Pressan - 02.12.1993, Blaðsíða 7

Blekking
KRISTJÁN
KRISTJÁNSSON
FJÓRÐA HÆÐIN
IÐUNN
★★★
„Sagan er á viss-
an hátt endur-
skipulagning þar
sem sögumaður
aðar saman minningabrot-
m, liðnir atburðir fá nýja
aerkingu og að endingu er
iokkunin fullkomnuð þótt
ún sé vissulega öðruvísi en
,tlit var fýrir í upphafi,"
Þetta er haganlega gerð
káldsaga. Þar segir af Heimi
tefánssyni, ungum bóka-
safnsfræðingi, sem kominn
er á æskustöðvar sínar eftir
tíu ára fjarveru og hyggst
taka við umsjá bókasafnsins
á staðnum. Sagan er frásögn
Heimis af heimsókn sinni og
því þegar hann rifjar upp
æsku sína og lífshlaup allt
þar til barn hans sjálfs fæðist
þremur árum áður en sagan
gerist. Fjölskylda sögumanns
flyst til bæjarins frá Akureyri
þegar hann er ungbarn, faðir
hans er smiður og fær vinnu
við að reisa bókasafnið.
Skömmu síðar ættleiða
hjóninn dreng, Jóhann Svav-
ar, fjögurra ára gamlan. Þeir
Heimir alast upp sem bræð-
ur, eru mjög samrýndir en
áhugi þeirra beinist fljótt í
sitthvora áttina. Heimir ver
öllum stundum sínum á
bókasafninu við lestur og
störf, hann á auðvelt með
nám meðan bróðir hans er
allur fyrir ærsl og leiki, slags-
mál og líkamlega vinnu.
Leiðir þeirra skilur þegar
Heimir fer í menntaskóla en
Jóhann Svavar fer að heiman
fyrir fullt og allt, ósáttur við
foreldrana af ástæðum sem
verða bróður hans ekki ljós-
ar fyrr en löngu síðar og les-
andanum ekki fyrr en í
sögulok.
Frásagnartækni sögunnar
er margslungin. I fyrsta lagi
er það heimsók sögumanns
til bæjarins þar sem hann
hittir íbúana aftur. Inni á
bókasafninu rifjar hann síð-
an upp í endurliti brota-
kenndar minningar um
samband sitt við bróður sinn
og þegar kemur að aðskiln-
aði þeirra er frásögnin borin
áfram af bréfum þeirra
tveggja hvors til annars. En
jafnframt þessu er síðan
vitneskja lesandans um að
sögumaður segir frá í þátíð
og er um leið að túlka sögu
sína í heild og hefur alla
vitneskju hennar frá upphafi
þótt hún opinberist lesand-
anum smátt og smátt. Þegar
líður á söguna verður síðan
ljóst að minningar sögu-
manns eru ekki sannar held-
ur blekking á sama hátt og
sögumann minnir að bóka-
safnið sé fjórlyft allt þangað
til hann hefur það loks fyrir
augunum: „Ég leitaði í hug-
skotinu að þeirri mynd sem
ég hafði geymt af þessu húsi
en sú mynd hafði skyndilega
hulist mistri svo að ég gat
ekki talið hæðirnar.
Fjórða hæðin var ekki til.“
Fjórða hæðin, sem hvergi
er til nema í huga sögu-
manns, tengist þessari blekk-
ingu minninganna á tákn-
rænan hátt. 1 upphafi sög-
unnar situr sögumaður í bíl
sínum og virðir fyrir sér hús-
in umhverfis bæjartorgið:
„Þarna var bankinn, kirkj-
an á hæðinni, verslun kaup-
félagsins, gamla rakarastof-
an, prentsmiðjan í brekk-
unni. Þetta voru sömu húsin
en yfirbragð þeirra var ann-
að en mig minnti. Þau voru
eldri og hrukkóttari
Þegar húsunum er þarna líkt
við persónur er freistandi að
líta á bókasafnið sem tákn
fýrir fjölskyldu sögumanns.
