Vísir Sunnudagsblað - 05.01.1941, Blaðsíða 3

1
YISIR SUNNUDAGSBLAÐ
3
ruddalýð. Hætlir hans, útlit og
alt fas var og eftirtakanlega
ruddalegt og bar keim lubba-
legrar lævisi og nokkurrar ráns-
mannságengni. Eg befi fáa
menn fyrir bitt, sem, svipaði
betur til þeirrar manntegundar,
sem Englendingar kalla „ruffi-
an14.1)
Enda þótt hann að ytri sýn
væri svona lítið aðlaðandi, liafði
liann lag á því, bæði i Reading
og London, að komast í um-
gengni við lielstu fyrirmenn.
Hann var nieðal annars gestur
í hinum nafntoguðu nienta-
mannaveislum Sir Josephs
Banks, og sagt var, að meira
að segja ráðherrar beimsæktu
liann, og hann þá.
Hann las mikið og furðulega
fljótt, en þar af leiðandi varð
liann, enda þótt hann skorti
eiginlega þekkingu, smekk og
æðri mentun, vel að sér í ensk-
um bókmentum og fær um að
leggja orð i belg um mál, er að
þeim lutu.
En eg sé nú, að eg er i þann
veginn að hafa lýsingu mína of
langorða á manni, sem í' sjálfu
sér var of ómerkilegur og lúa-
legur til þess að á bann væri
minst, og ekki átti svo náin
mök við mig, að þau séu að
neinu ráði í frásögur færandi í
í æfiminningum mínum. Eg
ætla því að vera stuttorður og
Ijúka hér öllu, sem eg hefi um
bann að segja, enda þótt það
gerðist nokkrum áðrum síðar.
Um skapgerð lians ætla eg að-
eins að bæta þessu við: liann
var einn þeirra manna, sem, eru
bæði örir í lund og þurfa sífelt
að hafast að, en eru óvenjulega
vel gefnir að náttúrufari;
vegna þess að gáfum þeirra bef-
ir ekki verið beint inn á neina
álcveðna, rétta braut, verða slík-
ir menn siðferðilega rótlausir
með öllu. Þar eð liann snemma
lenti i vondum og lúalegum fé-
lagsskap, var smiðshöggið fljótt
rekið á spillingu lians, svo að
Jörgensen sökti sér niður í
aumustu lesti, og gerðist æfin-
týramaður og svikari.
Rit þau, sem Jörgensen gaf
út, og eg mintist á áðan, voru
„The attack on Copenhagen,
traced to ollier sources tban tbe
treaty of Tilsit“2) eða eitthvað
því um likt, en bitt var með titl-
inum: „Tbe present state of
Christianity on the island of
!) þ. e. fantur, þrælmenni.
2) Rits þessa er mér vitanlega
hvergi getiö, nema hér, en auSvit-
aö þarf þaö ekki að vera af því,
aö höf. fari meö rangt mál, því
slíkir pésar, sem þetta vafalaust
hefir veriö, hverfa auöveldlega
sjónum.
Olabeite“. Bæði birtust vorið
1811, eri það leið fram á sum-
ar, áður en eg læsi þau.
Iiið fyrrnefnda rit var and-
slyggileg árás á dönsku stjórn-
ina og sérstaklega konung, en
höfundurinn sakaði bann bein-
línis um að liafa látið myrða
prinsinn af Augustenborg1),
sem var rikisarfi í Svíþjóð; það
var samsull af allskonar göml-
um þvættingi frá dögum Stru-
ensee2) og vitanlega verðlaust
með öllu, en Jörgensen setti
með því á sig svip stjórnmála-
manns og manns, sem væri í
stjórnarandstöðu, og danska
stjórnin því ofsækti, en það var
nóg til þess að lögð var á liann
virðing, sem þessum ómerki-
lega vikingaskipstjóra ekki bar,
og bonum befði annars aldrei
gelað blotnast.
