Vísir Sunnudagsblað - 29.03.1942, Blaðsíða 4

4
VlSIB SUNNUDAGSBLAÐ
KOFOED-HANSEN:
Ríkisskógræktin.
Markmið fyrr og nii.
Eitt hið fyrsta, sem eg varð
að gera, þegar ákveðið var, að
eg skyldi taka við skógræktar-
stjórastöðunni, var að lesa
skýrslur fyrirrennara míns.
Fyrsta skýrsla hans, „Skógar-
leifar og skógrækt á íslandi“,
var fróðleg og skemmtileg, en
ársskýrslurnar, sem á eftir
fylgdu, voru ótrúlega leiðinleg-
ar. Þær fjölluðu alltaf um
plöntur, sem stóðu sæmilega
vel að áliðnu sumri, en við skoð-
un næsta vor reyndust illa út-
leíknar af frosti. Þegar eg var
búinn að lesa þær allar, virtist
mér sannleikurinn vera sá, að
trjágróður gæti yfirleitt ekki
þroskazt hér á landi, og í raun
og veru var það þá álit flestallra
manna, að gagnslaust væri að
hefja hér skógrækt. Þeir, sem
fyrir verkinu stóðu, voru ekki
heldur bjartsýnir, og hið fyrsta
litilf jörlega markmið þeirra var-
aðeins þetta, að beita þeim að-
ferðum við gróðursetningu, að
plönturnar gætu haldið ófram
að vaxa, án þess að gera eða
geta gert sér hugmvnd um,
hvort þær myndu nokkurntima
verða að trjám eða aðeins að
gagnslitlum runnum. Undarlegt
var, að menn voru svona svart-
sýnir, þvi að til voru þó tré,
plöntuð mörgum árum fyrr,
sem voru eins stór og sú trjá-
tegund, reyniviður, getur orðið
í öðrum norrænum löndum, t.
d. við Skriðu i Hörgárdal. 1
hinum fyrrnefndu skýrslum
var aðeins talað um ýmsar
gróðursetningaraðferðir i ó-
undirhúnum jarðvegi, m. ö. o.
um skógrækt. Á þann hátt tókst
ekki að ná-markmiðinu, en far-
in var líka önnur leið. Menn
fóni að setja niður plontur i
gljúpri vel undirbúinni garð-
mold við suðurhlið húsanna og
svo nálægt múrnum sem hægt
væri, til þess að fá sem mest
skjól. Þar varð árangurinn
betri. Plönturnar héldu áfram
að vaxa, urðu að trjám og þökk-
uðu fvrir umhyggiuna með því
að skyggja fvrir sólina og valda
raka og kulda i herbergjunum.
Þannig hefir það farið i Múla-
koti i Fljótshlíð, og líka i
Revkjavik og annarsfaðar. Þetfa
var trjágarðarækt, en hitt skpg-
rækt, og hinn feikilega mis-
munandi árangur sannar, að
þessi tvö verkefni eru hvorf
öðru fjai-lægari en i öðrum nor-
rænrnn löndum, en í meðvitund.
manna hafa þau alment verið
skoðuð eitt og hið sama. Um
sama leyti og þessar tilraunir
fóru fram, voru girtar spildur
í tveimur þeirra skóglenda, sem
til voru, i þeirri von, að trjá-
gróðurinn gæti haldið áfram
vextinum með friðun eingöngu,
og eins og kunnugt er, tókst
þetta vel. Síðan voru þessi tvö
skóglendi, Hallormsstaðar og
Vagla, afgirt. Ekki var annað
fyrirsjáanlegt, en að friðun
myndi bera góðan árangur
hvarvetna í Iandinu, en reynsl-
an hefir sýnt, að þessi ályktun
var röng. Það eru ekki nema
tiltölulega fá kjörr, sem mundu
stækka að mun með friðun ein-
göngu, því að trjágróðurinn er
orðinn of gamall og veiklaður
af margra ára vetrarbeit. Þegar
Vatnaskógur, girtur 1914, hafði
verið friðaður 16 ár án þess að
taka stakkaskiptum að mun, þá
varð mér ljóst, að það hefði átt
að bvrja á því strax að yngja
upp skóginn með rótarteinung-
um. Erlendis er þessi uppyng-
ingaraðferð aðeins notuð við
víðitegundir, og lítið var um
hana sagt, þegar eg var við nám.
Eftirtelctarverð er þó lýsingin á
því, hvernig hægt er að flýta
fyrir myndun rótarteinunga, en
hún hljóðar þannig: „Yfir rótar-
slykki, 1-—2 fet á lengd, er
moldin tekin burt og börkurinn
skafinn af með öxi, en þunnu
moldarlagi stráð í sárið aftur.
Þá myndasl teinungar, er geta
orðið að nýjum trjám.‘ Þegar
berhögg hefir farið fram í*,
skóglendunum hér á landi má
telja það víst, að margar rætur
hafa orðið fyrir meðferð, svip-
aðri þeirri sem hér var lýst. Við
skógarhögg, þegar allt er tekið
upp, er farið heldur ruddalega
að. Skógartorfan verður fyrir
troðningi margra manna og
hesta, og þungar byrðar eru
dregnar fram og aftur yfir hana.
