Pressan - 22.12.1992, Blaðsíða 6

B 6
ÞRIÐIUDAGimPgFSSA^^^DESEMBE^^
BÆUR & PLÖTUR
ÞEGAR FJANDINN LÉK
LAUSUM HALA
GUÐJÓN FRIÐRIKSSON:
DÓMSMÁLARÁÐHERRANN. SAGA
JÓNASAR JÓNSSONAR FRÁ
HRIFLU
IÐUNN 1992
★★★★
ÍÓlafur Thors sagði um
Jónas frá Hriflu að sora-
legri og ógeðslegri sál
hefði hann aldrei kynnst. Halldór
Laxness, sem var mikill áhuga-
maður um sálarlíf Jónasar, sagði
að hann væri í eðli sínu fyrst og
fremst listamaður. Jónas Krist-
jánsson, lælcnir og alþingismaður,
veigraði sér ekki við að segja úr
ræðupúlti Alþingis að Jónas væri
vitskertur.
í Jónasi sáu íhaldsmenn (síðar
sjálfstæðismenn) djöful í manns-
mynd. Engin orð voru of stór:
Hann var jafnvel sakaður um að
bera ábyrgð á glötuðum mannslíf-
um.
Hver var þessi maður? Hann er
ennþá ráðgáta, segir Guðjón Frið-
riksson.
Dórnsmálaráðherrann, annað
bindi sögu Jónasar, fjallar um
fimm stormasöm ár, 1927-32. Þá
var Jónas frá Hriflu nánast einráð-
ur um stjórn landsins. Og hann
stjórnaði!
Hann virtist líta svo á að dóms-
kerfið væri verkfæri sem hann
gæti notað að eigin vild. Jónas Jeit
svo á að dómskerfið væri verkfæri
fyrir hann sjálfan og gerði snata
sína út af örkinni til að finna sakir
á pólitíska andstæðinga. Gamal-
gróið og syfjulegt embættiskerfið
nötraði og skalf.
Enn olli Jónas úlfaþyt með al-
gerri uppstokkun menntakerfis-
ins; þar var honum ekkert heilagt
ffernur en annars staðar.
Framsóknarflokkurinn sat á
þessum árum einn við stjórnvöl-
inn. Ríkisstjórnin var að vísu háð
hlutleysi Alþýðuflolcks en Jónas
hafði lag á — framan af að
minnsta kosti — að halda krötum
góðum. Það gerði hann elcki síst
með stöðuveitingum og smitaði
þannig Alþýðuflokkinn af skæðri
bitlingasýki.
Innan Framsóknarflokksins
ríkti fráleitt friður og mjög er ffóð-
legt að lesa um gegndarlausar erj-
ur Jónasar og Ásgeirs Ásgeirsson-
ar, síðar forseta Islands. Þeir voru
svarnir íjandmenn, og Guðjón
Friðriksson varpar nýju ljósi á
deilur þeirra og ágreininginn inn-
an flolcksins.
Guðjón Friðriksson hefúr unn-
ið mikið afrek með þessari bók.
Jónas ffá Hriflu verður ljóslifandi í
meðförum Guðjóns, og hann
skrifar bæði vel og fjörlega um
stormasamasta tímabil aldarinnar
í íslenskum stjórnmálum.
Með nákvæmri og ítarlegri
heimildavinnu skýrir Guðjón
hvernig málum var ráðið bakvið
tjöldin, og ályktanir hans bera vott
um innsæi og yfirburðaþekkingu
á viðfangsefninu.
Til þessa dags hefur menn
greint á um Jónas frá Hriflu og
verk hans. Var hann snillingur,
listamaður, sorasál eða brjálæð-
ingur? Kannski allt í senn.
En hann vildi áreiðanlega láta
gott af sér leiða eins og Kristján
Álbertsson, gamall andstæðingur,
sagði löngu eftir að vopnaskakinu
lauk. Og gerði Jónas það? Bæði og.
Hann kom með nýjar hugmyndir
á ótrúlega mörgum sviðum og
knúði þannig fólk til að taka af-
stöðu, hugsa. Menn máttu bara
ekki vera ósammála Jónasi. Þá
varð fjandinn laus.
Hrafn Jökulsson
„Guðjón Friðriksson hefur unnið mikið
afrek með þessari bók. “
wmm
listarskólanum, og næsta plata,
„Get ég tekið séns“, kom út 1984.
