Vísir Sunnudagsblað - 19.10.1941, Blaðsíða 3

VISBR SUNNUDAGSBLAÐ
3
sig, jafnvel inn að beini. Gróa
svo sár þessi seint og síðar meir
með Ijótum inndregnum örum.
Hlífa þau engu, sem á vegi
þeirra verður, livorki sinum né
beinum. Af þessum ástæðum
liefir veikin lilotið nafnið sára-
sótt. I munni og koki geta slík
sár einnig myndazt, og raunar
hvar sem er í meltingarfærun-
um. I maga og þörmum gætir
slíkra meina einnig og valda þar
eigi ósjaldan sárum, er orsakað
geta erfiðar meltingartruflanir.
Síðar, er sár þessi gróa, valda
þau örasamdráttum, er hindrað
geta eðlilega meltingarstarf-
semi.
Hinn kunni sjúkdómaefna-
fræðingur próf. Harbitz í Osló
telur, að um 40% lika þeirra,
er hann hefir krufið, og veikir
hafa verið af 'syfilis, hafi liaft
skemmdir í hjarta og æðum. í
lijartavöðvunum gætir aðallega
tvennskonar skemmda, bólgu-
meina innánum vöðvaþræðina,
og smáþykkna í æðaveggjum
hinna hárfínu næringaræða
hjartans. Skeður þá það, að æð-
ar þessar iiætta að geta flutt
nægjanlegt blóð til stærri eða
minni svæða innan hjartavöðv-
ans, eða að æðaveggirnir verða
stökkir, bila, og orsakast við
það skyndiblæðing út i hjarta-
vöðvann, með þeim afleiðing-
um, að dauðann ber snöggt að
höndum.
ííarbitz hefir einnig komizt
að þeirri niðurstöðu við krufn-
ingu syfilissjúklinga, að um
20% þeirra hafi haft syfilis-
skemmdir í heila og mænu.
Eins og geta má nærri, með
jafnviðkvæm líffæri, koma und-
ir þeim kringumstæðum undan-
tekningarlausl fram hin alvar-
legustu sjúkdómseinkenni.
Syfilisbreytingum í mænu-
og „heilahimnum fylgja venju-
lega miklar þrautir, er orsakast
af skemmdum í taugum þeim,
er frá heila og mænu liggja út
um líkamann. Bólgur af þessu
tagi í sjóntauginni geta orsakað
sjóndepru og jafnvel blindu.
Skemmdir í heyrnartauginni
valda heyrnardeyfu, eða jafn-
vel heyrnarleysi, — þannig geta
einnig, bæði andlits- og kok-
vöðvar lamast. Yerði kokvöðv-
arnir magnlausir, geta xnenn
ekki komið fæðunni niður.
Þá er ekki óalgengt, að sýfil-
isbólgur korni í hinar hárfínu
æðar, er greinast um allan heil-
ann. Veldur það næi’ingartrufl-
unum og stundum heilablæðing-
urn. Fá sjúklingar þessir oft
lamanir, stærri eða minni, líkt
og algengt er að lcomi í ljós við
kölkun í heilaæðunum.
Eigi allsjaldan nær veiki
þessi, eða sýkill henxxar, þeim
tökum á taugakerfinu, — og þá
sérstaklega lieilanum — að svo
má lieita, að liann sé allur und-
ixdagður. Mei'gð sýkla finnst þá
inni í heilafrumunum, meðfranx
æðum lieilans og í tengivefn-
um, er á rnilli liggur. Koma þá
fram alveg sérstök sjúkdóms-
einkenni, senx nefnd eru á
læknamáli „Dementia para-
lytika“ — eða sýfilisbrjálæði.
Sjúkdómsmynd þessi er ein
liin lxryllilegasta og átakanleg-
asta, er þekkist í sambandi við
sýfilis.
Þar til fyrir fáum árum
voru flestir, eða allir sjúkling-
ar, er veikina fengu á því stigi,
algerlega dauðadæmdir.
Venjulega gætir þessara ein-
kenna fyrst mörgum árum, eða
áratugum eftir að sjúklingur-
inn sýkist, og xæynzla siðai'i ái'a
sýnir iðulega, að jafnvel þó
beztu meðferðar hafi verið
gætt frá byrjun sýkingar, getur
veikin bi'otizt þannig fram,
þrátt fyrir allar aðgerðir. Að-
dragandinn er oft liægfara og
gætir i byrjun aðallega þreytu
og minnisleysis. Þá getur borið
á smá-titring og dráttum í
munnvikjum og sljóleika í
andlitssvip. í daglegum störfum
vei'ður vart aðgæzluleysis,
ldaufaskapar og kæruleysis, —
yfirdrxfinnar kæti og ástæðu-
lausrar reiði. Síðara stig er
mikilmennsku-br j álæði, er
lýsir sér í því, að þeir þykjast
vera óskeikulir og öðrum
mönnum meiri í hvívetna. Ausa
þeir fé út á báða bóga, án
minnsta tilefnis.
