Vísir Sunnudagsblað - 10.03.1940, Síða 2

2
athygli, hverjum augum vá-
tryggingafélög líta fólk það, er
neytir mikils lóbaks. Fá slíkir
menn iðulega ekki keypia vá-
tryggingu, því félög þessi eru
yfirleitt næm á hættur þær, er
fylgja vissum löstum mann-
anna. — Og kynni maður sér
hagskýrslur félaganna sést, að
dánartala reykingarmanna er
talsvart hærri en hófsmanna.
Jafnvel sjást hlutföllin 90:60.
(Hér er miðað viSheiIsuafkomu
180.000 manna á vissu aldurs-
tímahili.) — Þá sést og af slík-
um skýrslum, að menn þeir, er
ná háum aldri, eru yfirleitt
hófsmenn miklir á tóbak. Þessi
reynsla vátryggingafélaganna
styður m. a. þá skoðun lækna,
að tóbaksneysla sé óholl, og
eyðileggi heilsuna hjá öllum
þeim, er neyli þess að ráði, —
sérstaklega þó hjá konum og
unglingum.
Áhrif Nikolins — tóbakseit-
ursins — hefir verið þaulreynt
á dýrutn, og ávalt reynst að
vera svæsið liffæraeitur, sér-
staklega þó fyrir taugavefi Iík-
^amans, hjarta og æðar.
Læknar veita því daglega al-
hygli, hversu ýmiskonar sam-
stæð heilsuveiklun ásækir tó-
baksneytendur, öðrum fremur,
í ýmsum myndum, og einnig
hve misjafnlega menn yfirleití
þola tóbaksneyslu, hvernig svo
sem þess er neytt. — Eg hefi
kynst fólki, er virðist þola sitt
af hverju á því sviði, og aftur
öðru, er fljótlega varð vart við
heilsubrest, eftir að tóbaksneysl-
an komst á hátt stig. Enda er
það ákaflega algengt að læknar
banni fólki eindregið að reykja,
eða bi-ýni fyrir því, að tak-
marka mjög neyslu tóbaks. Það
er sjaldgæft, að sjá svæsnar tó-
bakseitranir, en hinsvegar fer
það iðulega fram hjá almenn-
ingi, ef um vægar tóbakseitranir
er að ræða, eða hægfara líf-
færaskemdir, af völdum of-
mikilla tóbaksnautna, er fyrst
koma í ljós eftir- langan tíma.
í sambandi við það, sem að
framan greinir, fara hér á eftir
tvær sjúkrasögur, er lýsa á-
standi þeirra, er veikjast alvar-
lega vegna tóbalcseitrunar:
Kona nokkur veiktist nýl. seint
um kvöld. Þegar komið var inn
í herbergi það, er hún bjó í,
stóð hún við rúmgaflinn, hélt
báðum höndum um hann, and-
aði afar ótt og alt útlit hennar
benti til alvarlegs ástands, og
geysimikillar hræðslu. — Það,
sem annars bar mest á, var tíð-
ur og lélegur hjartsláttur, erf-
iður andardráttur, mikill höf-
uðverkur og uppsala. — í stuttu
máli, lík einkenni og læknar
VlSIR sunnudagsblað
TIL MINJA. — Myndin er af frönskum flugmönnum, sem
hafa skotið niður þýska flugvél og hafa síðan tekið af henni
merkið til þess að eiga það til minningar um bardagann.
verða varir við eftir mildar
eitránir. Kona þessi varð svona
eftir að liafa á einum degi reykt
50 sígarettur.
Hitt tilfellið er mér einnig
mjög minnisstætt. — Ungur
maðux*, frekar óvanur reyking-
um, tók eftir því, að ef hann
að kveldi til reykti sterka vindla
fékk hann óþæginda verki um
alt holið. Ef hann liætti að
reykja, hurfu þessi einkenni
brátt. — Eitt sinn bar það til,
að hann reykti venju fremur
mikið. Hann kendi sárra þrauta
og daginn eftir var hann mikið
veikur, einnig af ógleði og upp-
sölu. Að kveldi þess dags var
sjúkdómsástand mannsins
þannig, að sterkar líkur bentu
til þess að um garnaflækju væri
að ræða, eða eitthvað þvi um
líkt. Maðurinn var svo fluttur
i sjúkrahús og skorinn upp, og
fanst ekkert sérstakt að, annað
en sterldr samdi’ættir í görnun-
um, gaimakrampi, sem gefur lík
einkenni og garnaflækja, og get-
ur riðið að fullu sé ekki að gert
í tíma.
