Vísir Sunnudagsblað - 02.02.1941, Blaðsíða 6

6
\ ÍSIR SUNNUDAGSBLAÐ
- Acottjuézqjuh læppwautjuh siÉldstm
Sokkai'nir, sem
merktir eru S
og SM, eru úr
silki; C táknar
bómull og N
nylon.
Æ'
IBandaríkjunum fara nú
fram tilraunir með fall-
hlífar úr tiltölulega nýju efni,
sem nefnt er nylon (frb. nælon).
Að baki þessara stuttorðu setn-
ingar er saga merkilegra rann-
sókna og hún er líka tákn þess
ótta, sem ríkir á stjórnmálasviði
Bandaríkjanna.
Fallhlífar eru venjulega úr
silki og endast í 9—10 ár.Eihsog
þær eru nú framléiddar, ná þær
iilgangi sínum að öllu leyti.
Hversvegna ættu Bandaríkja-
menn þá að fara að framleiða
þær úr nylon ?
Það er vegna þess, að silkið
kemur frá Japan og það má vel
búast við því, að Bandaríkin
hætti að geta fengið silkið, þeg
ar mest ríður á og þörfin fyrir
framleiðslu fallhlífa er brýnust.
En livað er þá nylon? Það er
efni, sem er að öllu leyti til orðið
fyrir atbeina mannsins. Fram
til þessa liafa menn leitað til
dýra — eða náttúruríkisins við
að afla sér klæðnaðar, sængur-
fata eða gluggatjalda. Jafnvel
þótt allt það silki, sem nú er
notað i heiminum sé ekki fram-
leitt af silkiormum, verður þó
að notast við lífræn efni við
framleiðslu gerfisilkis. Það er I.
d. framleitt úr trjákvoðu.
Nylon er hinsvegar að öllu
leyti framleitt úr ólífnpnum
efnum. Það er hægt að fram-
leiða það úr kolum, lofti og
vatni. Tvö þessara efna finnasl
allsstaðar, en það þriðja er ekki
alveg eins útbreitt. Þeim er öll-
um blandað saman á ýmsan hát!(
og úr „brugginu“ verður þetta
undraefni.
Það er því öllum ljóst, að
nylon er sérstaklega þýðingar-
mikið á styrjaldartímum, því að
Nylon er mjög sterkt og teygjanlegt.
Það getur hver reynt án aðstoðar
véla.
ekkert hafnbann getur komið í
veg fyrir að efni þau fáist, sem
nauðsvnleg eru til framleiðslu
þess. Setjum t. d. svo að Banda-
ríkin og Japan færi í stríð. Þá
myndi flugher Bandaríkjanna
verða óstarfhæfur ef nvlon væri
ekki til.
Það má því segja, að styrjöld-
in — þótt hún sé hræðileg
ætli enn einu sinni að leika gam-
alt hlutverk, þ. e. að hraða
rannsóknum og framleiðslu á
nýrri vörutegund, sem mun gera
lif manna þægilégra, þegar frið-
ur kernst á aftur.
Því að nylon hefir undra-
verða kosti. Það er hægt að
spinna það í þráð, sem er ekki
þykkari en kóngulóarþráður.
Þessa þræði er hægt að teygja
mörgum sinnum hina venjulegu
lengd, en ef þeir eru teygðir enn
lengra kemur í ljós að ]>eir
skreppa saman aftur, ef slakað
er á, og jafnvel þótt ]>eir hafi þá
verið teygðir dögum saman.
Þessi kostur gerir nylon sér-
staklega liæft til framleiðslu
silkisokka, svo að það má gera
ráð fyrir því, að þegar stríðinu
lýkur, verði næstum allir kven-
leggir klæddir kolum, lofti og
vatni.
En við hvað er ált, Jjegar sagt
er, að nylon sé framleitt úr þess-
um þrem efnum? Það hlýlur að
þurfa að breyta þessum þrem
efnum fyrst. Cr kolunum er
fyrst Unnið efnið phenol. Úr því
názt svo tvö efni, en til þess að
ná þeim, þarf súrefni, vatnsefni
og köfnunarefni. Önnur efni eru
öþörf.
