Vísir Sunnudagsblað - 29.10.1941, Blaðsíða 4

4
VlSIR SUNNUDAGSBLAÐ
„Eg vil deyja þegar sál mín er
hætt að sækja fram“.
Fyrir nokkurum dögum hélt kona ein hér í bæ þriðja
aldarfjórðungsafmælið sitt. Það sætir reyndar ekki nein-
um sérstökum tíðindum, þó einhver maður eða kona verði
75 ára. Samt er það ednhvernveginn þannig, að hver ein-
asta manneskja, sem lifir í 75 ár, hlýtur að hafa langa
reynslu að baki sér og sérstaka sögu að segja, sögu, sem
mótast fyrst og fremst af hæfileikum og gerðum persón-
unnar sjálfrar, en einnig af aldarandanum, straumum og
stefnum samtíðarinnar og umhverfisins, sem hún bærist í.
Hér er um að ræða óvenju gáfaða og frjálslynda alþýðu-
konu, sem háð hefir lífsbaráttu sína við lík skilyrði og flest
annað sveitafólk á hennar aldri. Hún segir, að það hafi ekk-
ert gerzt sögulegt við ævi sína, og að hún hafi í engu mark-
að nein spor, er réttlæti það, að hennar sé minnst. Það má
vera að svo sé, á mælikvarða stóratburða, en ef við brjót-
um spurninguna til mergjar, finnst manni það þó vera ein-
staklingarnir, þeir, sem vinna störf sín í kyrrþey, alþýðu-
fólkið, sem heyir lífsbaráttu sína við örðug skilyrði, sem
drýgstan þáttinn á í sköpun sögunnar og markar jafnframt
dýpst og varanlegust sþor í baráttuvöll lífsins.
Frá§ögn 75 ára
konn.
Sú kona, sem hér um ræðir,
heitir Sesselja Soffía Níels-
dóttir og er nú til heimilis hjá
jmgstu dóttur sinni, Mörtu
Maríu á Laufásvegi 49 hér i bæ.
Hún er fædd að Grímsstöðum
í Álftaneshreppi 12. okt. 1866,
dóttir lijónanna Níelsar Eyjólfs-
sonar frá Helgustöðum í Reyð-
arfirði og Sigríðar Sveinsdótt-
ur Níelssonar prófasts að Stað-
arstað og fyrri konu hans, Guð-
nýjar Jónsdóttur frá Grenjaðar-
stað, skáldkonu, sem margir
kannast við.
Sesselja eignaðist sex sysl-
kini og eru fjögur þeirra enn á
lífi. Guðný, 85 ára, bjó lengi að
Valshamri, nú i Borgarnesi,
Marta María 83 ára á Álftanesi,
Hallgrimur bóndi að Grímsstöð-
um, 77- ára og Þuríður kona
Páls Halldórssonar skólastjóra,
71 árs. Dáin eru: Sveinn bóndi
á Lambastöðum og Haraldur,
guðfræðiprófessor hér í Reykja-
vík.
Sesselja ólst upp í foreldra-
húsum, en giftist 18 ára að aldri
Bjarnþóri Bjarnasyni frá Knarr-
arnesi, bróður Ásgeirs Bjarna-
sonar (nú á Reykjum) og þeirra
systkina. Varð þeim hjónum
sjö harna auðið. Tvær elstu
dæturnar eru dánar, og Bjarn-
þór dó árið 1929.
Þótt hér sé aðeins um þurra
upptalningu á nöfnum að ræða,
hefir sú upptalning sina þýð-
ingu, því að hörn, systkini, maki
og foreldrar er það fólkið, sem
mest áhrif hefir og sterkast
mótar hugsanagang og lífsfer-
II hverrar einstakrar persónu,
og skapar raunverulega sögu
hennar. Eg hefi sannfærzt æ
betur um þetta því fleira fólki
sem eg hefi kynnst, og þegar
eg kom á heimili frú Sesselju
fyrir noklcurum dögum, fann eg
að uppeldi ágætra foreldra og
ástúð vina hennar og vanda-
manna hefir einnig haft sin
djúpu og varanlegu áhrif á
hana. Annars fer hezt á því, að
eg gefi henrii sjálfri orðið, því
að það er engin þörf á þvi, að
talað sé fyrir hennar munn.
„Um foreldra mína er það að
segja,“ segir frú Sesselja, „að
faðir minn var að mörgu leyti
sérstakur karl, og brautryðjandi
á mörgum sviðum. Þótt hann
væri bóndi var hann einnig
lærður trésmiður og kom það
honum að góðum notum i bú-
skapnum. En það sem merki-
legt var við hann, var fyrst og
fremst hve framtakssamur
hann var á sviði nýunga. Harin
unni þeim af alliug og var allra
manna fyrstur til að breyta eft-
ir þvi, sem nýtt var. Hann lét
manna fyrstur í nágrenninu
slétta tún og ræsa fram mýrar,
og þótti mörgum það undarlegt
uppátæki á þeim tímum, því þá
þekktust jarðabætur varla.
