Vísir Sunnudagsblað - 04.02.1940, Blaðsíða 4
4
VISIR SUNNUDAGSBLAÐ
/T' FTIRFARANDI grein er eftir amerískan blaða-
^ mann, er dvaldi í Warschau uns hún féll. Hún
er ekki ásökun til neins sérstaks aðila, nema hernað-
aræðisins í lieild, og hún er heldur ekki vörn fyrir
neinn. Þetta eru aðeins augnablilcsmyndir úr höfuð-
borg Póllands um það leyti sem styrjöldin hófst, og
eins síðar, •er hernaðaræðið var komið i almætti sitt
og Þjóðverjar höfðu umkringt Warschau.
Sú lýsing, sem hér er gefin, er ekki sérkennandi fyr-
ir Warschau eina, heldur er þetta algild lýsing, sem
gildir fyrir hvaða borg, hvar í heiminum sem er, sem
er í umsátursástandi og verður fyrir loftárásum óvina-
hers.
FRÁ STRÍÐINU:
Fall
Warschaur.
AÐ var um miðjan ágúst-
mánuð. Eg flaug frá
Stokkliólmi yfir Estland til
Póllands. Er pólska flugvélin
flutti mig frá Tallinn til War-
schau, svifu örlög pólsku þjóð-
arinnar milli heims og lielju —
milli stríðs og friðar. Hálfum
mánuði síðar var hlutkestinum
varpað.
Eg sat ásamt nokkurum
blaðamönnum erlendra heims-
blaða í hljómlistarkaffihúsinu
„Club“ á hinni breiðu Nowy
Swiat-götu. Fyrstu flugvélaárás-
imar á hina fögru höfuðborg
voru um garð gengnar. Á hljóm-
listarpallinum dróu fiðlararnir
bogana með undraverðri leikni
og af djúpi'i tilfinningu. Mjúk,
heillandi Chopinlög hljómuðu
um salinn, þar sem fagi'ar kon-
ur sátu og drukku miðdegis-
kaffið.
Alt í einu — eg minnist þess
mjög greinilega — blandaðist
ískur loftvarnarblístranna sam-
an við fiðlutónana. „Dvinaflug-
vélar!“ Við gripum í skyndi
eftir pyngjunum, fleygðum
fyrstu peningunum sem við
fundum á borðið, og hlupum i
ofboði til dyra. „Óvinaflugvél-
ar?“ Á tíu, tuttugu, þrjátíu sek-
úndum var kaffihúsið tómt.
Við hlupum í hendingskasti yfir
götuna. Bifreiðar og hestvagnar
námu staðar. Iiarlar og konxir
þustu út úr strætisvögnunum
áður en þeir staðnæmdust.
Börn grétu af hræðslu. „Óvina-
flugvélar!“
Einni mínútu síðar stóðum
við niður í kjallara eins íbúðar-
hússins. Við stóðum frammi fyr-
ir hörmungum styrjaldarinnar,
styrjaldar sem við höfðum að
visu búist við, en þrátt fyi'ir alt
ekki trúað að gæti átt sér stað.
Rúmlega áttatiu manns þrýstu
sér saman í þessar þröngu og
dimmu kjallaraholu. Við hlið-
ina á mér stóð gamalt, nötrandi
konuhró sem hélt á grænmetis-
knippi í höndunum. Fyrir fram-
an mig var ungur maður með
skjalatösku í hendinni. „Það
má enginn tala né hreyfa sig og
það er allra skylda að vera ró-
legir!“ kallaði lögregluþjónn
niður í kjallarann til okkar. Á
bak við mig stóð pólskur Gyð-
ingur. Hann spenti greipar, var-
irnar bærðust, en það heyrðist
ekki hvað hann sagði.
Við biðum heila klukkustund
niðri í kjallaranum. Óloftið var
að kæfa okkur. Þegar loks
heyrðist í loftvarnablístrunum
að nýju og flugvélaárásin var
um garð gengin, opnuðust hin-
ar þröngu kjallaradyr og glamp-
andi birta septembersólarinnar
sló ofbirtu í augu okkar. Við
litum til himins. Flugvélarnar
voru horfnar, en livit góðveð-
ursský dönsuðu friðsamlega um
annars bláan himininn. Við
dróum andann djúpt og önduð-
um feginshugar að okkur
fersku ómenguðu lofti. Ó hve
maðurinn getur talið sig óend-
anlega rikan, ef hann fær að
dást að fegurð himinsins í friði
og dregið óiáreittur að sér and-
ann. Gagntekinn af þessum at-
burði gekk eg yfir götuna.
