Pressan - 09.12.1993, Blaðsíða 3

Bóka- og plötublao
Fimmtudagurinn 9. desember 1993
PRESSAN B3
Neffið sem var einsog gulrot, gaddakylfa,
og sitthvað fleira
pungur
ÓMAR RAGNARSSON
MANGA MEÐ SVARTAN
VANGA
FRÓÐ11993
©
Um miðja öldina
var Ómar litli Ragn-
arsson sendur í sveit
norður í Langadal í
Húnavatnssýslu. Þar kynntist
hann gamalii kellingu sem hét
Margrét Sigurðardóttir og var
kölluð Manga með svartan
vanga. Áðuren Ómar fór
heim úr sveitinni síðasta
sumarið tók kella af honum
það loforð að aldrei skyldi
hann gleyma nafni hennar og
fæðingardegi. Áratugum síðar
vitjaði sú gamla Ömars og
hann tók sig til og skrifaði
bók um hana. Só far, só gúdd.
Fyrst og fremst virðist
Ómar Ragnarsson þó vera að
láta undan talsvert þrálátri og
illkynja rithöfúndaveiki. Þetta
er þónokkuð útbreiddur sjúk-
dómur hjá fslendingum sem
komnir eru á miðjan aldur,
og er ólæknandi. Ef maður
fær á annað borð þá flugu í
höfúðið að hann sé í raun og
veru rithöfundur virðist ekk-
ert við því að gera annað en
skella sér útúr skápnum.
Ómar Ragnarsson er vinsæll
skemmtikraftur og sjónvarps-
maður en harm er því miður
sneyddur rithöfundarhæfi-
leikum.
Lítum nú aðeins á sögu-
hetjuna hans. Hún var sem-
sagt komin á níræðisaldur
þegar pilturinn Ómar mætti í
sveitina 2. júní 1950. Ómar
leggur ómælt erfiði á sig til að
sannfæra lesendur um að
Manga sé hérumbil viður-
styggilegasta mannvera sem
leikið hefur lausum hala á
þessu landi. Hún er „ófríð
gribba“, segir hann, „sann-
kölluð fordæða í manns-
mynd“, „fráhrindandi" og „af
henni lagði ramma lykt“.
„Margrét er ekki
eina fórnarlamb
Ómars. Hann skrif-
ar umfleira fólk
með þeim hœtti að
minningu þess er
harla lítill greiði
gerður. Mest er
hann nú samt að
skrifa um sjálfan
Hún er „greppitrýni“, „ruglu-
dallur“; hún er „einsog hund-
ur með lafandi tungu“ og
Ómari „bauð við henni“.
Þetta eru örfá dæmi, valin af
handahófi.
Og svo er það nefið! Á tæ-
pri blaðsíðu víkur Ómar
þrisvar að blessuðu nefinu á
Margréti heitinni Sigurðar-
dóttur. Haldið ykkur fast —
leturbreytingar eru mínar:
Nefið „síútti fram og niður
einsog risavaxinn drellir" segir
neðarlega á blaðsíðu 16. Ofar-
lega á næstu síðu segir svo að
munnurinn sé „nær því hul-
inn af ógnarstóru nefi sem var
líkast gulrót í laginu, þunnt
efst á milli augnanna en
breikkaði niður á við eins og
hangandi kylfa“. Þetta er ekki
búið, lesendur góðir, fáeinum
línum neðar skýtur nefið enn
upp kollinum, það „slútti
svona niður einsog pungur“
og það minnti Ómar „á svera
gaddakylfu þarsem hárin voru
gaddarnir“.
Semsagt: Nefið er einsog
risavaxinn drellir, gulrót,
hangandi kylfa, pungur,
gaddakylfa.
Ómar Ragnarsson hefúr til-
einkað sér nokkuð sem kalla
mætti „bakfallastíl" eða „and-
kafastíl“. Allt er svo ROSA-
LEGT og GÍFURLEGT að
ANNAÐ EINS HEFUR EKKI
SÉST! Hann matar ekki les-
endur heldur treður ofaní þá
með góðu eða illu. Yfirleitt
illu.
Og Ómar klikkar illilega á
einu. Hann birtir nefnilega
tvær myndir af Margréti Sig-
urðardóttur. Hvað sýna þær?