Vafalaust hefir þetta flýtt fyrir"
myndun rótarteinunga. Við
þessa uppyngingaraðferð væri,
að minu áliti, nauðsynlegt að /
særa á einhvern hátt þann hluta __
rótarkerfisins, sem er nær yfir--
horðiriu. Það mætti gera það .
með skóflu eða mjög beittu ,
og sterku skafjárni, eða, eins
og núv. skógræktarstjóri stakk
upp á, með herfi. í dönsku
skógunum er notað fjaðurherfi,
er sennilega myndi vera hent-
ugt hér. Á hinn bóginn efast eg
ekki um, að nýgræðingur myndi
spretta upp, þó að ekkert slíkt
væri gert, en alltaf er æskilegt,
að uppvnging geti gengið sem
greiðast. Hið islenzka birki
virðist hafa eins 'mikið magn
til að yngja sig upp með rótar-
teinungum og víðitegundirnar
erlendis.
Þegar eg tók við stöðunni,
var eg ekki betri sérfræðingur í
íslenzkri skógfræði en fyrir-
rennari minn. Eg hafði ekki
annað ráð en að fara að á sama
hátt og hann, en liætti fljótlega
við það. Við mér blöstu tvö
verkefni, annað að bæta það
skcglendi sem til var með þvi
að girða, hitt að beita þeim að-
ferðum við nýrækt, að hún
gæti náð tilætluðum árangri
með svo mátulegum kostnaði,
að hægt væri að framkvæma
Iiana í stórum stíl. Um hið fyrra
verkefni er það að segja, að ekki
tókst að ráða fram úr því, vegna
jjbess, að friðun eingöngu reynd-
ist ónóg. Að því er snertir hið
isíðara, þá hefi eg ástæðu til að
Íálíta, að markmiðið næðist, og
gað eg og eftirmaður minn erum
samdóma um, að aðferðin er
vel nothæf. Að minnsta kosti
hefir liann farið vinsamlegum
orðum um hana.
Fyrstu árin eftir að eg fór frá
Skógargróður við HreSavatn í Borgarfirði
var að sjá eins og flóðbylgja af
framkvæmdarvilja og ættjarð-
arást skylli yfir starfsemi skóg-
ræktarinnar. Ráðinn var hingað
norskur skógfræðingur til þess
að kenna mönnum að planta
barrtrjám (að öðru leyti má
telja það vist, að bæði fyrirrenn-
ari minn og eg kunnum að
planta barrtrjám eins vel og
Norðmaðurinn, en þetta skiptir
nú engu máli) og skólabörnum
var smalað saman til þess að
planta við Rauðavatn, Laugar-
vatn og annarsstaðar, því að nú
skyldi fyrir alvöru byrjað á þvi
að klæða landið. Ennfremur
birtust í tímaritum og daghlöð-
um greinar, þar sem látin var
í ljós sú skoðun, að liægt væri
að stofna hér verðmæta barr-
trjáskóga. Eg gæti nú bezt trú-
að, að ef skrifaðar hefðu verið
ársskýrslur um vöxt þessara
barrtrjáplantna, þá mundu þær
vera lítið skemmtilegri en þær
sem eg minntist á í byrjun j>ess-
arar giæinar. Þess skal þó getið,
að eg hefi aðeins skoðað það,
sem plantað var við Rauðavatn.
Þá erfiðleika, sem geta leynst í
skógræktarstörfum, gengur
venjulega ekki vel að sigra með
skyndiárásum. ísland er ein-
kennilegt land, ekki eingöngu
að því er jarðveginn snertir,
heldur líka að því er snertir
veðurfar. Það liggur langt fyrir
sunnan norðurtakmörk skógar-
beltisins, og ekkert væri þvi til
hindrunar að rækta skóg á lág-
lendinu frá Melrakkasléttu suð-
ur í Vík í Mýrdal. En þegar haf-
ísinn legst fram með norður- og
austurströndinni, þá gelur fs-
land snögglega verið dregið inn
i röð heimskautalandanna, þar
sem ekkert getur þroskast nema
gras og mosi. Reynslan sannai,)
að slík óáratimabil hafa álltaf
verið stutt, og lika að íslenzka
birkið hefir verið fært um að
standast þesskonar áhlaup, en
hvort erlendar trjátegundir hafa
magn til þess, það vitum vér
ekki, því að verulega slæm haf-
ísaár liafa ekki skollið yfir siðan
skógrækt hófst hér á landi.
Mér lizt vel á það, sem hefir
verið gert i skógræktinni eftir
1934, að svo miklu leyti, sem
eg hefi getað kynnt mér það,
en eitt verð eg þó að fyrirdæma,
sem sé að taka burt girðingar.
Eg fæ ekki með nokkuru móti
séð, að slik ráðstöfun rúmist á
]ivi sviði, þar sem heilbrigð
skynsemi eingöngu ræður. Eins
og landbúnaðurinn er rekinn
hér, munu girðingar olltaf auka
gæði jarðeigna. Ef nm elnstakl-
ingseign er að ræða, og hlutað-
eigandi ekki vill hlýða fyrir-
skipuninni um friðun, þá væri