Vísir Sunnudagsblað - 14.01.1940, Blaðsíða 5

VlSIR SUNNUDAGSBLAÐ
5
CO NVO Ve KfiUpFÖR MEÐ
SsKJl V V KS I . HERSKIPAFYLGD.
„Convoying“. — Þessi mynd gefur allgóða hugmynd um „convoy“-aðferðina. — Tundurspillarnir
sem sjást, sigla á hakborða kaupskipaflotanum, en fyrir ofan svifa sprengju- og eltingaflugvélar.
Það virðist vera mjög al-
menn skoðun, að „convoying“,
— þ. e. að herskip fylgist með
kaupförum, þeim til varnar
gegn herskipum óvinaþjóða —
sé uppfinning Bandamannanna
i Heimsstyrjöldinni 1914—18.
Þetta er mesti misskilningur.
Frá þvi i fornöld hafa siglinga-
þjóðir, sem eiga í stríði, látið
herskip gæta kaupskipa sinna.
Það er óhætt að fullyrða, að
jafnskjótt og skipin urðu svo
stór, að þeim var óhætt að
leggja á úthöfin og sigla milli
landa, þá varð siglingaþjóðun-
um það ljóst, að oft þurfti að
gæta þeirra fyrir fjandmönnun-
um, eða sjóræningjum.
Þegar Rómverjar gerðust
siglingaþjóð létu þeir herskip
— galeiðurnar — fylgjast með
kornflutningaskipunum. Þe!gar
riki Feneyja var i mestum
blóma var liið sama uppi á ten-
ingnum þar. Gullflutningaskip
Spánverja frá Ameríku og her-
skipin, sem þeirra gættu,
þekkja allir úr sögunni og Bret-
ar létu herskip fylgjast með
kaupförum sínum á tímum
Napoleons-styrjaldanna og í
stríðinu við Bandaríkin.
En það hlýtur líka að liggja
i augum uppi, að talsvert aðr-
ar aðferðir sé nú notaðar í slik-
um flutningum en áður. Áður
en kafbátarnir komu til sög-
unnar, var e. t. v. eitt eða örfá
herskip látin fylgja stórum
kaupskipaflota, sem ekki sigldi
í neinni skipulegri fylkingu.
Venjulega nægði það kaupskip-
unum, að missa ekki sjónar af
he’rskipunum. Þá var öllu ó-
hætt. Það kom þó fyrir, i hag-
stæðu veðri, að fjandmanna-
skip tókst að hrekja eitt kaup-
skipanna á brott úr hópnum,
án þess að herskipið, sem átti
að verja það, gæti veitt því
minstu lijálp.
Þegar kaupskip sigla með
herskipafylgd nú á dögum,
verður að sigla í mjög þéttum
og skipulegum hóp, til þess að
herskipin njóti sin sem best og
öll skipin geti fylgst sem best
hreyfingum þeirra. Því þéttari
sem fylkingin er, því færri skip
þarf til fylgdar og því minna
er skotmarkið fyrir tundur-
skeyti kafbátanna.
„BREIÐFYLKING“.
Tilgangurinn með „convoy-
ing“ er að koma i veg fyrir að
kafbátar geti lcomið sér svo
fyrir, að þeir geti komið góðu
skoti með tundurskeyti á kaup-
skipin. Sú staða, sem kafbát-
arnir þurfa þá að taka, er
framundan og á hlið við skip
það, sem tundurskeytið er ætl-
að og líkurnar fyrir að skeytið
hæfi markið, minka auðvitað
eftir því sem kafbáturinn verð-
ur að fjarlægjast það.
Af þessari ástæðu er kaup-
förunum skipað í breiða fylk-
ingar með fáum röðum. Ef
fylgja ætti t. d. sjö skipum,
myndi þeim að líkindum öllum
skipað í eina fylkingu, hvers
við annars hlið. Ef skipin væri
fleiri myndi fylkingum fjölgað,
en skipin ekki höfð fleiri en 4—
5 hlið við hlið. Ef skipin láta vel
að stjórn og skipverjar eru dug-
legir og góðir sjómenn, sem
vanir eru að sigla i „convoy“,
myndi bilið milli skipanna í
fylkingunni vera t. d. 800 m., og
bilið milli fylkingarraðanna
500 m. En ef skipin eru mjög
stór og þung í vöfum og stjórn-
endur óvanir þeissum sigling-
um, myndi þessi bil aukin í
1200 m. og 1000 m. hvort um
sig.
