Vísir Sunnudagsblað - 10.08.1941, Blaðsíða 6

6 VlSIR SUNNUDAGSBLAÐ
metra löug. Ekki að undra, þó
þar hafi einliverntima gerzt eitt-
hvað, sem hjátrúarfullt, fólk
myndi færa á reikning íslenzkra
drauga. Beggja megin við göng-
in eru liinar ýmsu vistarverur,
en þau enda í rúmgóðri bað-
stofu.
Bær þessi var fyrir fáum ár-
um mjög að falli kominn, én
erlendur ferðamaður, sem
þangað kom, gaf nokkra fjár-
upphæð til að endurbyggja
nokkurn hluta lians, og var það
víst gert undir stjórn þjóð-
minjavarðar. En hér þarf meira
fé til að gera bæinn upp til
fulls, og æltum við íslendingar
að eiga þann metnað, að leggja
það fram sjálfir. Endurbygg-
ingu Glaumbæjar þarf að ljúka
áður en langt líður og að koma
þangað lielzl hverjum hlut, sem
heyrði til á skagfirzkum bæ
fyrrum. Mætti þar þá verða
byggðasafn þessa glæsilega hér-
aðs. Torfbæir lialda sér þarna
vel, að m. k. öldina út, ef vel er
með þá farið. Gaman verður að
slanda á Glaumbæjarlilaði, ef
hresst verður upp á hin hrörlegu
hús til fulls, 5 eða 7 þil, og eru
Skagfirðingar vist manna vís-
astir til að skilja þörfina á að
glata ekki öllu sem gamalt er, og
að vilja leggja nokkuð í sölurn-
ar 'því til verndar. En þetta þarf
Alþingi einnig að skilja. Glaum-
bær liggur ágæta vel við, hjá
fjölförnum bílvegi, sem ætti að
vísu að liggja um hlaðið, ef
bærinn yrði endurreistur, en
ekki að húsabaki, eins og hann
gerir nú. Eg hygg að enginn far-
þeganna hafi séð eftir töfinni,
sem varð við Glaumbæ, heldur
verið fegnir, að fá tækifæri til
að skyggnast inn í liina liðnu
tið.
Við förum úr hílnum við
Reynistað, því þangað var ferð-
inni heitið, fyrsta daginn. Veðr-
ið liefir verið heldur rosalegt, og
hið fjarlæga hefir ekki dregið
alhyglina frá þvi nálæga. Reyni-
staður mun vera með fegiu’stu
og bczlu jörðum í Skagafirði,
og liefir lengi verið vel setin.
Jón bóndi á Reynistað er og svo
þjóðkunnur maður, að ekki þarf
eg að kynna liann fyrir lands-
fólki hér. Það, sem vekur at-
hygli á Reynistað, er bæði gam-
allt og nýtt, því Jón er einn af
þeim mönnum, sem er skjótur
að velja hið góða, sem nýi tím-
in hefir að bjóða, en er jafn-
framt rótfastur í því gamla og
liðna. Hann liefir fyrir fáum ár-
um byggt vandað steinhús til
ibúðar, en nokkuð af hinum
gönxlu hæjarhúsum, sem taka
varð niður, héfir hann sett upp
á ný og eru sum þeirra, t. d.
bæjardyrnar, afar gamlar.
Gamla stofu hefir hann og sett
upp á ný í nýja húsinu, og væri
betur, er fleiri liér á landi hefðu
borið slíka tryggð til sinna
gömlu híbýla og gamalla minn-
inga.
Borðstofu eða setustofu hefir
hann látið gera í hinu nýja liúsi,
og eru þar fjórar lokrekkjur
með litskrauti í kring, eftír
gömlum fyrirmyndum, en yfir
hverri rekkju er vísa, gerð
með höfðaletri. Eru það vísur
hinnar breiðfirzku skáldkonu,
Ólínu Andrésdóttur, um lifið í
baðstofuimi:
Vetrar löngu vökurnar
voru öngum þungbærar.
Þar við söng og sögurnar
söfnuðust föngin unaðar.
Teygjast lét eg lopann minn,
ljóða metinn söngvarinn
þuldi hetju þrekvirkin;
þá var setinn bekkurinn.
Hver sér réði rökkrum í
rétt á meðan áttum frí;
þá var kveðið kútinn í,
kviknaði gleði oft af þvi.
Ein þegar vatt og önnur spann
iðnin hvatti vefarann.
Þá var glatt í góðum rann,
gæfan spratt við arin þann.
Við aðalvegg stofunnar, und-
ir stundaklukkunni, er breiður
skápur, prýddur 5 postula-
myndum, útskornum og mál-
uðum, og er það eitt af þvi fáa,
sem, geymst hefir frá gamalli
tíð á Reynistað, því eldur grand-
aði þar mörgum verðmætum —
því hinn rauði hani galaði yfir
hænum víst oftar en einu sinni.
í stofunni er langborð og bekk-
ir, svo þar getpr farið vel um
marga menn, er safnast er þar
saman á kvöldin, við kvöldvök-
ur eða útvarp. Undir lokrekkj-
um eru rúmgóðar skúffur, en
skápar uppi yfir, svo stofan þyk-
ir bæði hentug og fögur, en það
tvennt ríður mest á að sameina.
