Vísir Sunnudagsblað - 20.10.1940, Blaðsíða 5

VÍSIR SUNNUDAGSBLAÐ
5
Jón frá Ljárskógum:
Vér liropum á frld-----------------------
Vér fylkjum liði, herskárar horfinna daga,
og heróp vort ómar sem básúnuþytur um löndin
— frá þúsundum þúsunda hljóðra hermannagrafa
hljómar vor brennandi áskorun:
Gefið oss frið!
Þvi saklausum var oss att út á orustuvöllinn
og oss var boðið að herja — ræna og myrða!
Vér, sem börðúmst hér fyrir fjórðungi aldar,
og féllum að lokum í brjáluðum hildarleiknum,
vér ættum að þekkja stjórnlausar skelfingar stríðsins,
þess stríðs, er hratt okkur saklausum beint út í dauðann !
Á þúsund vígvöllum lágu líkamir vorir
limlestir, rifnir og tættir, óþekkjanlegir,
skornir og liöggnir, hlóðugir, brunnír og stungnir,
brendir af kúlnaeldi, sprengjum og gasi;
— vér vorum myrtir frá mæðrum, konum og börnum
myrtir „i þágu Drottins og föðurlandsins“!
Nú fylkjum vér liði, lxerskarar horfinna daga
og hrópum á öllum tungum: Niður með vopnin!
Vér Þjóðverjar, Bretar og Frakkar höldumst í hendur
við hermenn frá Spáni, Póllandi, Finnlandi, Kina
— vér hermenn, sem létum lífið í vitfirring stríðsins,
látum nú óma heróp vort:
Gefið oss frið!
Og þér, sem glottandi hafið stofnað til stríðsins,
sturluðu foringjar, þyrstir í blóð og völdin,
— vei yður, bölvuðu, blóðugu hörmungavaldar!
Brjálsemi yðar er orsök miljónadrápsins!
Þér slituð oss forðum úr örmum ástvina vorra
og öttuð oss nauðugum fram til morða og víga
— og nú er sami hildarleikurinn hafinn:
Hverjir valda? Sökin er foringjanna!
Á yðar herðum hvílir sú blóðstokkna ábyrgð
að lirinda í dauðann þúsundum saklausra manna!
Yður skal stefnt fyrir dómstól dauðra og særðra,
dómstól munaðarleysingja, kvenna og barna,
allra, sem mistu unnusta, feður og syni,
allra, sem mistu vonirnar, lieilsuna, lifið. —■ —
— Vér fylkjuln liði, miljónir fallinna manna,
og mætumst sem bræður og vinir á fornum sióðum.
Heróp vort ómar bátt yfir orustugnýinn:
Hættið að berjasf!
Gefið oss dánum frið!
önnur mál, sem drepið er á i
bóldnni, t. d. um það að póli-
tískar og efnahagslegar umbæt-
ur, svo mikilsverðar sem þær
þó eru, nægi ekki einar saman
til að breyta heiminum i Para-
dís; sömuleiðis liygg eg það rétt,
að hið pólitíska siðferði sé lang'
ó eftir siðferði manna á öðrum
sviðum. Sá sem hagar sér
sæmilega i einkalífi sínu getur
haft sannkallað glæpamanns-
siðferði, er hann fæst við stjórn-
mál. Lausn þessa máls er því
miður ekki einföld. Það nægir
ekki að steypa hinum gömlu,
glæpaf lekkuðu s t j órnmála-
mönnum af stóli og setja í stað
þeirra aðra, sem liafa elcki við
stjórnmál fengist. Þeir myndu
sennilega reynast lítið betur.
Meinið liggur í því, að siðferðis-
þróun mannkynsins á stjórn-
málasviðinu liefir dregist aftur
úr. Ráð til að bæta stjórnmálin
sér liöf. m. a. i því, að enginn
hafi leyfi til að fást við stjórn-
mál, nema hann hafi tilskilda
þekkingu, m. ö. o., hann vill
koma á eins konar prófkerfi.
Þetta virðist að vísú fram-
kvæmanlegt, en eklci nægjan-
legt, því að þetta myndi lítið
„duga til að bægja frá þeim
manni, sem fullur er drotnunar-
girni, og alls ekkert, þega'r liann
hefir staðist prófið, til að inn-
ræta honum æskilegri, valda-
græðgiminni hugsunarhátt“.
Stingur liöf. Upp á því, að
sjórnmálamenn myndi með
sér félag „með sjálfstjórn og
þeir undirgengjust ákveðnar
reglur, tækju á sig noklcura
ábyrgð hver á öðrum og þeittu
öllu afli vel vakandi almenn-
ingsálits sín á meðal til að láta
eftirminnilega í koll koma
hverjum þeim félaga, sem
brygðist skyldum sínum“ — —
Væri þetta „eitt hið öflug-
asta ráð,sem nokkurn tíma hefir
verið fundið til að hafa uppal-
andi áhrif á menn“ (bls. 145).
