Pressan - 09.12.1993, Blaðsíða 8

8 PRESSAN
F R ETT I R
Fimmtudagurinn 9. desember 1993
Sporslur áfengisframleiðenda til starfsmanna ÁTVR
MUTUR EÐA EÐULEG VMSKIPTI?
Irmkaupastjóri margoft á kostnað erlendra framleiðenda til að skoða verksmiðjur. Höskuldur Jónsson: Engar innanhússreglur til að
koma í veg fyrir sukk, svínarí og mútur. Ég ákveð hverjir fara.
Útvaldir starfsmenn ÁTVR
þiggja árlega margar ferðir og
gjafir ffá erlendum áfengis- og
tóbaksframleiðendum. Um
meðferð gjafa eru engar reglur
til hjá stofnuninni og segir
Höskuldur Jónsson, forstjóri
ÁTVR, það algjörlega á sinni
hendi að ákveða hvort slíkar
gjafir skuli þáðar og hverjir
skuli njóta þeirra. Heimilda-
menn PRESSUNNAR úr hópi
umboðsmanna fyrir áfengi,
bjór og tóbak tjáðu sig um að
gjafir í formi áfengis, utan-
landsferða og jafnvel einstakra
dýrra hluta gengju frá um-
boðsmönnum og/eða erlend-
um framleiðendum til lykil-
manna hjá ÁTVR. Það væri
nauðsynlegt til að tryggja jafnt
flæði pantana og gott pláss í
hillum í verslunum ÁTVR.
Erfitt væri að sanna þessar
fullyrðingar. Hvorki þeir sem
gæfu gjafir né þeir sem þæðu
þær væru viljugir að staðfesta
slíkt.
Friðrik Theódorsson hjá
Heildverslun Rolfs Johansen
& co. sagði þó að það kæmi
fyrir, þegar „prómósjón" fyrir
ákveðna tegund væri í gangi,
að þeir sendu starfsmönnum
ÁTVR eins og eina flösku af
viðkomandi víni í jólagjöf. Þá
hefðu þeir kostað utanlands-
ferð fyrir innkaupastjóra
ÁTVR, eða öllu heldur sá aðili
erlendur sem þeir hafa umboð
fyrir. Hann tók þó fram að
hann teldi þetta eðlilega við-
skiptahætti og hefði ekki áhrif
á hvaða viðtökur vörur þeirra
hlytu. Höskuldur Jónsson,
forstjóri ÁTVR, sagði að
kæmu boð til ÁTVR „er það
mitt að meta, ekki hvort held-
ur hverjir innan fyrirtækisins
eigi að þiggja þetta boð“.
Innkaupastjórinn oft
út á kostnað fram-
leiðenda
Þegar PRESSAN ræddi við
Svövu Bernhöft, innkaupa-
stjóra ÁTVR, kannaðist hún
við að hafa farið margar ferðir
utan, bæði á kostnað ÁTVR
en einnig á kostnað erlendra
áfengis- og tóbaksframleið-
enda. „Mér hefur oft verið
boðið til údanda, en það gerist
bara hjá mörgum öðrum op-
inberum starfsmönnum,
læknum, hjúkrunarfólki,
þingmönnum og ráðherrum,"
sagði Svava í viðtali við
PRESSUNA. „Mér hefur verið
boðið af mörgum erlendum
fyrirtækjum, ekki endilega
þeim sem hafa umboðsmenn
hér heima. Reynolds er t.d.