Jú, ósköp venjulega gamla og
þreytta konu en fráleitt þá
holdi klæddu viðurstyggð
sem Ómar er búinn að út-
mála einsog skratta á vegg.
Manga hafði átt erfiða ævi
og hún stóð löngum og þus-
aði yfir Ómari litla þarsem
hann sat og las í gríð og erg.
Hann þóttist hlusta meðan
hann las og hún var harla
glöð. Nú, áratugum síðar,
getur Ómar hinsvegar haft
langar ræður eftir Margréti
Sigurðardóttur. Og ekki nóg
með það. Hann lætur í veðri
vaka að hann hafi lagst í um-
fangsmikla rannsóknarvinnu
og hreinlega býr til ævisögu
vinkonunnar gömlu. Sú saga
öll er mjög rosaleg, gríðarleg
og ofsaleg. Þungamiðja henn-
ar er ástarævintýri sem
Margrét átti með svani
nokkrum á ofanverðri síðustu
öld.
Áreiðanlega voru hérvistar-
dagar Margrétar Sigurðar-
dóttur enginn dans á rósum.
Og Ómar Ragnarsson leggur
upp með sallagott efni í
höndunum. En klúðrar því.
Margrét er ekki eina fómar-
lamb hans. Hann skrifar um
fleira fólk með þeim hætti að
minningu þess er harla lítill
greiði gerður. Mest er hann
nú samt að skrifa um sjálfan
sig.
Hrafn Jökulsson
Jólasveiflan í ár
SIGURÐUR FLOSASON
GENGIÐ Á LAGIÐ
JAZZÍS / JAPIS
★★★★
Mér segir svo hugur
að margir hafi beðið
spenntir eftir þessari
fyrstu sólóplötu Sig-
urðar Flosasonar. Hann hefúr
lengi verið í framvarðarsveit
íslenskra djassleikara og spilað
með mörgum erlendum
köppum sem hingað hafa
komið. Það er óhætt að segja
að það sé mikill fengur að
þessari plötu og auðheyrt að
Sigurður hefur þróað stíl sinn
afar markvisst; hér blæs hann
t.d. mun betur en á plötum
Tómasar R. og er orðinn
miklu opnari en um leið ag-
aðri í öllum leik sínum. Laga-
smíðarnar eru flestar mjög
heilsteyptar, á köflum gullfal-
legar og sjaldan er látið reika
stjómlaust.
Á „Gengið á lagið“ eru tíu
lög, bíbopp, ballöður og blús-
ar, öll undir styrkri stjóm Sig-
urðar, sem leikur á alt-
saxófón. Hjálparkokkar hans
eru fyrsta flokks; þeir Ulf
Adaker hinn sænski á tromp-
et, Eyþór Gunnarsson á pí-
anó, Lennart Ginman hinn
danski á bassa og loks sveiflu-
„Það er mikillfeng-
ur að þessari plötu.
Lagasmíðarnar eru
flestar mjög heil-
steyptar, á köflum
gullfallegar og
sjaldan er látið
reika stjórnlaust. “
kóngurinn Pétur Östlund,
sem spilar á trommur. Úr-
valsspilarar allt saman, enda
er þetta draumasveit Sigurð-
ar. Það er góð hugmynd að
byrja á „Þegar öllu er á botn-
inn hvolft“, því lagið er mjög
grípandi, algjör „potboiler“
eins og George Martin upp-
tökustjóri kallaði alltaf fyrsta
lagið á Bítlaplötunum.
Trommur, bassi og píanó
ganga til leiks og BAMM! —
sax og trompet bætast við og
fjörið er byrjað. „Þegar
öllu...“ er stefnuyfirlýsing
Sigurðar; hann vill spila djass
og er í engum vafa. „Vatn
undir brúna“ er rólegt og fal-
legt lag og sóló Sigurðar og
Eyþórs fin. Næst er stigið um
borð í „Flug 622“, þar sem er
gaman og flogið ffam og aft-
ur. Hér heyrist hversu þétt
ryþmaparið er, td. undir sól-
ói Sigurðar. „Útúrdúr“ er
leikur að þríhljómum og enn
á Sigurður stórleik, nær að
lyfta laginu á hærra plan. Lín-
an er glæsileg í „Með harðri
hendi“, líkt og spilamennsk-
an. Pétur Östlund rekur í rétt-
ir með ofsasveiflu sinni og
hinir verða að taka á öllu sem
þeir eiga, slíkur er krafturinn.