Jón á Reynistað er maður sem,
hefir skilið hvers virði liið gamla
er fyrir það nýja, hve nauðsyn-
legt það er fyrir héraðsbúa og
þjóðina, að þekkja sjálfa sig og
sína sögu. Og þetta fagra og
merkilega hérað, Skagafjörður-
inn, er svo vel statt, að það á all-
marga aðra forgangsmenn um
þetta mál en Jón, menn, sem
vinna saman að því, að bjarga
sem allra mestu viðvíkjandi
sögu liéraðsins og þjóðminjum
frá því að falla i gleymsku og
evðast. Má þar til nefna hinn
merka fræðimann Margeir Jóns-
son bónda á Ögmundarstöðum.
Sögufélag Skagfirðinga fer
vel af stað með sína útgáfu, og
Skagfirðingar hafa hafizt lianda
um að láta afrita ýms af þeim
handritum, sem, geymd eru á
söfnum syðra, til þess að fræði-
menn þeirra geti unnið úr þeim
gögnum heima á bæjum sínum,
í þeim frístundum, sem þeim
gefast. Gæti þetta orðið öðrum
sýslum til eftirbreytni. Hin
þjóðlega menning hefir ekki átt
upp á háborðið liérlendis á hin-
um fyrstu áratugum þessarar
aldar, en nú eru ýmsir farnir að
átta sig á þýðingu hennar fyrir
landsins börn, og á þeim skiln-
ingi finnst mér bera einna mest
í Skagafirði.
Næsta morgun var bjart yfir
Skagafirði, svo að engan hafði
dreymt um slíka birtu kvöldið
áður. Nú sást um allt, til eyja og
fjalla og þótti okkur vænt um,
því nú skvldi fara heim til Hóla.
Þessi merki staður, sem var einu
sinni miðstöð menningar í land-
inu, þó i afskekktum fjalladal
sé. Leiðin er löng ])angað frá
Sauðárkróki og vegurinn ekki
góður fyrir bilana. Frá Hegra-
nesinu er fagurt að sjá, til lands
og sjávar. Við eystri Héraðs-,
vötnin er „mæðiveikishlið“,
þangað er sú skæða veiki kom-
in og vonandi tekst að stöðva
hana þar. Otsýn til Drangeyjar
verður betri og betri, eftir því
sem norðar dregur og er heill-
andi að horfa þangað. Þó Þórð-
arhöfði og Málmey séu fögur að
sjá, þá á víst Drangey óskifta
athygli flestra, sem út á hafið
líta, og marga fýsir þangað að
fara, þó fæstir leggi leið sína
þangað. Leiðin er ekki talin örð-
ug uppgöngu, nema á einurn
stað, við liið svonefnda altari,
þar er bergið þverhnýpt fyrir
ofan og neðan; en einmitt þar, á
þeirri mjóu sillu, gugna margir
við uppgönguna. Það er mikið
hugsunarleysi, að hafa þar ekki
járn- eða stálvír festan í bergið,
sem lofthræddir menn gætu
lialdið í, sér til öryggis, meðan
þeir stíga hin fáu spor fyrir
eða framhjá „altarinu“. Þetta
ætti sýslan að láta gera — eða
Ferðafélag íslands, ef hún ger-
ir það ekki, og þá kæmust víst
allir upp á Drangey, sem þrá
að koma á þennan ef til vill
einkennilegasta sögustað lands-
ins. Og þetta væri ódýr „vega-
bót“.
Annars mun Drangey vera
furðulegur og hrífandi staður,
]>ó ekki sé tekið tillit til sögu út-
lagans Grettis, vegna sinnar eig-
in fegurðar, tilkomumikils út-
sýnis og hins gifurlega fugla-
lífs sem þar er. Bjargvættur
héraðsins má segja, að eyjan
hafi verið á umliðnum öldum.
Ekki vegna beitai’innar, sem til-
tölulega fáir bændur hafa not-
ið, heldur vegna fuglaveiðinnar.
Fuglinn lxefir áreiðanlega bjarg-
að heilsu margi’a héraðsbúa
fyrtum, þegar hann fór að veið-
ast á vorin. Um þá veiði munu
vera tii allgóðar skýrslm’, en
ekki er mér kunnugt um hve
langan tima þær ná yfir. Eu
það þótti litil veiði ef aðeins
veiddust 80 þúsund fuglar á
vori, ágætt ef 120 þúsund feng-
ust, afbi’agð ef 160 þúsund náð-
ust og jafnvel dæmi til að 180
þúsund veiddust á einu vori.
Og það ótrúlega er sagt, að ekki
sæist „högg á vatni“, þó veiðin
væri stunduð svona gífui’lega.
En það voru Hólar i Iljalta-
dal. Fi’á sjónarnxiði bóndans er
þar blómlegt yfir að líta um
þetta leyti árs, spretta í bezta
lagi, slegin taða á túni — en
þurrkur hefir ekki komið í
þrjár vikur eða mánuð, fyrr en
í dag, svo nú eni allir i önnum.
Á Hólum er nú dvalarheimili
fyi’ir börn, vegna loftárásar-
hættunnar á Siglufjöi-ð. Þarna
er fjöldi barna, og eg hélt að nú
yrði þar að koma eins og í
fuglahjai’g. En þar var hvorki
arg né garg, því allir krakkar