Hitt ritið var samið i guð-
ræknum metódistatón, svo að
því gælu blotist vinsældir bjá
binum beittrúuðu íbúum Read-
»ing og Metódistum, sem þá
voru voldugir á Englandi; það
var fult af tilvitnunum í biblí-
una, og bneykslaði alla, sem
vissu, að bann lifði í aumasta
siðleysi, einmitt um það leyti,
sem bann var að rita bókina,
og þótti þeiní það bera vott um
alveg sérstaklega andstyggilega
liræsni. Eg man meðal annars
eftir kafla er bljóðar svo: „Þeg-
ar eg á liverju kvöldi, er eg
legst til bvíldar í hinu kyrláta
berbergi mínu, fell fram og ber
fram bænir við skapara minn
o. s. frv.“, en það er alkunnugt,
og landar hans bafa hundrað
sinnurii séð þáð, að hann um
þetta leyti bafðist við á kvöldum
i auðvirðilegustu veitinga-
krám innan um herliðssmala og
úrgangslýð, og sat þar liálf-
drukkinn með lauslætisdrós á
bnjánum. Það var ekki fátítt,
að bann kæmi heim með rifinn
jakkann og glóðarauga.
Það fór svo um siðir, að eg
hafði sannar spurnir af hinu
útsláttarsama lífi lians, og um
vorið 1911 var eg að mestu
1) lTér er átt viö Christian
August, prins af Augustenborg,
frænda Danakonungs, sem kosinn
var ríkisarfi Svía 1809, en var þá
landstjóri i Noregi. Þaö var stutt
i þeirri tign hans, þvi aö hann varð
bráðkvaddur 1810 viö sænska her-
sýningu, og var þeirri tröllasögu
lostið upp, aö Friðrik, síðar Dana-
konungur VI., hefði látið ráða hon-
um bana, af því að hann hefði
sjálfur viljað verða ríkisarfi í Sví-
þjóð.
2) Þýskur læknir, sem komst til
valda i Dapmörku vegna geðbil-
unar Kristjáns VII. 1771—1772-
Hann gerðist og friðill Karólínu
Matthildar drottningar og var
tekinn af lífi 28. apríl 1772.
liættur allri umgengni við bann.
Þegar Skibsted liðsforingi kom
til Reading um sumarið, sögð-
um við lionum beinlínis, að við
vildum enga umgengni við
bann bafa vegna framferðis
bans á Islandi og rits þess, er
liann bafði samið á móti kon-
ungi sínum og föðurlandi, því
það befði selt á hann blett land-
ráðamerinskunnar; um sama
leyti var i nafni allra lierfanga
í Reading send umsókn til „The
board of transport for prison-
ers of war“, um að Jörgensen
væri fluttur þaðan.
Umsókn þessari var kurteis-
lega neitað með tilvísun til þess,
að bann hefði ekki rofið dreng-
skaparorð sitt, og ef til vill lika
af því, að ýmsir binna göfugu
gósseigenda, undir forustu
markgreifans af Blandford1)
og berra Monks2), böfðu sent
inn umsókn á móti benni. En
þó fór svo, að oss veittist sú á-
nægja, eittbvað viku síðar, að
berra Jörgensen bvarf snögg-
lega úr bænum og lét alstaðar
eftir sig skuldir. Honum bafði
tekist það undir ýmsu yfirskini,
með fölsuðum skjölum og bréf-
um og svipuðum prettum, að
bafa ekki allskostar óverulegar
upphæðir, 20, 30 og jafnvel 40
sterlingspund, út úr niörgum
borgarbúum.