Nylon er sterkara en silki,
ull, bómull eða lín og það er lika
sterkara en gerfisilki. En það er
þó ekki rétt að tala um nylon á
þenna hált. Það er hægt að
framleiða rúmlega hundrað
mismunandi nylon-þræði, seni
liafa mismunandi kosti til
brunns að bera. Það getur t. d.
Þráðurinn verður að vera grannur
og möskvarnir reglulegir. Frani-
leiðslan er slcoðuð undir sterku
stækkunargleri.
ekki brunnið, en þegar það
hitnar um of bráðnar það. Með
því að breyta hlutföllunum i
efnasamsetningunni er hægt að
hækka og lælcka hitastigið, sem
bráðnunin hefst við.
Þessi kostur er miklu dýr-
mætari en menn gera sér grein
fyrir í fljótu hragði. Það er t. d.
ekki svo lítið öryggi í ]>vi að
vita að fötin í klæðaskápnum
munj eklci fuðra upp, el' eldur
kemst að þeim, lieldur bráðni
|)au.
Vatn hefir ekki eyðileggjandi
álirif á nylon. Styrkleikinn er
alveg jafnmikill hvort sem nv-
lon-fatnaður er votur eða þurr.
Þar að auki grandar mölur ekki
nylon. Hann forðast það, finnst
bragðið liklega ekki sem bezt.
En það er ekki aðeins fatn-
aður, sem hægt er að framleiða
úr nylon. Eitt af þvi fyrsta, sem
gert var úr þessu efni voru tann-
burstar, sem hafa náð miklum
vinsældum. Vegna þess að ny-
lon- burstarnir mýkjast ekki við
að blotna, eru þeir miklu end-
ingarbetri en burstar úr dýra-
hárum.
Enginn veit bvað liægt er að
hagnýta nylon á inargan liátt.
Daglega eru tekin út einkaleyfi
á nýjum vörum og tækjum úr
þvi. Eins og nú standá sakir
keppir það við silkiorminn,
sauðkindina og burstir svín-
anna og það varð þó ekki til
fyrri en 15. desember 1939. Það
er því aðeins rúmlega árs gam-
allt.
i
— Jæja, hvað segiröu svo um
nýju konuna?
—- Heimur versnandi fer!
★
Leikhúsið.
— Eg kalla þaö í meira lagi ó-
sanngjarnt, aö harölæsa öllum
dyrum meðan leikur stendur yfir.
— Hvers vegna?
— Jú, sjáðu til, vinur: Þá geta
vesalings áhorfendurnir ekki flúiö
frá ósköpunum. hversu mjög sem
þeim leiðist!
-* *•
AukahljóÖ í vélinni!
Jón litli „lifði og hrærðist" í
bílum, eins og strákum á vissu
reki er títt, og þekkti allar teg-
undir. Nú hafði hann fengiÖ slæmt
kveí og mamma hans talaði um,
að hann hefði Ijótan hósta.
— Þetta er ekkert, mamma
mín, sagði snáðinn. Bara auka-
hljóð i vélinni!
★
Dómari: Þér eruð ákærðir fyr-
ir að hafa stolið þessari selabyssu!
Ákærði: Ósköp og skelfing geta
mennirnir verið ógúðlegir! Eg
hefi átt þessa byssu síðan — síð-
an —■ ja — síðan hún var krakki!
★
Þau gengu saman og voru bæði
tekin að reskjast.
Hann: Ætli það væri nú ekki
réttara fyrir okkur að fara að
giftast ?
Hún: Jú — það veit guð! En
hver heldurðu að vilji okkur!
*
— Ekki veit eg hvað þú hugs-
ar, maður — það segi eg satt —
að rjúka svona í burtu! Gang-
málið hennar Skjöldu á morgun
—■ og þú á öðrum hreppsenda!