Vísir Sunnudagsblað - 05.05.1940, Blaðsíða 2

2
VISIR SUNNUDAGSBLAÐ

• •• •• '
V’:;'W-: .-.V;:. '
,-• V '
■ <• v**l( ■ ■ , , :
•••••■•■•• ••, •••••;/•• .••WA:í;í:.:-:-Xv:

míMiiím
........

.

111ISI11Í;
11«

8|H< -'í
.
Íy'
8&Á. TF j.

SSllllll

«;fr.
• V Tlh’í
p§
II
■M

1*
■■••■'í^sf
„Það var bjartur júnímorgun, sól yfir sundum, „fagur himinhringur“. Kaupmannahafnarbúar fara snemma á fætur, ekki sist á svona morgnum, og
þegar ferjan skreið út úr hafnarmynninu, gat að líta iðandi líf á baðströndinni, baðtjöldin voru tekin í notkun, en skemtisnekkjur sigldu í ljúfri
austrænu um sundið.“
sagði Wilske, þar sem við stað-
næmdumst við rústir af miklum
byggingum, að baki lítilla nú-
tíma húsa, sem þarna liafa ver-
ið reist.
Sögulegar minningar sveima
alt í kring.
— Já, hérna var hann á
blómaárum sínum. Hann ríkti
eins og konungur, dró að sér
athygli allrar veraldarinnar,
sóaði geisilegum fjármunum,
beindi sjónum sinum til him-
ins og rannsakaði leyndardóma
uppheimanna. Þarna stóð Ur-
aniborg, þarna Stjörnuborg,
þarna var veggurinn kringum
garðana og byggingarnar, yzt
var trjágarður á alla vegu, þá
blómagarður, þar fyrir innan
opið svæði með gosbrunnum og
stígum. Og hérna var brunn-
urinn------
Þegar hér var komið sögu,
þagnaði Wilske. Eyjarskeggi
einn var kominn til okkar og
hlustaði á mál sögumanns.
Þetta var aldraður maður,
vinnuklæddur, lirukkóttur í
andliti, rauður á nefi og kinn-
beinum, ralcaður á vöngum, en
síðhærður. Þegar Wilske lyfti
upp lilemmi, til þess að sýna
mér niður í göng, sem þarna
hafa fundist, laut hinn aldraði
eyjaskeggi fram og sagði þung-
lega: — Já, þarna er eitt hel-
vitið, sem Tyge Brahe kvaldi
bændurna í.
Ég rak upp stór augu.
En Wilske leit til min bros-
andi: — Já, þeir hafa fengið
þetta í arf, blessaðir. Hatrið
liefir seytlað inn i kynslóð eft-
ir kynslóð eyjaskeggja gegn
þessum merkilega manni, sem
liér lifði og starfaði. Hann var
óvæginn, hann þurfti að láta
vinna margt á skömmum tíma;
erfiðið kom niður á bændun-
um, en þeir hrepplu ekki svo
mikið gull i mund eða nutu
gleði af vísindastörfunum í
Uraniborg.
Og Wilske lieldur áfram að
tala. En hinn aldni eyjaskeggi
hristir höfuðið og gengur burtu
gjörsamlega skilningslaus á þá
forvitni, sem liann sér á lát-
bragði minu meðan Wilske
segir frá. En mér finst, að ég
skilji hann að einhverju leyti.
IV.
Tyge Brahe fæddist 1546 ó
Skáni. Hann var kominn af
frægri danskri aðalsætt, sem
rakti sögu sína sem aðall að
minsta kosti tvær aldir aftur
i timann. Eins árs gamall flutt-
ist Tyge til föðurbróður síns
og ólst upp hjá honum. Þrett-
án ára gamall var drengurinn
sendur til Kaupmannahafnar,
til þess að lesa þar mælslcu-
fræði og lieimspeki; það var
melnaður ættarinnar að gera
þennan unga pilt liæfan til þess
að taka við sljórnarfarslegum
embættum, þegar tímar liðu.
En örlögin eða vilji piltsins
áttu eftir að breyta öllum slík-
um fyrirætlunum ættarinnar.
Sá atburður gerðist, þegar TjTge
var 14 ára gamall, að sól-
myrkvi sást í Danmörku. Sól-
myrkvi þessi var mjög litill, en
þetla orkaði svo á drenginn,
að upp frá þeirri stundu beind-
ist hugur hans ekki að öðru
fremur; sérstaklega var hann
gagntekinn af þeim furðulega
leyndardómi, sem lægi i því að
geta sagt fyrir um slika atburði.
Frá þessum tíma lifði hann,
vakinn og sofinn, í heimum
stjörnufræðinnar. Hann náði í
„Ptolemaios’ Almagest“, sem
þá var hin eina kenslubók í
stjörnuvísindum og svelgdi
hana í sig á samri stundu.
En föðurhróðurnum fanst
pilturinn stefna í ranga átt með
slíku grúski og ákvað að beina
liuga lians að öðrum nylsamari
viðfangsefnum. Hann sendi því
Tyge, 16 ára gamlan, úr landi,
til Þýskalands. í fylgd með
honum var trúnaðarmaður ætt-
arinnar, og átti liann að sjá um
að Tyge liætti öllu grufli út um
geimana. En svo fóru leikar,
að trúnaðarmaðurinn, Vedel,
misti algerlega tökin af Tyge,
og sneri sér að sínum eigin á-
hugamálum í Leipzig. Upp frá
því urðu þeir trygðavinir, Ve-
del og Tyge, og hélst sú vin-
átta meðan báðir lifðu. Tyge
sökti sér nú niður í stjörnu-
fræðina, óáreittur um sinn, og
gerði merkilega útreikninga í
þessu sambandi. En brátt
komst hann á þá skoðun, að
stjörnufræðin yrði ekki lærð
innan fjögurra veggja. Himin-
geimurinn Iilaut að verða rann-
sóknarefnið, og til þess að
rannsaka hann, þurfti betri og
og fullkomnari tæki en þau,.
sem fyrir hendi voru. Hann
vildi sjálfur komast að raun
um, að hve miklu leyti liin
gamla heimsskoðun var rétt.
Og 17 ára að aldri lýsti hann
yfir því, að lieimsmynd hinna
eldri stjörnufræðinga væri
ekki fullkomlega rétt, hreyf-
ingar plánetanna ekki rétt
reiknaðar og að ný tæki þyrftu
að koma til sögunnar. Frá
þeirri stundu er liann talinn
hinn raunhæfi endurbótamað-
ur á sviði stjörnufræðinnar.
Þannig liélt hann áfrarn starfi
sínu og námi á þessum sviðum
um sinn. Féleysi hamlaði lion-
um framkvæmdir, en þegar
hann gat ekki keypt nauðsyn-
leg rannsóknartæki, smíðaði
liann þau sjálfur. Með óbifandi
vilja þokaðist liann áfram á
braut sinni og vakti á sér mikla
athygli.
Nítján ára að aldri sneri
hann heim til fjölskyldu sinn-