Á þeirri plötu fylgir hljómsveitin í
meginatriðum þeirri tónlistar-
stefnu sem hún hefúr gert síðan;
spilar ferska, vitsmunalega en þó
létta popptónlist. Af „Sénsinum"
eru fimm lög, öll góð, og nægir að
tína til tvö vinsælustu lög sveitar-
innar, „Húsið og ég (Mér fmnst
rigningin góð)“ og „Þúsund sinn-
um segðu já“. Helgi var einnig á
næstu plötu, „Stansað, dansað og
öskrað", sem kom út ári síðar.
Þar var róið á svipuð mið og árið
áður en aflinn varð minni. Af
þessari plötu eru þrjú lög á „Sí og
æ“ og er „Já ég get það“ eftir-
minnilegast.
Enn urðu kaflaskil í sögu sveit-
arinnar þegar Andrea Gylfadóttir
tók við hljóðnemanum af Helga.
Með hana innanborðs kom
fimmta platan, „Leyndarmál", út
1987. Af „Leyndarmáli“ eru hér
fjögur lög, „Presley“ og „Prinsess-
an“ urðu vinsælust, en „Stund-
um“ er ekki síður athyglisvert.
Helgi og Andrea syngja tvö lög
hvort af óútgefnu lögunum fjór-
um. Þau allra nýjustu, „Minning-
ar“ og „Sólin skín“, finnst mér þó
skemmtilegri. Það er gott og gef-
ur fyrirheit um að nóg sé eftir í
fóstbræðrunum tveimur frá ísa-
firði. Hvenær fáum við meira að
heyra?
Gunnar Hjálmarsson
Náttúrubarn
afgamla skól-
anum
HANNESJÓN
KÆRLEIKSBLÓM
HJÓN
★★
Meginþemað á annarri
Iplötu Hannesar Jóns
gæti verið kotndu og
skoðaðu í kistuna mína, því á
plötunni er komið víða við og
hún er einskonar þverskurður af
trúbadornum Hannesi. Þetta er
ágæt plata, einlœg, svo ég grípi til
helstu khsju jólasölumennskunn-
ar, og rembist ekki við að vera
annað en hún er; létt stuðplata
með vísnablæ.
Hannes var á árum áður í
Brimkló, Fiðrildi og Hálft í hvoru
en hefur undanfarin ár troðið
upp einn með gítarinn á knæp-
um. Hann er öruggur á Mjóðfær-
ið, enda lærður við tvo skóla í Los
Angeles. Hannes semur flest af
lögunum sextán og auk þess
suma textana. Aðrir textasmiðir
eru t.d. Halldór Laxness, Snorri
Hjartarson og pabbi Hannesar,
Hannes Björnsson.
Það er þónokkur breidd í laga-
smíðunum. Platan hefst á gamal-
dags uppvaskpoppi, „Ástin mín“,
sem Anna Vilhjálms syngur með
sinni óbilandi Ártúnsrödd. Fetil-
gítarspil Pats Tennis setur góðan
Borgarvirkisstæl á þetta lag. Guð-
mundur heitinn Ingólfsson
klappar flyglinum í „Enginn þig
þekkir“ og Hannes syngur ofan í í
sínum góðlátlega stíl. „Þjóðlag"
og „Ástlaus maður“ eru rokklög;
svei mér þá ef „Þjóðlag" minnir
ekki örlítið á REM, og „Fækkaðu
fötum“ er gamalt lag frá Hannesi,
þunnildislegt stuðpopp. Mörg lög
eru hægar kassagítarballöður sem
Hannes finnur sig vel í.
Til að fá bros á áhorfandann
lætur Hannes fylgja með viðtals-
parta úr sjónvarpsþætti frá 1971.
Þar er Hannes í miklu stuði og
áheyrendur grenja úr hlátri yfir
gríninu. „Það eru bara sjö hlutir
sem við töffaramir Ufúm fyrir alla
vikuna," segir Hannes, „og það
eru sex og brennivín!“
Kærleiksblómið er ágæt lítil
sólóplata frá manni sem ekki fer
mikið fyrir. Hannes Jón er nátt-
úrubarn af gamla skólanum og á
betra skilið en algjört áhugaleysi
plötukaupenda.
Gunnar Hjálmarsson
GRAFÍK
S(OGÆ
GRAF/STEINAR
★★★
Hljómsveitin Grafík var
stofnuð á fsafirði á
seinni helmingi áttunda
áratugar þegar þeir Rúnar Þóris-
son gítarleikari og Rafn Jónsson
gengu í „tónlistarlegt bræðralag"
eins og þeir orða það. Reyndar
höfðu þeir unnið saman frá 1975
í hljómsveitinni Ýri en það er
önnur saga. Eftir Grafík liggja
fimm plötur; allar yfir meðallagi
og allar skemmtilegar á sinn hátt.
