Vísir Sunnudagsblað - 19.02.1939, Blaðsíða 2

2
VÍSIR SUNNUDAGSBLAÐ
með osti og súpudiskur að auk,
ef gestinn bar að garði um mat-
málstíma. Gistingu fengu þeú'
sem vildu og þurftu, en ekki
þurflu fátæklingar að borga
næturgreiða og var veitinga-
maðurinn skyldur að veita
þeim sem öðrum.
Veiktist einhver á skarðinu
var það tilkynt til Airolo og
sjúklingurinn þá sóttur annað
hvort á sleða eða hesti og flutt-
ur niður til þorpsins. I Airolo
voru sjúklingarnir stundaðir
þar til Jæim batnaði eða þeir
létust. Þeir síðarnefndu voru
grafnir þar á þorpsins kostnað.
En bjá bænakapellunni uppi á
skarðinu var einnig grafreitur,
þar voru þeir jarðaðir, sem
fundust dauðir við veginn og
ekki var vissa fyrir, að væru ka-
þólskir. En allir rétttrúaðir (þ.
e. kaþólskir) voru fluttir til
Airolo og jarðsungnir þar.
Eftir miðja 16. öld komst
veitingahúsið á Gotthardskarð-
inu undir yfirráð kirkjunnar og
í nær þrjár aldir voru það ým-
ist ábótar eða munkar, sem
stóðu þar fyrir beina. Húsa-
kynni voru aukin og bætt eftir
því sem umferðin yfir skarðið
jókst. Ekki var beini seldur,
lieldur var hverjum einuin það í
sjálfsvald sett hvort hann borg-
aði fyrir sig, og jafnframt hve
mikið hann borgaði.
Árið 1775 féll snjóskriða nið-
ur á byggingarnar og reif eina
þeirra ásamt kapellunni um
koll. En 24 árum siðar eða árið
1799 hafði franskur her aðset-
blandast livað innan um ann-
að. Langar klyfjaðar lestir hafa
lötrað eftir veginum meðan
fjöldi póstvagna með mörgum
hestum fyrir hverjum vagni
hafa brunað framhjá á fleygi-
ferð. En auk þess hefir fjöldi
manna farið fótgangandi á öll-
um tímum árs, einkum fátækl-
ingar sem ekki höfðu efni á,
að ferðast með póstvagni. Eftir
1882, að Gotthardjárnbrautin
var opnuð varð liljótt hér efra
og hið iðandi líf var borfið. Að-
eins stöku fótgangandi sérvitr-
ingar lögðu enn leið um þessar
yfirgefnu slóðir, þar til loks ár-
ið 1923, að bílvegur var lagður
yfir Gottliard, og umferð jólcst
að nýju þessa fornu og frægu
leið. Hefir umferðin aukist ár
frá ári þrátt fyrir hinn fljóta og
ódýra farkost, sem gengur i
gegnum fjallið og tengir Suður-
og Norður-Evrópu saman á ein-
um einasta stundarfjórðungi.
Alt fram á seinni hluta 17.
aldar bafði engin viðleitni til
vegagerðar vfir Gotthard verið
sýnd og yfir skai'ðið lágu aðeins
götutroðningar þeir, sem mynd-
uðust á lestaferðum undanfar-
inna alda. Þessir götuslóðar
voru þröngir, steinóttir og hál-
ir, og lágu sumstaðar upp svo
snarbrattar brekkur, að þegar
um langar lestir var að ræða,
voru fremstu hestarnir margar
mannhæðir fyrir ofan þá aftari.
Á vetrum var snjóflóðahætta
mjög mikil á leiðinni, og var
venja að skjóta úr byssum þar
sem hætturnar voru mestar. Ef
snjóhengjurnar voru mjög laus-
ar þoldu þær ekki liljóðbylgj-
urnar og féllu niður. Götutroðn-
ingarnir voru sumstaðar svo
tæpir, að ef maður eða skepna
skrikaði út af götunni gat þvi
verið bráður bani búinn. Á vetr-
arferðum varð iðulega að fara
á snjóbrúm yfir ár og gljúfur
og voru það liinar mestu glæfra-
ferðir. Alt fram að lagningu
Gotthard-brautarinnar kom
varla það ár fyrir, að ekki fær-
ust að minnsta kosti 3—4
manneskjur á skarðinu. En
stundum komu þó alvarlegri
slj's fyrir. Árið 1624 fórust þar
300 manns, og árið 1816 urðu
40 hlaðnir klyfjahestar fyrir
snjóskriðu og fórust allir.
