stéttum |)jóðfélagsins iotti
frekar að ríkja jöfnuður en ójöfimð-
ur eins og nú er víðast livar i veröltl-
inni. Hilið á milli örbirgðar og alls-
Iiægta er nánast eiiis og fjarlægðin á
inilli bimins og jarðar. líörn iun all-
an hoiin deyja á hverjum degi
vegna ónógs matar. skorts á niann-
s;omandi húsaskjóli og jafnvel veik-
inda af völdum vinnu|)r;elkunar.
I’jáning og vosbúð þessara með-
bræöra okkar er raunaleg staðreyiul
á saina tima og önnur börn lifa í lúx-
us og óhófi aðstæðna sinna. Hver
getur trúað |>ví að |)essi hrjáðu börn
heimsins fái nokkru sinni að fullu
notið sín nema að um hugarfars-
breytingu verði að ræða á skiptingu
verðmæta? Kn |)að eru fleiri en
blessuð börnin sem verða undir í
harkalegri baráttu okkar niann-
anna um auð og völd, nefnilega allir
þeir sem með einhverjuin hætti
verða að teljast minnimáttar |)egar
um óréttláta skiptingu auðlinda
heimsins er að tefla.
Auöur oí> uöld
Styrkur, skynsemi, frjósemi og
samstarfshæfni liafa ekki alltaf í för
með sér veraldlegan ávinning fyrir
fólk. Til eru dæmi þess að þvert á
móti geti leti, óírjósemi, græðgi og
slægð aflað mönnum auös og valda
sem viðkomandi eiga í raun engan
rétt á. Auöi og völdum íylgja oft á
tíðum dramb og fyrirlitning á
þeim fátæku. Hætt er við að ríki-
dæmi sumra væri ekki til staðar ef
fátækir kæmu ekki til. Auður þeirra
ríku og völd eru ekki síst komin
undir fátækt fátæklinganna og van-
mætti þeirra sein máttlitlir eru. Auö-
ur og völd eru afstæð hugtök. sem
kemur meðal annars fram í því að sá
einn er í andlegum skilningi auðug-
ur sem eitthvað á að gefa með-
bræðrum sínum af innra manni. Kf
innri auður. sem hvorki fæst keypt-
ur né gefins, væri eftirsóknarverö
auðæfi í augum nútímamannsins
væri í raun engin efnahagsleg fá-
tækt til, því Inin er venjulegast af-
leiðing einhvers konar óréttlætis.
En að lokum þetta: Ollu hugs-
andi fólki er Ijóst, þegar það
skoðar líf sitt, hve þekking þess
nær skammt og er takmörkuð, —
bætum við úr henni lærum við
vonandi auðmýkt en ekki hroka.
Eða eins og ríka ekkjan sagði,
loksins þegar hún hitti fólk sem
skildi hana og hlustaði þolin-
mótt á raunir hennar: „Elskurn-
ar mínar, hvernig gátu skilning-
ur og lítillæti fátæklinga farið
svona gersamlega framhjá mér?
Einmanaleiki minn hlýtur að
hafa stafað af því að ég valdi fólk
eftir stöðugildi en ekki eftir
manngildi."
kynlifsdálkurinn
Bréf til kynlífsdálksins má skrifa undir dulnefni.
Utanáskriftin er: PRESSAN — kynlífsdálkurinn, Ár-
múla 36, 108 Reykjavík.
Áhrif sykursýki á kyngetu karla
Við vitum aö sjúkdómar hafa oft
áhrif á kynlífið — alveg eins og þeir
hafa áhrif á aöra þætti í lifi okkar. I
þessum pistli langar mig að minnast
á nokkur atriöi sem snerta stinning-
arerfiðleika hjá körlum með sykur-
sýki. I’istlinum sem slikum er ekki
ætlað að svara og skýra frá öllu þar
að lútandi. Kg ráðlegg hverjum
þeim sem kynni að hafa frekari
spurningar um þetta að hitta að
máli sérfræðinga sem hafa með syk-
ursýki að gera.