eitt þeirra, en það hafa mörg
önnur fyrirtæki boðið mér.“
Aðspurð um tilgang slíkra
ferða spurði Svava á móti hver
væri tilgangurinn þegar lækn-
um, kennurum, alþingis-
mönnum og ráðherrum væri
boðið? „Þetta er ekkert öðru-
vísi. Eina sem er öðruvísi er að
þeir fá jafnvel dagpeningana
og fargjöldin greidd hér, það
fæ ég ekki. Þótt ég fari þessar
ferðir hef ég ekkert getað gert
meira fyrir þessa menn, því ég
stjórna því ekki hvað fólk vel-
ur sér hér úr hillum. Þetta hef-
ur engin áhrif á innkaupin hjá
mér, ég kaupi bara inn eftir
sölutölum. Ef vörur vantar þá
er það bara eitthvert slys sem
verður á leiðinni hjá fram-
leiðslufyrirtækjunum.“
Sagði Svava að þessar ferðir
væru yfirleitt farnar til að
skoða verksmiðjur. Aðspurð
um hvaða tilgang það hefði
fyrir innkaupastjóra ÁTVR að
skoða margoft erlendar áfeng-
isverksmiðjur sagðist Svava
verða „að vita hvernig og hvar
vörurnar sem ég er að kaupa
eru ffamleiddar.
Ég hef aldrei farið neinar
ferðir fyrr en eftir að Hösk-
uldur tók við 1988, en ég hef
starfað hjá fyrirtækinu frá
1958. Þessar ferðir eru alltaf
farnar með hans vitund og
vilja“. Ekki taldi Svava að þessi
ferðalög í boði þeirra aðila,
sem hún sér um pantanir ffá,
hefðu nein áhrif á þjónustuna
sem þeir fengju hjá ÁTVR.
„Ég get svo lítið beitt mér
þótt það hefði áhrif, sem ég tel
ekki vera. Ég hef líka heimsótt
svo marga.“
Um hvort það tíðkaðist að
umboðsmenn hygluðu
ákveðnum starfsmönnum til
að tryggja sér gott hillupláss
sagðist hún ekkert hafa með
þá hluti að gera. „Það getur
vel verið, en mér hefur aldrei
flogið það í hug.“
Engar reglur til —
Höskuldur ákveður
Þegar PRESSAN ræddi við
Höskuld Jónsson, forstjóra
ÁTVR, um hvort hann kann-
aðist við að það tíðkaðist að
starfsmenn ÁTVR fengju gjaf-
ir frá umboðsmönnum eða
beint frá erlendum ffamleið-
endum sagðist hann gera það.
„Jólagjaffr eru til staðar, en
ég man ekki eftir neinni gjöf
sem mætti flokka sem veglega.
Mig furðar hins vegar oft á
hversu ómerkilegar þessar
gjafir eru, það hlýtur að vera
eitthvert undarlegt mat hjá
gefendunum."
Hvaða reglum farið þið eftir
varðandi svona gjafir, — hve-
nær og hvort á að þiggja þær?
„Það hefur aldrei, svo ég vití
til, reynt á slíkar reglur.“
Eru þær til?
„Nei, það eru engar reglur
til. Það er undir mér að meta
slíkt. Ef mér væri misboðið
með of veglegri gjöf yrði ég
sjálfur að taka afstöðu til þess.
Algengar gjafir eru smágjafa-
vara merktar ffamleiðendum,
svo maður hefur þær ekki
uppi við.“
Hvað ef undirmenn þínir fá
gjafir upp t hendurnar, hvað
eiga þeir að gera við þœr? Er
það þeim í sjálfsvald sett?
„Þeim hafa ekki verið settar
neinar slíkar reglur. Það er
ekkert umfram það sem er í
almennum lögum og gildir
um alla, að ef gjöf er gefin,
bersýnilega til að hafa áhrif á
ákvarðanatöku, þá er það
flokkað undir mútur og refsi-
vert.“
En hvað meðferðalög?
„Það var nú fræg ferð í
sumar út í Viðey í boði Glob-
us. Ég lýsti yfir að ég hefði
engin afskipti af slíkum boð-
um, þar sem ég teldi að þau
hefðu ekki bein áhrif á afstöðu
fyrirtækisins til þess varnings
sem á boðstólum væri. Ég veit
ekki til þess að starfsmenn hér
fari í ferðalög án þess að það
sé gert með vitund og sam-
þykki mínu.“
Breytir það ttokkru um eðli
ferðarinnar og tilgang?
„Vitaskuld gerir það það.
