Pressan - 28.01.1993, Blaðsíða 20

20
FIMMTUDAGUR PRESSAN 28. JANÚAR 1993
E R L E N T
Jiithiteutsclje Zeitung
Samkomulagið varir ekki lengi
Við embættistöku sína talaði Bill Clinton forseti um kjarkinn tiTpess
að gangast fyrir gagngerum endurnýjunum í Bandaríkjunum. Orð hans
eru ekkert annað en dæmigert skrúðmælgi við athöíh sem þessa. Clinton
á eftir að reynast erfiðara en fyrirrennurum hans að koma á slíkum end-
urnýjunum. „Nýja“ Ameríka er í raun elsta stjórnskipulega eining í
heimi. Það er ekki auðvelt að flytja fjöll þar, frekar en í Evrópu.
Ofan á bætist að vegna uppruna Clintons og skapgerðar er hann ekki
líklegur til að brjóta niður hindranir. Hann vill gera öllum til hæfis og
leitar eftir hrósyrði hvar sem hann kemur. Vandamál Bills Clinton eru
væntingar sem ganga þvert hver á aðra. Hægri höndin (minni tekjuhalli)
er einfaldlega ekki sammála þeirri vinstri (meiri ríkisútgjöld). Sam-
komulagið á milli Bills Clinton og bandarísku þjóðarinnar á ekki eftir að
vara lengi.
Baráttan um frelsi bresku fjölmiðlanna
Sir David Calcutt: Gagnrýndur
fyrir að vilja lögfesta að blöð
væru góð og almenningur hefði
vandaðan smekk.
0

m
Það voru ekki margir dagar
liðnir frá því Elísabet Englands-
drottning lýsti árinu 1992 sem
„annus horribilis“ og þar til í um-
ferð voru komnar róttækustu til-
lögur þessarar aldar til að fá
breska fjölmiðla til að halda kjafti.
Tillagan kom frá sjórnskipaðri
nefnd sem Sir David Calcutt,
virtur lögmaður, veitti forstöðu og
vorubirtar 14.janúar.
Tillögurnar voru reyndar ekki
komnar fram þegar John Major,
forsætisráðherra Breta, var búinn
að hafna þeim. Eigi að síður hefúr
tilvist þeirra hreyft heldur betur
við enskum fjölmiðlum og kallað
fram hörð viðbrögð allra sem láta
sig frelsi blaða varða. Umræðan
hefur þokast frá verri blöðunum
til þeirra betri og í framhaldi af því
hefur hræsnin og tvískinnungur-
inn í kringum „annus horribilis“
verið afhjúpaður.
Menn eru almennt sammála
um að málið snúist ekki um sann-
leikann, heldur hvernig hann var
matreiddur. Fyrir þá sem hafa
gaman af kaldhæðni má segja að
bresku slúðurblöðin hafi orðið
uppvís að því að segja of mikið af
sannleikanum! Fyrir vikið fengu
þau mann eins og Calcutt yfir sig,
en eins og bent var á í The
Sunday Times hefur hann; sér-
stakan smekk, dálæti á lagasetn-
ingum og fullkominn skort á al-
mennri skynsemi. Var tekið sem
dæmi að honum hefði reynst
ómögulegt að setja sig inn í það að
blaðamenn gætu ekki rannsakað
mál sín eins og lögfræðingar.
Verri mann er ekki hægt að hugsa
sér til að setja reglur um fjölmiðla.
ÁTTIAÐ LÖGFESTA GÆÐI
BLAÐANNA OG SMEKK AL-
MENNINGS?
En hvað ædaði Calcutt að gera?
Hann var með tillögur á borðinu
um stjórnskipaða rannsóknar-
nefnd undir forystu dómara. Þessi
nefhd átti að hafa mjög víðtækt og
óskorað vald. Hún átti að geta lagt
fram starfsreglur fyrir fjölmiðla ef
því var að skipta; bannað birting-
ar; rannsakað mál og krafist leið-
réttinga og afsakana þar sem
henni fyndist við eiga; sektað blöð
og ákveðið miskabætur til „fórn-
arlamba“ þeirra.
Fjölmiðlamönnum var ekki
skemmt! Barbara Amiel, greinar-
höfundur í The Sunday Times,
benti á að tillögurnar byggðust á
stórkostlegu vanmati á gildi þess
að fjölmiðlar byggju við frelsi. Um
leið benti hún á að fáránlegt væri
að ætla að reyna að lögfesta gæði
dagblaða eða smekk almennings.
Flestir leiðarahöfundar ensku
blaðanna töluðu á svipuðum nót-
um.
Þegar tillögur Calcutt-nefndar-
innar eru skoðaðar verður að hafa
í huga það sem gengið hafði á. Ár-
ið 1989 bað Margrét Thatcher,
þáverandi forsætisráðherra,
Calcutt að veita forstöðu nefnd
sem skoða átti meðferð fjölmiðla á
einkalífi fólks. Þegar tillögur hans
komu fengu þær lítinn stuðning,
enda vildi hann fyrst og fremst
bæta við refsilagakaflann í bresk-
um lögum. f staðinn var, að til-
lögu blaðamannanna í nefndinni,
ákveðið að hressa „sjálfseftirlitið“
við og breyta hinu gamla blaða-
ráði (Press Council) í kvörtunar-
nefnd (Press Complaints Comm-
ission), PCC, sem átti að hafa virk-
ari starfsreglur — nokkurs konar
siðanefnd. McGregor Idvarður
var settur yfir nefndina en hann
hafði reynslu af slíku effirlitshlut-
verki með auglýsingamönnum.