Borgin lifnaði á ný og alt hélt
áfram sinn vanalega gang. Við
eitt götuhornið stóð rauðhærð-
ur strákur og hrópaði yfirsagn-
ir blaðanna. Úr hljóðfæraversl-
un einni heyrðust óviðfeldnir
og skrækir saxofónhljómar út á
götuna. Börn voru í feluleik
inn á milli húsanna. Hálftíma
síðar varð mér gengið framhjá
kaffihúsinu „Club“. Það var
yfirfult. En í stað hinna mjúku
Chopinhljóma, heyrðust nú
þróttmikil hergöngulög og ætt-
jarðarsöngvar. Warschau var
orðin virkur aðili að skelfing-
um stríðsins.
Þi'jár vikur eru liðnar frá
þessari fyrstu loftárás á höfuð-
borgina pólsku. Eg liefi séð og
lifað margt átakanlegt síðan.
Giftar konur steyptu sér út um
glugga og styttu sér þannig ald-
ur, er þær fréttu áð mennimir
þeirra kæmu ekki framar lieim.
Ungar stúlkur sem störfuðu lijá
stórum verslunarfyrirtækjum
og á skrifstofum, voru hættar
þeim starfa og teknar til við
gröft loftvarnakjallara. Þær
báru allar á sér gasgrímur, er
þær vöfðu inn i mislita klúta og
bundu um öxl sér. Rauðlakkað-
ar fingurneglurnar stungust inn
í hörð skóflusköftin. Eg sá
fjölda kvenna, ungra og gam-
alla, starfa að götuviðgerð og
þær þrælkuðu glaðar í bragði, í
trausti þess að móðurjörðin
bæri sigur úr býtum. Eg kynt-
ist hjúkrunarkonum sem vik-
um saman höfðu eklci sofið
nema hálfan svefn eða þaðan af
minna, vegna þess að þær urðu
að vaka dag og nótt yfir sjúkra-
beðum hermanna og hjúkra
þeim og hughreysta. Þær fáu
mínútur, sem þeim eru ætlaðar
til hvildar, nota þær til að skrifa
sendibréf fyrir hina sjúku her-
menn. Pólska kvenþjóðin vann
þrekvirki þessa daga. Eg minn-
ist ungrar konu, sem tók þrjá-
tíu börn með sér á hverjum
morgni, fór með þau út á barna-
leikvang og lélc sér með þeim
meirihluta dagsins, lék fyrir
þau á liljóðfæri og söng. Hún
gerði þetta til að gleyma á-
liyggjum sínum og sorgum. Á
kvöldin þvoði hún þvott af
börnunum, og fram eftir allri
nótlu kepptist hún svo við að
moka í skotgröfunum og hjiálpa
til við að leggja víggirðingar í
úthverfum Warselia uborgar.
Þriggja vikna styrjöld. Ógn-
anir liennar og skelfingar eru
ekki neinar nýungar framar.
Þær eru orðnar að daglegu
brauði, ef svo mætti að orði
komast. Fólkið fylgist án afláts
með útvarpsfréttunum, en
skorturinn verður jafnframt á-
þreifanlegri með hverjum deg-
inum sem líður. I gær var nærri
ómögulegt að fá eina vindlinga-
öskju. í dag má það teljast sér-
stök hundaheppni, ef maður
rekst einhversstaðar — helst í
afskektum hliðargötum — á
matsölustaði sem selja heitan
mat. Þannig eykst skorturinn
dag frá degi. „Nú eigum við
ekki nægar sáraumbúðir handa
Frá Posen. — Eftir Heimsstyrjöldina komst Posen undir yfirráS
Pólverja, en er nú aftur í höndum Þjóðverja. — Myndastyttan
á súlunni er af frelsishetju Pólverja, Tadeus Koscinscko.