Grafflc spilar rokkað popp og hef-
ur afla tíð „neitað að festast í trú-
boðastellingu vinsældapoppsins"
eins og Rúnar Helgi Vignisson
kemst að orði í ágætum inngangi
að plötunni sem hér er til umfjöll-
unar.
„Sí og æ“ hefúr að geyma átján
lög, fjórtán þau vinsælustu frá
ferli sveitarinnar og fjögur ný.
Vandað er til valsins, en þó hefði
mátt vera örlitlu meira af fyrstu
plötu sveitarinnar, „Út í kuld-
ann“, sem kom út 1981. Sú plata
átti mjög góða spretti og var eins-
konar vestfirsk útfærsla á öUu ný-
bylgjurokkinu sem þá reið hús-
um í höfuðborginni. „Vídeó“ er
eina Iagið sem fær inni af þeirri
plötu. Næsta plata, hin torræða
„Sýn“, þótti þung og vandmelt og
því kannski eðlilegt að aðeins hið
ósungna titiUag fær hér að fljóta
með. Eftir „Sýn“ tóku hjólin að
snúast hjá Grafík. Helgi Björns-
son gekk í bandið, ferskur úr leUc-
„Grafík spilar rokk-
að popp og hefur
alla tíð „neitað að
festast í trúboða-
stellingu vinsælda-
poppsins“.“
Fullkomlega
misheppnuð
bók
ÞORVARÐUR HELGASON
SOGARSVELGUR
FJÖLV11992
®
•■••••••••••••••••••••••••••
SÞað liggur nokkuð ljóst
fyrir að þetta er fúlUcom-
lega misheppnuð bók.
í verkinu lýsir höfundur lífi
nokkurra persóna, hjóna, segir frá
basli þeirra og bágindum. Þarna
standa hnípnir eiginmenn við
rúm barna sinna og feUa tár vegna
þess að þeir eiga ekki fyrir mat.
Eiginkonur sitja einar í rökkrinu
og gráta hljóðlega vegna þess að
börnin fá ekki nóg að borða.
Það er ekki að efa einlægni höf-
undar þegar hann tekur sér fyrir
hendur að skrifa skáldsögu um
gjaldþrot heimilanna. Honum er
mfldð niðri fyrir og hann er sár og
hann er reiður. Hér er hann að
tala um það fólk (valdamenn í
þjóðfélaginu) sem ber ábyrgð á
því hversu illa er komið fyrir ai-
þýðu iandsins og lýsir örlögum
þess í helvíti: „Það hlýtur að verða
glóðarsteikt lifandi og sterku
kryddi stráð í sárin og kvein
stafirnir hljóma sem dýrðartónlist
í eyrum kvalaranna, en ef ekki þá
má náttúrlega kefla það áður en
það er sett í klípurnar sem snúast
hægt yfir eldinum."
Þetta er svæsið og það má
glotta en þá einfaldlega vegna þess
að þetta er ekki góður skáldskap-
ur og hið sama má segja um verk-
ið allt. Það er klaufalega skrifað og
allt sem á að verða listrænt eða
myndrænt verður hlægUegt. Einn
kostur er við það og hann er sá að
lesturinn verður aldrei beinlínis
leiðinlegur. Hins vegar fær ekkert
forðað verkinu frá að verða vand-
ræðalegur skáldskapur.
Persónusköpun er hér engin.
Það er fjarska auðvelt að vUlast á
persónum, þær hafa engin sérein-
kenni nema kyn sitt.
Textinn á bókarkápu er hin
furðúlegasta samsuða. Þar segir
meðal annars: „Hann (höfúndur)
„Ég efast ekki um
vilja höfundar til
að verða góður
rithöfundur en
því miður; vilji
er ekki allt sem
til þess þarf<(
dvelur ekki eins og hinir við löngu
liðin bernskuár upp úr aldamót-
unum eða í hernáminu, heldur
stingur hann niður orðbrandi sín-
um á hol í nútíma og núveru okk-
ar. Enn einu sinni dirfist hann að
ráðast á friðhelgi okkar og kryfja
okkur tU mergjar. Það er kannski
óþægUegt."
Það er nú eins og það er með
hina og þessa. Vitaskuld er hið
besta mál að skapa sér sérstöðu
með efnisvali en þá verður ffarn-
setning að byggjast á traustum
grunni. Það er ekki gert hér og því
verður „þessi“ á engan hátt sam-
keppnisfær við „hina“.
Eg efast ekki um vUja höfundar
tU að verða góður rithöfundur en
því miður; vflji er ekki aUt sem tU
þess þarf.
Kápan er jafn mislukkuð og
verkið.
Kolbrún Bergþórsdóttir