Oft áfall fyrir
sjálfstraustiö
Sykursýki er einn þeirra sjúk-
dóma sem geta haft áhrif á kynsvör-
un líkamans. í sykursýki verða oft
sjúklegar breytingar á tauga- og
æðakerfi sem hafa svo áhrif á kyn-
svörun, sem lýsir sér m.a. í stinning-
arerfiðleikum hjá körlum og full-
nægingarerfiðleikum hjá konum.
Konur með sykursýki geta einnig
fengið óreglulegar blæöingar og
þær fæöa yfirleitt stærri börn en
aðrar konur.
Ef ekki næst aö hafa góða stjórn á
sykursýkinni og stinningarerfiðleik-
ar koma fram getur það valdið
vandkvæöum i hjónabandi. Stinn-
ingarerfiðleikar eru oftast áfall fyrir
karlmennskuímyndina og sjálfs-
traustið, svo næsta vist er að erfiö-
leikar koma upp í sambandi við það.
Goð stjórn á sykursýki
skiptir máli
En hversu margir karlar sem fá
sykursýki geta átt von á því aö lim-
urinn rísi ekki? bað er taliö aö um
helmingur þeirra upplifi einhverja
erfiðleika meö „stand". Einnig getur
vitneskjan um möguleikann á slík-
um erfiðleikum valdið það miklum
kviða að vandamálið komi fram. En
jafnvel þó maður með sykursýki viti
ekki um sambandið þarna á milli
getur álagið sem fylgir sjúkdómn-
um orsakað stinningarerfiöleika.
Eftir því sem árin liða eru meiri
líkur á að karlmaöur með sykursýki
eigi erfitt með stinningu. Rannsókn
hefur leitt í Ijós að tíðni stinningar-
erfiðleika hjá hópi manna sem
höfðu greinst með sykursýki ári áð-
ur var um 70%, 43% tíðni meðal
þeirra sem höfðu haft sjúkdóminn í
eitt til fimm ár og 45% tíðni hjá þeim
sem höfðu haft sykursýki í meira en
fimm ár. Líkleg skýring á þessu mun
vera að á fyrsta árinu eftir að sjúk-
dómurinn greindist hefur ekki náðst
góð stjórn á sykursýkinni. Því betur
sem gengur að hafa hemil á ein-
kennum sykursýkinnar —• eftir eitt
eða fleiri ár — því minni vandamál
koma í Ijós. En eftir fimm ár geta
eyðileggjandi áhrif sjúkdómsins
aftur komið í Ijós þrátt fyrir góða
stjórn á honum. Aldur viðkomandi
karlmanns virðast hafa minna að
segja um tíðni stinningarerfiðleika
en hversu lengi viðkomandi hefur
verið með sykursýki.
Engin endalok kynlífs
Hvað er til ráða? Góð stjórn skipt-
ir miklu máli eins og áður sagði.
Hormónagjafir gera sjaidnast nokk-
urt gagn fyrir menn með sykursýki.
„Sex therapy" eða ítarleg meðferö
getur yfirleitt hjálpað, hvort sem
orsakir erfiðleikanna eru fyrst og
fremst sálrænar eða líkamlegar. Ef
orsökin er sálræn er yfirleitt hægt
aö vinna bug á vandanum. Ef orsak-
irnar eru líkamlegs eðlis er hægt að
styðja parið i aðlögun sinni og aö
það læri að lifa samlífi þrátt fyrir
vandann. Langbest er að maki taki
einnig þátt í slíkri meðferð. „Penile
implant", eða ísetning plaststauta í
tippið svo samfarir geti átt sér staö,
er einn kosturinn. Eg þekki ekki til
þess að slíkar aögerðir hafi verið
gerðar hér á íslandi en þetta er
stundum reynt ef orsökin er ekki
sálræn, sambandið við maka er
mjög gott og löngun til samlífs hefur
ekki breyst með tilkomu sjúkdóms-
ins.