Vísir Sunnudagsblað - 09.06.1940, Qupperneq 4

4
VlSIR SUNNUDAGSBLAÐ
EGGERT STEFÁNSSON:
^algerður Valgerður Jonsdóttir
Eg liefi lilýtt hinu dásamlega
spakmæli heimsspekingsins:
„Blessaðar veri truflanir út-
varpa, og margblessuð sú, er
stöðvar það“. — Eg hefi lokað
fyrir útvarpið þessa kvöldstund,
þegar múhamedanskt tungl,
veðurskýin og brimliljómar At-
Iantsliafsins fylla eyru mín með
hrikalegri músik. ÚtvarpiC ílyt-
ur mér fréttir um það, sem eg
veit, að djöfullinn ríður um
Evrópu með hyski sitt, stríðið
og lieiftina, og allskonar fólsku-
aðgerðir í garð mannanna, og
að allir því líða af trylling þess-
um. Mér er það óskiljanlegt, að
manneskjur á þessari friðarins
eyju skuli ekki stöðva þennan
nið hörmunganna, líta í kring-
um sig og gæta að því, sem við
götu þeirra er, þegar sólin teyg-
ir sig hér norðureftir og skapar
gróður á jörðu og vor í hug-
ann. íslenskast slcáld íslendinga
hefir stungið að mér bók til að
lesa í einverunni, og hún liefir
látið mér skiljast, að það er
rétt, sem liitt stóra skáldið
sagði, að „eg skyldi að orð er
á íslensku til, um alt sem er
hugsað á jörðu“. Og eins opn-
ast augu mín fyrir því, að leynd-
ardómar lífsins eru leystir hér
í lífi sannra, íslenskra manna á
svo töfrandi hátt sem nokkurs-
staðar á jörðunni, þar sem
rammi lífsins er glæsilegri, en
þar sem hinn innri maður þó
ekki fær meira töfrandi form
eða dýpri strengi dularfulls
sannleika til að opinberast.
Þetta fagra íslenska skáldverk
minnir mig á atvilc í lífi ind-
verska prinsins Siddhártha, er
seinna varð hinn mikli Buddha.
* * *
Skáldverkið „Tlie light of
Asia“ segir frá þvi að faðir
Siddhártha hafi sent ráðgjafa
sina um öll lönd til að finna
prinsessu handa syni sínum,
svo að honum ekki leiddist og
færi að grufla yfir lífinu, sorg-
um þess og hörmungum, og til
þess að forða honum frá því að
fram kæmi spádómur, sem spá-
menn ríkisins liöfðu spáð kon-
ungnum föður hans, að Sidd-
liártha yrði eklci annað en
munkur og meinlætamaður.
Hin gullfagra indverska prins-
essa Yaoodhara verður þó til
þess að spádómurinn rætist. Og
það skeður þannig: í hinni
fögru höll prinsins liggja þau
íklædd purpura- og gimsteina-
skarti og hlusta á strengleikja-
spil hafmeyjanna, sem syngja
þeim töfrandi ljóð um ástir og
unað lífsins og svæfa þau með
ljúfum tónum strengleikjanna.
Þetta gengur lengi vel, en er
stundin nálgast vaknar prins-
essan grátandi, þrífur til prins-
ins og segir: „Þú mátt ekki
fara, þú mátt eklci fara“. Hana
hefir dreymt, að hann færi frá
henni, og liún veit að hann fer,
en hún getur ekki slept honum
er morgunroðinn skín og dagur
rennur. En þegar stnndin kem-
ur vaknar hún einn morgun, og
segir honum að fara, hún færi
honum það sem skipun ofan að,
og Siddhártha fer og verður
Buddha, ljós Asíu, frelsari og
sálusorgari miljóna Indverja.
En hin gullfagra Yacodhara
verður ein eftir í gulli og pur-
pura, og strengjahljómleikar
inverskrar músikar, þýðir,
sem blíður blær, mýkja sorg
hins deyjandi lijarta.
* * * .
Mér hefir altaf þótt það fall
egt, að það er konan, sem flyt-
ur Buddha hoðskapinn um að
tími hans sé kominn, og þrátt
fyrir eigingirni ástarinnar læt-
ur hún hann fara og gegna kalli
sínu. Eins hitt, að hann er rík-
ur, voldugur og hamingjusam-
ur, en fórnar öllu til þess að
komast að leyndardómi og
sannleika lífsins.