Flestir fjölmiðlamenn skildu þetta
svo að þeir væru á „skilorði" hjá
löggjafanum.
Það er skemmst frá því að segja
að PCC hefur reynst gagnlaust við
að hafa hemil á slúðurblöðunum
sem hafa haft blóðbragð á tung-
unni undanfarin tvö ár. PCC
druknaði strax í kvörtunum. Á
nokkurra vikna tímabili eftir út-
komu bókar Andrews Morton
um Dtönu prinsessu barst 261
kvörtun. Auk þess hefur komið í
ljós að McGregor vissi þegar í maí
1991, effir samtal við Rothemtere,
eiganda Daily Mail, að Karl og þó
sérstaklega Díana voru að hagnýta
sér fjölmiðla í hjónabandserjum
sínum. Þessi staðreynd hefur gert
eftirmálann dálítið hlægilegan og
slegið fæturna undan tillögum
Calcutts. Um leið hafa vaknað efa-
semdir um það hvað Calcutt gekk
til en hann fékk þessar upplýsing-
ar strax í desember, að því er Gu-
ardian sagði, en birti sínar rót-
tæku tillögur eigi að síður.
MEIRA EINKALÍF OG MINNI
OPINBER LEYND
En þó að tillögurnar séu and-
vana fæddar virðist niðurstaðan
sú að ný lög um verndun einkalífs
verði lögð ffarn. Margir fjölmiðla-
menn, eins og Donald Maclntyre
hjá The Independent, segjast geta
tekið undir slíkt svo fremi sem
stjórnvöld taki sig um leið á og
opni opinbera umræðu með því
að aflétta hömlum á skjalasöfnum
þannig að fjölmiðlamenn geti til
dæmis byrjað að fjalla um seinni
heimsstyrjöldina!
Ný lög telja menn einkum eiga
að felast í tæknilegum skilgrein-
ingum, svo sem því að bannað
verði að mynda fólk með risa-
vöxnum aðdráttarlinsum, hlera
síma og skilgreina nánar einkalíf.
En um leið hafa menn verið
minntir á að höff á fjölmiðlum eru
í eðli sínu full af mótsögnum á
meðan menn almennt trúa á tján-
ingarfrelsi og lýðræði. I kringum
Sigurður Már Jónsson
McGregor lávarður, formaður
siðanefndar bresku blaðanna:
Vissi allan tímann að Karl og Dí-
ana ráku fyrirhugað skilnaðar-
mál í gegnum fjölmiðla en
þagði um það.
birtingu á þriggja ára gömlu sam-
tali Karls og Camillu ParkerBow-
les hefur komið í ljós að á meðan
breskir fjölmiðlar þögðu kjöftuðu
aðrir frá. Ástralska tímaritið New
Idea birti samtalið fyrst og í ffarn-
haldi af því barst það í gegnum
símsenditæki um aílt England og
milljónir manna gátu þ ví lesið það
án þess að nokkur fjölmiðill kæmi
þar við sögu.
En þetta hafa verið einkenni-
legir tímar fyrir fjölmiðla, sem í
fyrsta skipti hafa upplifað sig sem
fómarlömb. Einnig hafa blöð eins
og The Economist séð ástæðu til
að minna menn á að það sé mikil-
vægur þáttur í starfi blaðamanna
að vera óþægilegir og afhjúpandi
þegar kemur að því að fletta ofan
af hræsni og spillingu á æðri stöð-
um.
Hersveit fjölmiðlamanna, grá fyrir járnum, tilbúin að „súmma" inn á næstu tásugu.
iVíflðMr
vikunnar
Silvio
Berlusconi
Það er engin furða að ítalski
auðjöfurinn og sjónvarpsrisinn
Silvio Berlusconi skuli vera í
essinu sínu. Knattspyrnuliðið
AC Milan, sem hann gerði sér
lítið fyrir ogkeypti 1986, hefur
unnið 52 leiki í röð í ítölsku
deildarkeppninni og er það
besti árangur (sögu ítalska
boltans. Berlusconi er ákaflega
slyngur fjármálamaður og
sagður fá réttu hugmyndirnar
á réttum tíma. Árið 1976 keypti
hann litla sjónvarpsstöð, Tele-
Milano, og hellti sér út í fjöl-
miðlun. Nú, 17 árum síðar, er
Berlusconi óumdeildur fjöl-
miðlakóngur Ítalíu og eru
margir þeirrar skoðunar, að
ítalska sjónvarpið hafi beinlínis
verið niðurdrepandi áður en
hann kom til sögunnar. Berlus-
coni er hetja í augum ítölsku
þjóðarinnar. Og þegar hann
mætir í einkaþyrlunni sinni á
knattspyrnuleikvanginn til að
stappa stálinu í sína menn
flykkist múgurinn að honum í
gleðivímu. Berlusconi hefur
með glaðlegu og heillandi við-
móti sínu tekið sérbólfestu í
rt
ítölskum hjörtum. Ekki síst
yngstu kynslóðarinnar, en
samkvæmt nýrri könnun er
auðjöfurinn vinsælli á meðal
ítalskra barna en sjálfur Jesús
Kristur. í viðskiptum hugsar
hann fyrir öllu, eins og t.d. þvf
að efna til matreiðslunám-
skeiða fyrir eiginkonur knatt-
spyrnuleikmanna sinna í AC
Milan. Sjálfur er Berlusconi
mikill matmaður og gefur ekki
mikið fyrir heilsurækt. Ekki er
ólíklegt að slagorð hans —
„Sóaðu ekki tímanum við að
huga að heilsunni, hugsaðu
um peninga", sé einmitt lykill-
inn að velgengni hans.
Hvernig er hægl að fá
bá til að halda klaltl?