En ef saltið dofnar, með
liverju á þá að selta það? Ef al-
menningsálitið á meðal stjórn-
málamanna er spillt, hvernig á
þá að bæta það? Þarna stendur
einmitt hnifurinn i kúnni lijá
Huxley. Ráð hans, er að framan
eru greind, virðast mér alls-
endis ónóg, því að þau koma
ekki að gagni, nema almenn-
ingsálitið meðal stjórnmála-
manna sé siðferðilega heilbrigt.
Þá i'æðir höf. all-ýtarlega um
það, hvernig koma megi i veg
fyrir styrjaldir og hvernig
friðsamar menningarþjóðir eigi
að verjast yfirgangi herslcárra
þjóða á lægra siðferðilegu
menningarstigi. Hefir liann
tröllatrú á hinni svokölluðu
„óvirku mótstöðu“, líkri stefnu
þeirri er Gandhi fylgir, og dreif-
ingu valdsins. Mun mörgum
finnast helsti mikillar bjartsýni
kenna lijá höf. er hann trúir á
sigurmátt hinnar „óvirku mót-
stöðu“. Hvernig fer, ef herskáar
þjóðir á lágu siðferðilegu (og
andlegu) menningarstigi leggja
undir sig heiminn, innræta með
kúgun og ofbeldi æsku hinna
sigruðu þjóða hinar lágu sið-
ferðisskoðanir sínar, týna og
tortíma hinu besta í menning-
ararfi vorum — útrýma jafn-
vel að mestu leyti heilum þjóð-
iim og kynflokkum ? Ef menn-
ingin er mikils virði, á þá ekki
að verja liana með öflugri ráð-
um en mótstöðuleysi (non-vi-
olence) sem sýnilegt er, að
myndi lílið eða ekkert duga?
Er ekki París einnar messu
virði?
Höf. ræðir loks all-ýtarlega
um trúarbrögð og deilir víða
hart á hhfa kristnu og grísku
lífsskoðun, sem eru hyrningar-
steinar hinnar vestrænu menn-
ingar. Virðist höf. hallast all-
mjög að austrænni dulspeki.
Hvað svo sem er um dulspeki
þá, er Huxley boðar, virðist
auðsætt, að hún er heldur mag-
ur kostur fyrir alla þá mörgu
menn, sem nú er ógnað með of-
beldi og tortímingu. Alt er farið,
ef lífið er farið, og með ofbeld-
isráðstöfunum og áróðursstarf-
semi nútímans virðist ekkert
liægara en koma í veg fyr-
ir, að þvílík lífsskoðun og trú
festi rætur. Munu margir, sem
í slíkum sporum standa, heldur
kjósa að taka upp ráð Ólafs
Grænlendings:
Verjum hendur umfram alt,
unnumst siðan, vinir.
Enda virðist mér liggja nærri
að draga þá álýktun af öllum
röksemdafærslum Huxleys, að
lýðræðisríkjunum sé nauðugur
einn kostur að verja sig og
menningu sína með vopnavaldi
gegn ágangi og ofbeldi einræð-
isríkjanna.
Af þessum dæmum má sjá,
að heimspekiskoðanir þær, er
mest ber á í bókinni eru ekki
haldgóðar, og liöfundur kemst
all-oft' í mótsögn við sjálfan sig.
Tillögur hans til úrbóta virðast
mér heldur oft ekki vera liag-
nýtar. Virðist mér mikið á
skorta, að Huxley hafi tekist
að setja fram i þessari bók
nokkurnveginn sjálfu sér
samkvæmt skoðanakerfi eða
heilsteypta lífsskoðun, eins og
þó var ætlun hans.
Þýðing Guðmundar Finn-
bogasonar, landsbókavarðar
virðist mér nákvæm og vel
gerð, nýyrðum er í hóf stilt, fá
þeirra eru óviðfeldin en mörg
ágæt. Er mikill vandi að þýða
bækur úm þetta efni á viðfeldið
islenskt mál, og myndi sjálfsagt
engum hafa farið það betur eða
jafnvel úr hendi og Guðmundi
Finnbogasyni, enda er hann
allra manna orðslyngastur,
málhagur vel og þaulvanur
þýðandi. Prentvillur eru nokk-
urar í bókinni, en ei’gi meinleg-
ar,nema ein á bls. 48. og þyrfti
nauðsynléga að leiðrétta hana.
Þar stendur: „Þegar t. d. Stóra-
Bretland liefir að eins þrjátíu
og fimm miljónir ílnia og tæp-
ur tiundi hluti þeirra verður
yngri en fimtíu ára og meira en
sjötti hlutinn eldri en sextíu ára,
þá hefir Rússland þrjú hundruð
miljónir íbúa.“ „Yngri en fimm-
tiu ára“ á auðvitað að vera
„yngri en fimtán ára“.
Stysta gata í heimi er Rue des
Degrés i París. Hún er aSeins 14
þrep, sem liggja milli tveggja mis-
hárra gatna.
í Italíu er bannað að skopast
að spaghetti-áti í leik- og kvik-
myndasýningum.
Fjórir af hverjum íirnm hljóm-
listarmönnum í Ungverjalandi eru
Sigaunar.
Appelsínur hafa verið rækta’ðar
síðan um 1200, en bananar voru
fyrst fluttir til Evrópu ári'S ^623.
4