* * *
Og nú kem eg að skáldinu is-
lenska, sem vekur þessar end-
urminningar mínar um ljós
Asíu. Umhverfið er alt annað,
engin höll, enginn purpurí,
ekkert gull og Iieldur enginn
Buddha. En þar er íslensk,
tíguleg, sterk og göfug sál, sem
brýst gegn um ömurlega tilveru
og. fáránlegt umliverfi, hreins-
andi og göfgandi alt í kring um
sig, eins og kona, sem elskar og
vill .... Við skulum athuga á-
hrifin, sem hinn ungi, upp-
þandi „gleiðgosi“ nútíma Is-
lands verður fyrir, er hann hitt-
ir fyrir hina sönnu, eilífu og
óbreytanlegu konu, sem ber i
sér örlög mannanna og jarðar-
innar. „Ismarnir" fljúga sem
liræddar krákur, afneitun alls
þess, sem tillært er og tildrað
er með, og fýkur út í vindinn,
hugurinn fyllist óttakendri
smæðarkend gagnvart hinni ein-
földu mentunarlausu, almúga-
stúlkunni íslensku, sem lætur
hann koma heim til sín, verða
eitt með landi sínu og náttúru
þess og lætur hann finna sann-
leikann. „Eg fann, að eg stóð
alt í einu einn uppi, sem per-
sónulegur einstaklingur, sem
biður um sjálfstætt líf fyrir sig
einan, elskar fyrir sig einan, já
og deyr fyrir sig einan“. Svona
djúpt inn í sannleika lífsins
færði þessi stúlka þennan
spjátrungslega elskhuga sinn.
Og nú kemur einkenni krafts
þess, sem neyðir fólk, og mann-
eskjur yfirleitt, á kné, — það
er kraftur hinnar óeigingjörnu
ástar, eins og þegar Yacodhara
sendi þann, sem hún elskaði,
burt, til skyldu sinnar. Eins
gerir hin íslenska stúlka liið
sama, svo liann geti, eins og
hún segir „komist til landsins
bak við fjallið bláa.“ En fyrir
Salgerði Valgerði Jónsdóttur er
enginn hljóðfærasláttur til þess
að mýkja sársaukann, engar
hallir til þess að fara inn i, eng-
inn purpuri og engin prakt.
Nei, íslenska stúlkan fer inn í
ömurlegt timhurliús, sem veðr-
in berja og vindarnir hrista, og
kaldur gustui'inn í lífinu ytra
sem innra verður leiksystir
liennar þar til dauðinn kemur.
En hún hefir gert sitt lilutverk,
og skáldið hefir gert sitt. Á Is-
landi hefir verið reistur minnis-
varði yfir allar göfugar konur,
sem lifa og elska á meðal vor,
og sem lyfta anda vorum upp
yfir jörðina. Og bókmentir ver-
aldanna hafa fengið vitneskju
um, að á íslandi er líka leitað
og fundið brot af sannleikan-
um. —
Þetta var nú bók hins stóra
skálds okkar.
* * *
Afturgöngufélag geysar nú í
öllum menta- og listamálum
landsins. Afturgöngur þessar
eru eldgamlir kunningjar is-
lenskra andans manna gegn
um aldirnar. Þær elska dauð-
an bókslafinn, líla altaf aftur
og hatast við ljós og Iíf og lif-
andi kraft. Lita aldrei framan i
menn, og kynnast þeim þvi
ekki né verkum þeirra, en dæma
þá þó eftir sögusögnum og
kjaftæði dagsins. Það eru sömu
afturgöngurnar, sem fóru upp
í Rentukammerið og rægðu
Eggert Ólafsson við það, svo
að styrkurinn var tekinn af
honum. Sögðu þær, að Eggert
væri að slæpast uppi á háfjöll-
um landsins og skemta sér, er
liann væri á sínum náttúrurann-
sóknum þar, og betra væri fyrir
landið, að fá útgefnar fræði- og
rímnabækur fólkinu til aflestr-
ar o. s. frv. Gamla sagan. Nú-
tímamennirnir átta sig sjaldan
á því, hvert tíminn ber þá. Eins
nú, — stórskáldið, sem slcrifað
hefir lífsins bók íslensku þjóð-
arinnar, -— ástir Salgerðar Val-
gerðar Jónsdóttur, i tímabundnu
umhverfi, sem gleymist, en
mynd hennar verður eilíf eign
og eftirbreytni allra, sem blóð
hafa í æðum, eld í liuga og sldl-
ið geta á íslensku þessi Ljóða-
Ijóð íslenskra sálna, — hann
er krossfestur öfugur fyrir þjóð
sinni af afturgöngum íslensks
óeðlis, sem er umburðarleysi í
skoðunum, ónálcvæm gagnrýni
á því, sem virkilegt er og á því,
sem einungis sýnist, og skiln-
ingsleysi á fljótandi frumeðli
lífsins strauma. Bardagaaðferð
drauga þessara er svo að fara að
NÝTT MET. — Cornelius
Warmerdam setti í vor nýtl
lieimsmet í stangarstökki á móti
í Kaliforníu. Met Warmerdams
er 4.57 m. Þessi mynd er tekin á
mótinu, eftir að W. setti metið
og er hann að reyna að komast
yfir 4.62% m.