Vísir Sunnudagsblað - 10.07.1938, Side 5

Vísir Sunnudagsblað - 10.07.1938, Side 5
VISIR SUNNUDAGSBLAÐ 5 UM ÓSKRAÐ LÖG. EFTIR HALLDÓR JÓNSSON SÓKNARPREST AÐ REYNIVÖLLUM. Framh. VI. Áður fyr ólst hin íslenska þjóð upp í sveitum landsins í Iieild sinni. Híbýli liennar voru baðstofurnar, venjulega eina i- búðarherbergið á hverjum bæ. í baðstofunum bjó heimilis- fólkið. Baðstofan var svefn- stofa, vinnustofa og borðstofa, alt í senn. I baðstofunum varð- veitti þjóðin merkilega menn- ingu og í baðstofunum fædd- ust og ólust upp ýmsir þeir, er fyrir sakir lærdóms,' listavits, vitsmuna og gáfna hafa verið þjóðinni til hins mesta sóma, bæði erlendis og hérlendis. í baðstofunum sköpuðust andleg verðmæti, má heita ódauðleg ina, sem eigandinn hafði ekki liaft rænu á að fela. (Van Loon var heldur aldrei sérlega snar i snúningum). Fljótt, eins og rafmagnsgneistar flaug augna- tillitið frá bókinni á unga manninn, sem alt i einu rak upp háan og óstyrkan lilátur. Alt í einu skynjaði hann hina lilægi- legu stöðu sína, gáskinn yfir- vann gremjuna, einkum þegar liann sá liið felmtraða andlit stúlkunnar. „Er þetta Flóra? .... Van Loon (liann beygði sig mjög hæversklega). Eg vona að við eigum eftir að kynnast vel. Gjörðu svo vel, ungfrú Flóra, Þjónn .... tvo bolla af kaffi í viðbót .... Jæja, systir góð, liér erum við. Já, Bets, við liöf- um bæði orðið fyrir óþægileg- um vonbrigðum, er það ekki? Jæja, þú skalt ekki taka þetta of alvarlega, stúlka min. Við skulum samt sem áður skemta okkur í kvöld. Við sitjum hvort sem er hérna, þó við höfum bæði imyndað okkur, að stefnu- mótið færi öðruvísi fram, er það ekki? Örlögin virðast ekki ennþá vera okkun hliðholl, þess vegna skulum við í bráðina láta okkur nægja hið venjulega samlíf, sem systir og bróðir, að minstar kosti ef þú samþylekir. Við skulum vona, að við verð- nm liepnari næsta sinn. Hér eft- ir getur vel verið, að við höld- um bráðum tvö brúðkaup“. (Þýtt úr hollensku af J. D.) listaverk, sem þjóðin hefir not- ið fram til þessa og eigi hefir neinn fölvi fallið á. I baðstof- unum ólust upp skáld og rithöf- undar, einskonar vilar þjóðar- innar á hennar eyðimerkur- göngu um áþján og fjölda hörmunga. Þar varð til liand- bragð, sem er í frábærum met- um á þessari menningaröld, sem yfir stendur. Nú hafa baðstofurnar fallið að velli, liver eftir aðra, þessar vistarverur merkilegra, fágætra þjóðarminninga, þar sem alt heimilisfólkið á hverjum bæ hélt hópinn, þar scm það starf- aði saman og auðgaði livert annað á margvíslega vegu. Nú þykir ekki lengur liæfa, að búa í baðstofu að hætti fyrri tíma og alda. Þær voru að vísu ekki veglegar, en gátu þó verið sæmilega hlýjar og hæft þeim kröfum, sem áður voru gerðar til lífsins. Baðstofurnar höfðu einnig þann kost, að þær voru ódýrar. Þó endingin væri ekki góð, þá liæfðu þær gjaldþoli þjóðarinnar eins og þá tiðkað- ist. í staðinn fyrir baðstofum- ar eru nú komin hús, timbur- hús, og flest þó steinsteypuhús, víða stór hús með iiokkrum her- bergjum. Nú er viðast heimilis- fólkið á tvístringi i þessum hús- um, einatt einn og tvcir í lier- bergi út af fyrir