Ifafa ferðalög frá fyrstu tíð
verið mjög erfið yfir Gotlbard,
bæði að vetri og sumri til. Ein-
liverjar fyrstu frásagnir um
ferðir yfir skarðið, segja að á
vetrum sé fólkið bundið bæði
á höndum og fótum, vafið inn i
þykkar ábreiðtir til að hitinn
lialdist á því síðan fest ofan á
sleða og þannig er það flutt eins
og' álnavörustrangar yfir fjall-
garðinn. Árið 1624 ætlaði Ladis-
laus jirins frá Póllandi að riða
suður yfir Gotthard. En honum
leist ógæfulega á veginn og
þorði ekki að riða liann. í þess
stað lét liann ýmist leiða sig eða
bera sig á börum, og fanst leið-
in nógu hrikaleg samt. Enn-
fremur fara margar sagnir af
þvi, að fólk, sem fór yfir Gott-
liard, lét binda fyrir augu sér
til að það sæi ekki liinar miklu
og hrikalegu hættur.
Árið 1775 er fyrst farið með
vagn yfir fjallgarðinn. Gerði
það Englendingur noklcur og
sennilega af svipuðum metnað-
arþorsta og hjá sumum íslensk-
um bilstjórum, sem hreykja
sér rfir því, að liafa fyrstir far-
ið yfir einhvern melhól eða
mýrarkeldu. En ferð Englend-
ingsins gekk lieldur illa. Hann
hafði með sér 78 menn og þeir
urðu að skrúfa vagninn sund-
ur, á þeim stöðum sem lionum
varð ekki ekið, og bera svo
vagnlilutana á bakinu, þar til
vegurinn batnaði eitthvað ofur-
lítið. Með því að skrúfa vagn-
inn ýmist sundur eða saman
lafðist Englendingurinn um
niarga daga, auk þess sem ferð-
in kostaði hann of fjár.
Árið 1830 kemur akvegur í
notkun yfir Gotthard. Ilann er
gerður fyrir póstvagnana, sem
héldu uppi samgöngum milli
Italíu og Sviss. En þrátt fyrir
þenna stórum bætta veg, gat
verið all-erfitt að fara yfir
skarðið á vetrardegi. Hinn al-
kunni þýski heimsspekingur
Ernst Haeckel lýsir einhvers-
staðar sleðaferð suður yfir Gott-
liard árið 1859. Ilann fór með
ur sitt á skarðinu og þá reif
liann niður og brendi það af
byggingunum, sem var úr
timbri, en aðeins steinbygging-
arnar stóðu eftir. Þessar bygg-
ingar voru síðar endurreistar
með fjárstyrk frá Ríkjasam-
bandinu svissneska.
Nokkru fyrir miðja 19. öld
jókst umferð um skarðið að
miklum mun og þá tók kantón-
an Tessin veitingarnar í sínar
hendur, annaðist flutning á
matvælum og viðhald á mann-
virkjum. Sem dæmi um gesta-
gang á þessum árum má meðal
annars geta þess, að á árinu
1876 fóru 69550 póstfarþegar
yfir skarðið. Árið 1880 var rúm-
lega 18 þús. mönnum veitt ó-
keypis næturgisting þar og
sama ár voru 70—80 þús. mál-
tíðir gefnar fátæku fólki, sem
lagði leið sína yfir skarðið.
Má nærri geta, að á Gotthard
hefir oft verið glatt á lijalla
einkum um sumarmánuðina, er
alt iðaði af hfi og fjöri. Þar hef-
ir vagnaskrölt og hestahnegg,
hundagelt og hlátrar fólksins
FALLEGIR VERKFALLSVERÐIR.
Félag hljómlistarmanna í Los Angeles lýsti verkfalli á skemtistað einum þar í borginni. —
Dansmeyjar skemtistaðarins tóku sig þá til og gengu með spjöld „á bak og fyrir“ fyrir fram-
an skrifstofu félagsins og stóð á spjöldunum, að félagið kæmi illa fram gagnvart dansmeyj-
um skemtistaðarins o. s. frv.