Sigurður samdi „In memori-
am“ um vin sinn Svein Ólafs-
son, sem margir vilja kalla
fyrsta alvöru saxófónleikara
íslendinga. Þetta er besta lag
plötunnar, einkar angurvær
og falleg ballaða, og maður
skynjar að Sveinn hefúr haft
mikil áhrif á Sigurð. Af þeim
fjórum lögum sem eftir eru
stendur titillagið upp úr, sam-
ið fyrir Lennart, sem nýtur sín
vel; gengur og hleypur, togar
og teygir.
Það verður gaman að fylgj-
ast með Sigurði í ffamtíðinni.
Þetta er afbragðsplata, metn-
aðarfullt verk þar sem allir
eiga góðan dag, þó sérstaklega
þeir Sigurður og Eyþór. Það
er helst að Ulf Adaker nái sér
ekki á strik í nokkrum lögum.
Hljómur á plötunni er mjög
góður og bæklinginn sem
fylgir með er gaman að lesa,
þótt það besta sé að sjálfsögðu
tónlistin. Jólasveiflan í ár!
Elturlyf oð vændi í
undirheimum Ameríku
HAFDÍS L. PÉTURS-
DÓTTIR
í VIÐJUM VÍMU OG
VÆNDIS
SKJALDBORG
★
Hafdís L. Péturs-
dóttir skrásetur í
þessari bók endur-
minningar systur
sinnar, Matthildar Jónsdóttur
Campbell, sem elti mislukk-
aðan kærasta til Ameríku fyr-
ir hartnær þrjátíu árum og
lenti uppúr því í gegndar-
lausu rugli og veseni, og hefur
marga fjöruna sopið.
Söguefnið er mikilsháttar:
Stelpa sem kann ekki orð í
ensku er allt í einu komin til
Chicago, giftist ónytjungi,
eignast barn, skilur, kynnist
fleiri mönnum sem undan-
tekningarlaust eru dusil-
menni og drykkjurútar, sekk-
ur djúpt í fen eiturlyfja, eign-
ast fleiri börn, missir börnin
ffá sér, dansar „léttklædd“ á
sóðabúllum, selur sig slor-
dónum í löngum bunum,
handleggirnir orðnir einsog
gatasigti eftir heróínspraut-
umar.
Púff.
En Matthildur náði sér á
„Söguritari veldur
alls ekki viðfangs-
efninu. Hafdís
skráir söguna eins-
og hverja aðra
skýrslu, þurra og
blóðlausa. “
strik og starfar nú í undir-
heimum vestra að veiða sálir
og ffelsa undan eitri og eymd.
Þetta er semsagt sagan af
Matthildi sem fæddist árið
1946 og ólst upp við Njáls-
götu í Reykjavík. Sannarlega
hefði þetta getað orðið áhrifa-
rík saga og óvenjuleg.
En söguritari veldur alls
ekki viðfangsefninu. Hafdís
skráir söguna einsog hverja
aðra skýrslu, þurra og blóð-
lausa. Stíllinn er einhæfur og
án blæbrigða, harmsagan
verður einsog flöt og óspenn-
andi lýsing á eyðimerkurferð
fremur en því djöfullega víti
sem líf Matthildar greinilega
var. Persónumar lifna ekki á
pappírnum; blessuð börnin
sem bjuggu við martröðina
em einkennalaus, rétt einsog
mennirnir í lífi Matthildar.
Þeir virðast hafa átt sameigin-
legt að vera samansúrruð fúl-
menni en þar fyrir utan and-
litslausir og karakterslausir.
Matthildur Jónsdóttir
Campbell sýnir umtalsvert
hugrekki með því að segja
sögu sína. Hún gerir það, að
eigin sögn, til þess að vara
fólk við ógnum eiturlyfjanna.
Það er virðingarvert. Hins-
vegar er synd að saga hennar
skuli ekki vera betur sögð.