Stöðurnar, sem herskipin
taka sér umhverfis kaupskipa-
flotann fara eftir því, hversu
mörg þau eru og öðrum sér-
stökum ástæðum. Venjulegast
eru þá höfð á undan kaupför-
unum og á hlið við þau, en ef
mögulegt er, er eitt haft á eft-
ir, til þess að kafbátar geti ekki
komið aftan að þeim, eða til að
hjálpa skipum, sem heltast
kunna úr lestinni.
Þeir skipstjórar, sem eru ó-
vanir siglingu í „convoy“,
kunna henni illa. Þeir eru þvi
vanir á rúmsjó, að fara stystu
leið til áfangastaðar. Svo eru
skip þeirra heldur ekki útbúin
sömu tækjum sem herskipin,
sem gera þeim „convoy“-sigl-
ingu mjög auðvelda. En það er
mjög auðvelt að komast upp á
lagið með að sigla í „convoy“
— fara eftir sömu reglum og
öll skipin í hópnum, breyta
stefnunni í sífellu og sigla án
Ijósa að næturþeli.
STEFNUBREYTINGAR I
„CONVOY“-SIGLINGU.
Þessar stefnubreytingar, sik-
sak-sigling, eru ekki fram-
kvæmdar af handahófi og út i
loftið. Þvert á móti er þá farið
eftir nákvæmum, fyrirfram-
gerðum áætlunum um ákveðna
hreytingu á stefnunni, eftir á-
kveðinn tíma, hvað eftir annað.
Þetta er ofur auðvelt, ef aðeins
eitt skip á í hlut, en þegar um
er að ræða 20—40 skip, sem láta
mismunandi vel að stjórn, og
sigla í þéttum hópi, þá horf-
ir málið alt öðruvisi við.
En sá galli er á þessari gjöf
Njarðar, að siglingaleið skip-
anna lengist um 40% við öll
þessi sífeldu „liliðarstöldv“.
Tilgangurinn með slíkri sigl-
ingu, er auðvitað að koma i veg
fyrir að kafbátur, sem situr um
bráð, komist í skotfæri. Auð-
vitað getur það hent, að ein
stefnubreyting komi kafbátn-
um i skolfæri, en kostirnir eru
þó fleiri, sem vega upp þær lík-
ur.
Setjum svo að kafbátur sé
að komast í skotfæri. Hann get-
ur ekki liaft djúpskygnið uppi
nema nokkrar sekúndur við og
við, af hættu á að það sjáist, en
í eitt skipti meðan það var
niðri, breytir skipaflotinn um
stefnu. Ef kafbáturinn hefði
getað liaft djúpskygnið uppi
allan tímann, þá liefði hann
getað hleypt af tundurskeyti
sínu rétt áður en siðasta stefnu-
breytingin var framkvæmd, en
nú er tækifærið liðið hjá og
liætt við að það komi ekki aft-
ur, vegna þess hvað kafbátarn-
ir eru seinir á sér i kafi.
Þessar stefnubreytingar eru
aðeins framkvæmdar, þar sem
kafbáta hefir orðið vart og ekki
um nætur, nema svo bjart sé
af tungli, að greina megi skip-
in í nokkurri fjarlægð.
ÁÆTLA VERÐUR
HRAÐA SKIPSINS.
Kafbátur, er siglir ofansjáv-
ar, getur komið auga á kaup-
skip í margra ldlómetra fjar-
lægð, en hann sést hinsvegar
ekki nema i 5—6 km. fjarlægð.
Þegar kafbátur kemur auga á
kaupskip, ákveður hann stefnu
þess, og heldur síðan á þann
stað, þar sem ætti að vera hægt
að komast í gott skotfæri.
Ef skipið lieldur óbreytt
stefnu, eiga kafbátsmenn að
geta reiknað út með allmikilli
nákvæmni, hvenær hraði þess
og stefna flytja það i skotfæri.
En ef það breytir skyndilega
um stefnu, þá eru allir útreikn-
ingar kafbátsmanna til einskis
og oft fer þá svo, að það skipið
er úr allri hættu.
Þegar tundurskeyti er skotið
á lengra færi en 300 m., er
nauðsynlegt að kafbáturinn,
sem það gerir, hafi reiknað út