Ég hef sjálfur fengið boð um
ferð til Áusturríkis í tilefni af
500 ára afmæli tóbaks í Evr-
ópu í boði austurrísku einka-
sölunnar. Ég þáði það boð og
fékk til þess leyfi ráðuneytis,
en vitaskuld þáði ég boð í
Óperuna í Vín og fleira á veg-
um austurrísku einkasölunn-
ar.“
En svona gjafir, ferðir og
annað eru vœntanlega til að
skapa velvilja hjá þeitn sem
þeirra njóta í garð þeirra setn
gefa. Þegar erlendir aðilar
borga slíkar ferðir, er þá ekki
um að ræða gjöf sem opinberir
starfsmenn eiga ekki tilkall til
og eru gefnar til að hafajákvæð
áhrif á afstöðu þeirra til gef-
anda?
„Stundum er það svo að ég
tel það til ffamdráttar ÁTVR
að þiggja svona aðstoð ffá við-
skiptavinum okkar. Ég tel að
það sé ákaflega hollt fyrir
starfsmenn ÁTVR að komast í
einhvers konar snertingu við
þá ffamleiðslu sem hér er ver-
ið að selja. Við sjálfir höfum
haldið ákaflega takmarkaðri
ffæðslu um ffamleiðslu vína,
átöppun o.s.frv. að starf-
mönnum okkar hér. Komi
hins vegar boð hingað til fyrir-
tækisins er það mitt að meta
ekki hvort, heldur hverjir inn-
an fyrirtækisins eigi að þiggja
þetta boð. Hvort einstakir
starfsmenn hér fá boð ffá er-
lendum fyrirtækjum í nafni
þessa fýrirtækis er allt annað
mál og hvort þeir fara í sum-
arleyfi sínu er utan minnar
þekkingar."
En nú hefur starfsmaður eins
og t.d. Svava Bernhöft inn-
kaupastjóri farið margar ferðir
á kostnað áfengis- og tóbaks-
framleiðenda að eigin sögn.
Hvar eru mörkin, hversu
margar átöppunarverksmiðjur
er nauðsytilegt að skoða?
„Ég hef engan slíkan mæli-
kvarða. Það þarf að meta
hverju sinni.“
Þjónum hvorki fram-
leiðendum né um-
boðsmönnum
Ett nú má spyrja hvort öll
fyrirtæki, sem við ykkur versla,
þurfi ekki að taka þátt í þessum
leik ef þau ciga að standa jafnt
að vígi?
„Nei, nei, við erum ekki
þjóna neinum nema þessu
fyrirtæki hérna. Við erum
hvorki að þjóna ffamleiðend-
um úti í heimi né umboðs-
mönnum þeirra hér. Við höf-
um engar skyldur við menn
að þeir standi jafnt að vígi.
Við gjörsamlega ákveðum það
hvaða víntegundir við veljum
og seljum.“
í 128. gr. refsilaga um mútur
segir að ef opinber starfsmanð-
ur heimtar, tekur við eða lætur
lofa sér eða öðrum gjöfum eða
öðrum ávitiningi, sem hatm á
ekki tilkall til, í sambandi við
framkvæmd starfs síns, þá skuli
hanti sæta varðhaldi eða fang-
elsi allt að 6 árum, eða sektum
efmálsbœtur eru. Hvernig met-
ur þú þessarferðir oggjafir tneð
hliðsjón af þessu ákvæði lag-
anna?
„Þetta eru almennar reglur
sem gilda í þjóðfélaginu og í
hversu mörgum opinberum
stofnunum hafa verið settar
sérreglur til að skýra þetta
ákvæði? Kjarni málsins er að
engar innanhússreglur eru til
sem eiga að koma í veg fyrir
sukk og svínarí og mútur. Það
eru aðeins þær almennu regl-
ur sem eru landslög. Ákvarð-
anir um boð sem koma til fýr-
irtækisins, hvort eigi að þiggja
þau og hverjir skuli fara, eru í
mínum höndum, annað hef
ég ekki um málið að segja,“
sagði Höskuldur Jónsson, for-
stjóri ÁTVR._________________
Páll H. Hannesson