Það var grundvöllur þess að
hún flutti til staðarins og
verður síðar fasti punktur-
inn í tilveru sögumanns. Það
er staður tímaleysis, staður
reglu og skipulags. Sú regla
breytist síðan með tilkomu
nýs flokkunarkerfis, það
gamla er stokkað upp, bæk-
urnar teknar úr hillum sín-
um og merktar upp á nýtt
áður en þær fá nýja staði í
hillunum. Upptaka hins nýja
flokkunarkerfis og umrótið
sem því fylgir er einmitt á
sama tíma og Jóhann Svavar
fer að heiman og hliðstætt
umrót og endurslupulagning
innan fjölskyldunnar fylgir í
kjölfarið.
Sagan sjálf er á vissan hátt
slík endurskipulagning þar
sem sögumaður raðar saman
minningabrotum, liðnir at-
burðir fá nýja merkingu og
að endingu er flokkunin
fullkomnuð þótt hún sé
vissulega öðruvísi en útlit
var fyrir í upphafi.
Skáldsaga Kristjáns Krist-
jánssonar er ákaflega vel
heppnuð. Mikil natni er lögð
í persónusköpun bræðr-
anna, málnotkunin ríkulega
raunveruleg. Bréf bræðranna
eru til að mynda frábærlega
gerð. Frásagnartæknin er
þaulhugsuð og vel útfærð í
alla staði þannig að útkoman
verður átakamikil saga og
listilega trúverðug lýsing
þess tíma og staðar sem hún
fjallar um.
Ólafur Haraldsson
Verð: 1690 kr.
HÖRPUÚTGÁFAW
STEKKJARHOLT 8-10 - 300 AKRANES
SÍÐUMÚLI 29 - 108 REYKJAVÍK
Verð: 2990 kr.
Verð: 3420 kr.
Verð: 2990 kr.
Verð: 1990
Verð: 1890 kr.
Smásögur - Endurminningar
JOLABÆKUR FRA HORPUUTGAFUNNI
... T'v..
i:
A LANDINU BLAA
Smásögur og þættir.
Afmælisbók
jónasar Árnasonar.
Skemmtileg bók.
LIFSGLEÐI
Viðtöl og frásagnir
sjö þekktra
samferðamanna.
Athyglisverð bók.
Fyrir fjölskylduna
MATREIÐSLUBOK
MARGRÉTAR
Fljótlegt, ódýrt,
Ijúffengt og auðvelt.
GETTU ENN
Ný spurningabók
eftir Ragnheiði Erlu
Bjarnadóttur.
Spennusögur - Ástarsögur
LEIGUMORÐINGINN GULLHJARTAÐ
eftir Jack Higgins. eftir Erling Poulsen.
A HELJARBRUN
eftir Duncan Kyle.
AF ÖLLU HJARTA
eftir Bodil Forsberg.
Verð:
1890 kr.

> ÁLEITIN 0G ÁTAKANLEG SKÁLDSAGA EINARS MÁS GUÐMUNDSSONAR
í skáldsögu sinni, Englum alheimsins, tekst Einar Már Guðmundsson á
við krefjandi og viðkvæmt viðfangsefni — ævi og endalok ungs manns
sem lendir í hremmingum geðveikinnar. Þegar sakleysi æskuáranna
lýkur fellur skuggi þessa sjúkdóms á líf hans og fjölskyldu og við blasir
nöturlegur heimur þeirra sem dæmdir eru til einveru og afskiptaleysis.
Hugarástandi mannsins er lýst af miklum næmleika og skarpsýni.
Hér er á ferð áhrifamikil og átakanleg saga sem lætur fáa ósnortna.
Einar Már Guðmundsson er í hópi fremstu rithöfunda þjóðarinnar
og hafa verk hans verið þýdd á fjölda tungumála.
Tilfinningaþrungin örlagasaga þar sem dregin
er upp á ljóðrænan hátt mynd af hörðum
raunveruleika.
ALMENNA BÓKAFÉLAGIÐ H F
- góð bók um jólin
í skugga
geðveikinnar