Þessi tvö dæmi sýna tóbaks-
eitranir á háu stigi, og munaði
vissulega litlu að fólk þetta biði
bana af. Algengari eru vægari
einkennin, sem flestir kannast
við, er neytt hafa tóbaks: Ó-
gleði, höfuðverkur, hraður púls,
kaldur sviti og því um líkt. Er
unglingum fyrst og fremst hætt
við slíku, og einnig viðvaning-
um. En jafnvel þeir, er ekki
reykja, geta fengið tóbakseiti*-
anir. Vil eg þar fyrst og fremst
geta þess, að ungbörn, sem eru í
herbergjum þar sem andrúms-
loftið er þrungið tóbakssvælu,
eru undirorpin því, að fá tó-
bakseitranir, er stundum geta
verið svo alvarlegai*, að litlu
muni, að óbætanlegt tjón hljót-
ist af. — Þétta er áminning til
þeirra, er jafnan fylla svefnher-
bergi tóbaksbrælu, jafnvel þó
ungbörn dvelji þar.
Það liggur nú hendi næst að
taka til meðferðar hvernig á þvi
stendui*, að tóbaksneysla hefir
venjulega skaðleg áhrif á Jxin
ýrnsu líffæri líkamans.
Eftir byggingu og starfi, er
talað um tvenskonar taxxga-
kerfi. — Það, er staiTar undir
áhrifum viljans og hitt, senx
viljinn hefir engin áhrif á, —
hið svonefnda ósjálfi-áða tauga-
kei-fi. — Stjórnar það, sem
kunnugt er, starfi hjartans og
æðanna, ennfremur meltingar-
færanna. — Við höfum ekki
vald á því, hvort æðarnar
þrengjast eða vikka. Við getum
heldur ekki stjórnað því, hvort
hjartað berst hægt eða títt, og
meltingai-færin standa heldur
ekki undir stjórn viljans, svo
við getum ekki ákveðið, hvern-
ig meltingarvökvar myndast,
eða meltingarhreyfingar fara
fram. Taugakerfið, sem öllu
þessu stjórnar, hefir upptök sín
í heilanum, og er mjög merki-
legt að byggingu og fyrirkomu-
lagi.
Á leiðinni frá heilanum til
imxýflanna eru millistöðvar í
tauguixx þessum, hin svonefndu
Ganglion, eða taugahnoðir, —
nokkurskonar skiftislöðvar,
máske lika aflgjafar þessa
taugakei’fis. Lamist nú tauga-
frunxurnar í stöðvum þessum,
er þar með rofið sambandið við
heilamx, og leiðir venjulegast af
því örlagarikt ástand og líffæra-
bilanir — hjartalanxanir, garna-
lamanir, krampar í innýflum,
óeðlileg aukning af nxagasýrum
o. s. fl'V.
Ramxsóknir síðustu ára, sýna
merkilegar niðui*stöður, þessu
viðvíkjandi: Sem sé þæx*, að
tóbakseitrið sest sérstaklega að
á tveim stöðum i taugakerfi
þessu, — i upphafsstöðvum
þess í heilanum og einnig í
taugafrumum hinna fyrnefndu
millistöðva. — Á þennan hátt
lanxast taugafrumui'iiar að
meiru eða minna leyti, og starfa
þar af Ieiðandi ekki rétt. —
Liggja i þvi hinar tiðu oi*sakir til
meltingatruflana reykingar-
fóllcs, og eins til ýnxiskonar
hjartatruflana, sem oft eru
mjög áberandi.
Áhrif tóbaks á maga og
þarma, verða aðallega með
tvennu móti: í fyrsta lagi rennir
fólk það, er neytir tóbaks,
munnvatninu niður i magann,
og þannig verkar tóbakið á slínx-
liúð magans og' þarmanna. —
Eftir tóbaksnotkun er ávalt mik-
ið af tóbakseitri i nxunnvatninu
og sé því kyngt hefir það ertandi
áhrif á slímhúð magans, og
veldur oft á þann hátt maga-
bólgu,, en magabólga er hvunx-
leiður kvjlli, sem oft getur or-
sakað enn alvarlegri sjúkdóma,
og þá sérstaklega magasár og;
krabbanxein. —- Önnur hætta er
sú, að tóbakseitrið orsaki tauga-
ertingu í magavöðvunum, er
veldur krampakendum sam-
dnáttum, og aukinni sýrumynd-
un. — Er talið, að þelta ástand
orsaki iðulega sjúkdómsfyrir-
brigði og einkenni, sem ilt sé að
greina frá venjul. einkennum
nxagasárs. Ýmsir heimskunnir
læknar, — sérfræðingar í maga-
og meltingarsjúkdómum, —
telja margt benda til þess, að liin
stórkostlega aukning maga-
kvilla, sem aðallega gerir vart.
við sig hjá karlmönnum, standi
i nánu sambandi við tóbaks-
notkun.
Þá liafa áhrif tóbaks á hjartað
og hjartastarfsemina, verið
itarlega rannsökuð hin síðari
ár. — Sé hjarlað rannsakað á
meðan reykt er, kemur í Ijós,
að hjartslátturinn verður örari
en ella. Hjá manni, er reykir að
staðaldri, getur ástandið orðið
þannig, að hann gangi með
stöðugan aukinn hjartslátt, eða