En þess á milli mæðir vesal-
inga þessa dej'fð og drungi,
grátur og hverskyns armæða,
Tímabil þetta spennir venjulega
yfir skamman tíma, og varpar
dauðinn fyrr en varir sinni
mjúku hendi yfir aumingja
þessa.
Þá er eigi óalgengt að syfilis-
sýkillinn setjist að í mænu og;
mænuliininum og einnig í taug-
um þeim, er út frá mænunni
ganga. Koma þá fram sjúkdóms-
einkenni, eða sjúkdómar, sem
nefndur er „tabes dorsalis“, eða
mænutæring. Fylgja veiki.
þessari hinar mestu þjáningar,
einkennilegar að því leyti, að
þær korna eins og elding, leift-
urhratt, eru sárar eins og hníf-
stunga og vara aðeins skamma
stund í hvert sinn.
Aðdi-agandi þessara atburða
er venjulega langur. Byi'jar oft
eins og gigt, er smá-ágei'ist, þar
lil tæplega er um að villast,.
hvað Um er að vera. — Smám-
saman verður gangur þessara
manna óeðlilegur — reikandi
— þeir hafa ekki fullkomlega
vald á hreyfingum fótanna,
jafnvægistilfinningin hefir
sljóvgast. Þegar á þetta stig
veikinnar er komið, vantar alla
öi'yggistilfinningu við ganginn.
Þeir meta livert einasta fótmál,
ganga niðurlútir, stai'a á gang-
brautina og styðja sig við livað,
sem fyrir verður.
Annars gildir sarna máli
með þessa tegund sýfilis og
aðrar. Skemmdirnar eru sam-
tínxis í mörgum líffærum í
senn og dregur það sjúklinginn
til dauða fyrr en varir.
Þeir saklausu gjalda þeirra
seku.
Eg mun aldrei gleynxa
morgninum, sem eg í fyrsta
skipti kom á barnadeild sjúkra-
húss eins, þar sem eingöngu
lágu sýfilisveik börn. Eg minnt-
ist vísunnar:
s
Eitt einasta syndar augnablik,
sá agnai’punkturinn smár.
Oft lengist i æfilangt
eymdarstrik,
sem iðrun oss vekur og tár.
Aumingja ómálga börnin, af-
spei-ngi sjúklinga þessai-a! í
okkar gömlu, góðu ritningu
sagði Móses forðum daga, að
syndir feðranna kæmu ávallt
niður á börnunum. — Telja
sumir þann ritningastað benda
til, að Móses hafi þekkt sýfilis.
Því að sú veiki er ein af þeim
fáu, ef þá ekki sá einasti næmi
sjúkdómur, sem gengur að
'ei'fðum til barnanna. Þarna, á
þennan spítala komu börnin
svo veikburða, að furðu sætti.
Fædd fyrir tímann, næstum
skinnlaus, eða hixðin svo veik,
að vax-la mátti við hana koxna,
án þess að blæddi, eða vessaði
úr.. Og skinhoruð voru þau, og
andlilið svo ellilegt, að manni
dultu í hug umskiptingar úr
álfhéimum. Þessi vesalings börn
voru fæddir aumingjar og
dæmdxi' til að vera það alla lífs-
tíð.
Þá var þai-na hópur eldri
barna, er \voru steinblind. Aug-
un hvítgul að sjá, móða komin
á sjáaldx-ið og engin sjónarskíma
framar.
Slík hörmungareinkenni koma oft
fram á þriðja stigi veikinnar.
Sýfilisveikar mæður sýkja
ávallt fóstur þau, er þær ganga
með, og eru fósturlát tíð undir
þeim kringumstæðum. En fæð-
ist böi’ii þessi með lífi, eru þau
ávallt sýkt. Getur nú hvoru-
tveggja skeð, að barnið hafi
glögg einkenni veikinnar þegar
í stað, en hitt getur einnig skeð,
að mánuðir og jafnvel ár líði
þar til veikin kemur alvax'lega
í ljós. Er það þvi venja lækna
og alveg nauðsynlegt að líta vel
eftir börnum mæðra þeirra,
sem sannanlega eru syfilis-
veikar.
Eitt af þvi allra átakanleg-
asta við bai'nasyfilis, eru hin
miklu afhroð, er hin ómálga,
saklausu börn mega gjalda, má-
ske einnig afkomendur þeirra í
mai'ga ættliði. Hið nýfædda barn
er við fæðinguna gagnsýrt af
veikinni, með syfilis á þriðja
stigi hennar.
Það fyrsta sem veitt er at-
hygli, eru mislitir blettir á húð-
inni, venjulega á víð og dreif
um hana alla. Þá eru einnig á
sumum svæðum hiiðarinnar
vessablöðrux', eða vessaskjóður
fullar af graftax-vilsu. Spi’inga
þær fljótlega og vei'ður því litla
nýfædda barnið hlaðið kaun-
um og sárum, sem valda mikl-
um hörmungum.
í munninum sjást oft sár og
bólgur, er ná iðulega alla leið
niður í bai’ka. Eru börn þau
þegar frá upphafi hás og rödd-
in einkennilega rám.
Inni 1 nefgöngunum eru einn-
ig sár, er naga sig út i gegnum
\