sig. Hin eldri, þjóðlegu menningaráhrif af daglegum samvistum lieimilis- fólksins eru smám saman að hverfa meir og meir. En það, sem máli skiftir i þessu sam- bandi er það, að þessar bygg- ingar eru fjárhagslega þjóðinni um megn (og margar hverjar því miður ekki vandaðar sem skyldi), og oftast vegna þess, að i svipinn hefir verið sæmi- lega greiður aðgangur að láns- fé. Ilafa þeir, sem fyrir láns- fénu réðu, elcki yfirleitt gætt slcynsamlegrar varlcárni, vegna þeirra, er lánsfjárins fengu að njóta; þar bar þeim þó sjálf- sögð slcvlda til að liafa vit fyr- ir mönnum. Eins og að var vilcið, voru baðstofurnar yfirleitt lélegar vistarverur, en gátu þó verið sæmilega hlýjar, ef sæmilega var frá þeim gengið og þeim vel lialdið við. í stað þeirra er lcom- inn kaldur steinninn eða timb- urhús. En í hvorttveggi er ó- Iíft nema með upphitun. Nú lcostar sæmileg. hitun þessara stærðar liúsa milcið fé og yfir- leitt er liún bændum um megn. Ef liúsin eru ekki hituð, ganga þau úr sér og húsmun- irnir verða fyrir skemdum. Að búa í lcöldu húsi er lítið gam- an, að hafast þar við í lirákulda eða helkulda mikinn hluta árs- ins. VIII. Lengi vel og lengst af voru engar heyhlöður til á þessu landi. Aður voru heygarðar eða tætlur við fjárhús. Voru heyin varin með torfi. Sem betur fer, eru heyhlöður nú á flestum bæj- um og með járnþaki, og mjög víða fyrir öll hevin. Margir hafa flaskað á þvi, að byggja svo stórar og dýrar heylilöður, að langt er umfram þörf í náinni framtíð. Þetta hefir kostað milcla peninga, víða ofmilcla, miðað við stærð búanna og fjár- bagsgetu bændanna. Hér er stölckið allvíða of stórt. Víðast livar hafa heyhlöðurnar á síð- ustu árum verið bygðar úr steinsteypu, en þær hafa þann ókost, að talsvert meiri vandi er að hirða í þær svo að ofhitni eklci. í stórum steinsteyptum heyhlöðum liefir oft og mörg- um sinnum ofhitnað, jafnvel kviknað i, og er hvorttveggja það tjón mjög tilfinnanlegt. Nú er steinsteypuöld. Fjárhús fjölvíða úr steinsteypu,’ fjós úr steinsteypu, sem verða köld og liráslagaleg, nema sérstaklega séu vönduð og vel frá þeim gengið, sumstaðar fjós með kjallara undir fyrir áburðar- gevmslu. Þessi fjós hafa þann lcost, að gaman er að molca flór- inn og steypa öllu niður um göt á gólfinu, en þann ókost, að kuldann leggur upp í fjósin úr þessum lcjöllurum. En kýrnar þurfa, lil þess að geta gert fult gagn, hlýindi. Þær eru snögg- hærðar, viðkvæmar, vesaling- arnir, búndnar á básana drýgst- an hluta ársins. Slílcar kjallara- byggingar fjósanna eru án efa of dýrar, of ríkmannlegar, mið- að við fjárhagsgetu bændanna alment, þó einhverjir geti stað- ist þennan kostnað af eigin efn- um, lcemur það elcki málinu við. Bændunum í lieild sinni er slíkt um megn, eins og reynslan sýn- ir. Þetta merkir i heild sinni bara skuldir, — skuldir fyrir allan þorra þeirra, er þannig byggja. IX. Nú er öld stórfeldrar ræktun- FRÁ VATNAVÖXTUNUM MIKLU í SVÍÞJÓÐ.

x

Vísir Sunnudagsblað

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Vísir Sunnudagsblað
https://timarit.is/publication/299

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.