Hrafn Jökulsson
Tólf íslensk hippalðg
ÝMSIR FLYTJENDUR
KÆRLEIKUR
SKÍFAN
★
Þótt plata Bítlavina-
félagsins „12 íslensk
bítlalög" sem kom
út fyrir fimm ámm
væri þunn kom hún einu
ágætu til leiðar; hún vakti at-
hygli á gömlu íslensku bítla-
slögumnum sem fallið höfðu
að mestu í gleymskunnar dá,
fólk fór að rifja upp uppruna-
legu flytjenduma og endurút-
gáfúflóð skall á. Síðan hefur
upprifjunarflensa hrjáð ís-
lenskt tónlistarlíf, megnið af
því besta sém íslenskt bítla-
og hippatímabil bauð upp á
hefúr komið út á ný og annar
hver unglingur hefúr gengið í
gegnum nett bítlaæði og
skoðað fjölskyldumyndirnar
af mömmu og pabba síð-
hærðum með snefil af áhuga.
Hæst náði forvitnin í fyrra
þegar Trúbrot fór inn á vin-
sældalista á ný, en sem betur
fer hefur áhuginn nú beinst
inn á nýjar brautir, hippa-
nostalklígjan fjarað út. Safn-
platan „Kærleikur“ kemur
því í það minnsta ári of seint.
Skífúmenn hafa ákveðið að
blóðmjólka hippabeljuna enn
og tefla ffam nokkmm ung-
um söngvurum sem sumir
hafa gert það gott í Söngva-
keppni framhaldsskólanna.
Jón Ólafsson og nokkrir val-
inkunnir poppatvinnumenn,
flestir nýdanskir, spila tólf
gömul hippalög sem unga
fólkið spreytir sig á. Útsetn-
ingarnar eru flestar líflausar
og gerilsneyddar, þessi ffam-
leiðsla er einskonar Rokk-
lingaplata fyrir unglinga;
sjoppuplata, auðmelt færi-
bandaffamleiðsla.
Söngvararnir eru sjö og
gert mishátt undir höfði.
Gaman hefði verið ef myndir
af þeim öllum hefðu prýtt
„Hvað sitjum við
svo uppi með?
Sœmilega sjoppu-
plötu sem verður
engum tilfram-
dráttar, hvorki
söngvurunum,
hljóðfœraleikurun-
um né lögunum
sjálfum, semfólk
ættifrekar að afla
sér í upprunalegu
útgáfunum efþað
hefur á annað borð
enn áhuga. “
umslagið, en hér fær bara
stjarnan Ingibjörg Stefáns-
dóttir mynd af sér. Hún syng-
ur Trúbrotslagið „Ég veit að
þú kemur“, sem hlýtur að
teljast með mest notuðu ís-
lensku hippalögum fyrr og
síðar. Sigríður „Rask“
Guðnadóttir syngur þrjú lög
og gerir það ágætlega. Mar-
grét Lára Þórarinsdóttir syng-
ur tvö, þ.á m. lag eftir Einar
Vilberg, „Vitskert veröld“,
sem lítið hefúr heyrst í hippa-
flóðinu fyrr en nú; gott lag og
vel túlkað af Margréti.
Fjórir strákar þenja sig.
Pétur Guðmundsson hefur
milda og átakalausa rödd sem
fellur vel að skátalaginu „Vor
í Vaglaskógi“ og Hafþór
Ragnarsson er öruggur í
tveimur góðum lögum eftir
Rúnar Gunnarsson. Síðri eru
Höskuldur Lárusson, sem
nær sér ekki vel á strik sem
Jóhann G. í Óðmannalaginu
„Er mengun hverfur", og
Bergsveinn Árelíusson, sem
fer langt yfir öll þolanleg
rembingsmörk í söngstíl sem
hefur ekki heyrst síðan Sig-
urður Sigurðsson söng um ís-
lenska kjötsúpu.
Hvað sitjum við svo uppi
með? Sæmilega sjoppuplötu
sem verður engum til fram-
dráttar, hvorki söngvurun-
um, hljóðfæraleikurunum né
lögunum sjálfum, sem fólk
ætti ffekar að afla sér í upp-
runalegum útgáfum ef það
hefur á annað borð enn
áhuga. Upprunalegu útgáf-
urnar eru allar til úti í næstu
búð nema tvö lög eftir Rúnar
Gunnarsson, sem hér er dust-
að af á smekklegan hátt. Þau
lög hafa varðveist í hausnum
á Þorsteini Eggertssyni síðan
Rúnar bað hann um texta við
þau fyrir rúmum tuttugu ár-
um!________________________
Gunnar Hjálmarsson