Eg fæddist á grútarlampa-
öldinni. önnur Ijós voru þá
ekki til. Mér þóttu grútarljósin
ávallt leiðinleg, en samt gátu
þau verið nokkuð björt ef kveik-
urinn var nógu digur. Eg mun
sennilega hafa verið fimm ára
þegar eg sá fyrsta olíulampann,
og það var stórviðburður í lifi
minu, sem mér er minnisstæð-
ur eins og hann hefði gerzt í
gær. Eg var að leika inér úti í
rökkrinu, og þegar eg kom inn
í baðstofuna fékk eg ofbirtu i
augun, þvi að þvílíka birlu
hafði eg aldrei augum litið. Eg
vissi ekki hvaðan á mig stóð
veðrið og gat enga grein gert
mér fyrir því, hvað skeð hafði.
Þegar eg loks fór að átta mig á
hlutunum, var eg enn lengi að
velta því fyrir mér, hvernig
Ijósið hafði komizt undir
lampaglasið.
Þetta var ein af nýjungum
föður míns, önmir var sú, þegar
fyrsta eldavélin kom. Eg man
að pabbi kveikti upp í henni
sjálfur og fannst það munur,
að þUrfa ekki að fá reykjax-
strókinn beint framan í sig, eins
og þegar verið var að blása
undir í hlóðunum. Bréf, sem
varðveizt hafa, og enn eru til,
sanna að faðir minn hefir séð
eldavél hjá Jóhannesi sýslu-
manni, í Hjarðarliolti (föður
Jóhannesar fyrv. hæjarfógeta.
Skrifar hann þá Hallgrimi
Sveinssyni, þá dómkirkjupresti,
og biður hann að úlvega sér
eldavél. Fóru mörg bréf millum
þeirra þessu viðvíkjandi, með
þeim árangri, að faðir minn
fékk eldavélina, sem H. S. pant-
aði frá Kaupmannahöfn, því í
Reykjavik fékkst hún ekki. Eg
mun hafa verið átta ára eða niu
þegar þetta skeði, en 11 ára var
eg, þegar saumavél kom á heim-
ilið. Eftir það fjölsóttu konurn-
ar i sveitinni að Grimsstöðum
til að biðja mömmu mína að
saUma fyrir sig.
Móðir min liafði í æsku lært
að sauma og hannyrða, einnig
dönskú, af móðursystur sinni,
Kristrúnu Jónsdóttur frá Grenj-
aðarstað, er þá bjó að Hólmum.
Móðir -mín var gáfuð kona, og
bóklestur var henni ástríða.
Hún gagnsýrði allt heimilið
með þekkingu sinni og gáfum.
Hún kenndi öllum börnunum
að lesa, og hún kenndi okkur
það sem að trúmálum laut. For-
eldrar minir báðir löcðu á það
milda áherzlu, að við gerðum
allt samvizkusamlega og eins
vel og við gætum. Við máttum
aldrei tala ósatt orð og ef við
sögðum, að okkur stæði á sama
um eitthvað, tók móðir okkar
hart á því. Hún sagðí að þetta
„sama“ væri ekki til: Fólk yrði
8ð mvnda sér skoðanir á ölljam
Sesselja S. Níelsdóttir.
hliitum, og þora svo að fylgja
því fram, sem manni þætti vera
réttara og betra.
Á uppvaxtarárum minum var
unnið bæði mikið og lengi.
Vinnutíminn var takmarka-
laust langur, og gengum við
systkinin að vinnu að öllu leyti
eins og vinnufólkið. Á þeim ár-
um þekktist ekki að lijúum
væri greitt kaup í Öðru en kinda-
fóðrum og heimaunnum íotum.
Mataræðí var fábreyttara en
nú, en kjarnfæða. Það var kjöt-
meti, slátur, skyr, mjólk og
smjör, fiskur og harðfiskur.
Brauðmatur sást varla á
bernskuárum mínum, en neyzla
hans fór þó ört vaxandi úr því.
Aftur á móti var nokkuð notað
bæði af kaffi og sykri. Var þó
talið nægilegt að fá einn kassa
af kandíssykri til heimilisþarfa
yfir allt árið, og ef vel var, einn
sykurtopp. Fyrsta molasykur-
inn sent eg mundi eftir, flutti
Coghill kaupmaður hingað til
lands. Sá sykur var góður, og
ekki annað eins frauð og við
neytum nú. Aftur á móti flutti
hann inn hveiti, sem okkur
myndi ekki þykja ætt. Fyrstu
peningar sem gengu ntanna á
milli, voru peningar sem Cog-
IiiII borgaði fyrir hesta, sem
ltann lceypti. Þeir peningar voru
ákaflega dýrmætir í augum
þeirra, sem hlutu þá.
Verzlunarstaður var í bernsku
minni ekki nær en Stykkis-
hólmur, en hinsvegar komu
svokallaðir spekúlantar á
hverju vori á Brákarpoll (nii
Borgarnes) og í Strauntfjörð á
Mýrum. Voru spekúlantarnir
tveir, ICnudsen og Zimsen, og
sendu sitt seglskipið hvor. Lágu
þau i sex vikur í Borgarfirði,