Eg get í fiám orðum skýrt frá
ferli Jörgensens að öðru,
að svo miklu leyti, sem bann
er mér kunnur. Síðar meir, þeg-
ar eg kom til Lundúna, mig
minnir það bafi verið 1813,
sagði Hornemann3), ræðismað-
urinn, sem þá var, mér, að
Jörgensen befði um skeið lifað
mjög höfðinglega i London, og
daglega verið gestur í búsi Sir
Josephs Banks og í kunnings-
skap við ýmsa velmetna menn
og heldri menn. Nokkru seinna
fór þó svo, að liann var tekinn
fastur og kærður fyrir svik, en
kvensnipt nokkur, sem liann
var í týgjum við, tók á sig sök-
ina og var dæmd til að flytjast
í fanganýlendurnar, en Jörgen-
sen var sellur í Fleet-fangels-
ið4) vegna skulda.
x) Um þennan mann veit eg
ekkert, nema að hann var elsti son-
ur og erfingi hertog'ans af Marl-
borough, sem þá var, en elsti son-
ur hvers hertoga af þeirri ætt ber
einmitt- þetta heiti.
2) Monks þessi átti höllina Col-
chilhouse nálægt Reading. Um
hann veit eg ekkeft, nema aö hann
var afkomandi hins fræga herfor-
ingja Georgs Monks, hertoga aí
Alhemarle.
3) Ræðismaður, og síðan aðal-
ræðismaður Dana í London ; dáinn
1825.
4) Alkunnugt skuldafangelsi í
Lundúnum á sinni tíð.
Sagt var, að svikin hefði ver-
ið í því fólgin, að liann marg-
sinnis liefði kallað forstjóra
gistihúsanna, þar sem hann bjó,
fyrir sig, og sagt þeim, að svo
stæði á fyrir sér, að hann í bili
vantaði peninga til að greiða
aðkallandi reikning með, og
fengið þá síðan til að skrifa upp
á víxil fyxdr sig eða annað slikt.
Nokkrum klukkutímum seinna
befði bann svo aftur kallað fyr-
ir sig gistibússtjórann, þakkað
bonurn fyrir undirskrift lians,
sem þyrfti nú ekki lengur á að
balda, þar sem honum síðan
befðu borist peningar, og reif
bann loks skjalið framan í
gistibússtjóranum og kastaði
sneplunum i arineldinn. Gisti-
bússtjórinn tortrygði auðvitað
ekki fyrirmann, sem umgekst
slíkt göfugmenni og hann og
fékk beimsóknir af jafn valda-
miklum og velmetnum mönn-
um og liann, en þegar nokkuð
frá leið, komu skuldbinding-
arnar fram, og gistibússtjórarn-
ir, sem gerst liöfðu ábyrgðar-
menn, urðu að greiða, og áttu
þá ekki aðgang, nema að Jörg-
ensen. Svona var mér í öllu
verulegu sögð sagan.
I fangelsinu samdi og birti
Jörgerisen enn nokkur rit, og
meðal þeirra eitt, þar sem, að
því er Hornemann sagði mér,
var ráðist ákaft á okkur báða
sem svörnustu fjandmenn Jör-
gensens. Sir Joseph gamli
Ranks, sem var auðtrúa, bélt
enn um skeið áfram að leggja
bonum fjárstyrk, meðan bann
var í fangelsinu, en varð þó um
síðir að hætta því, og kvartaði
við Hornemann yfir óþolandi á-
troðningi Jörgensens.
Þegar eg 1814 beimsótti
landa minn einn, sem sat í fang-
elsi í Fleet fyrir skuldir, sat
Jörgensen þar enn. Síðar var
lionuin slept úr fangelsinu sam-
kvæmt hinum svo nefnda In-
solvent Act, að eg lield af til-
efni ríkistöku Georgs IV., en þá
var fjöldinn allur af skulda-
föngum látinn laus. Hann blýt-
ur eftir það að bafa verið laus
um skeið,því það kom þáúteftir
liann bók, sem hét: „Gönguför
um Flandur og Norður-Þýska-
land^1), og hef eg séð hana, en
þó ekki lesið. Siðustu fréttir,
sem eg liafði af æfintýramanni
þessum, eru, að liann bafi aftur
verið dæmdur fyrir svik, og
x) Rits þessa er, svo eg viti,
hvergi getið nema hér. Hinsyegar
kom 1817 út eftir hann ritið:
Travels through France and Ger-
many“ og má vera, að það sé
þetta rit, sem höf. á við.