Vísir Sunnudagsblað - 19.04.1942, Qupperneq 3

VÍSIR SUNNUÐAGSBLAÐ
3
Theódor iruason:
Fyrír þrjátíu árum
Þáttur úr tónlistarsögu Reykjavíkur,
Það kann að láta kynlega í
eyrum, að haltla því fram, að
einu sinni hafi veitingasalirnir
á Hótel ísland verið menningar-
stofnun. Um þessi salakynni, og
Jk') einkum stóra salinn, er
mönnum að sjálfsögðu minnis-
stæðust ófremdin, sem þar hefir
ríkt undanfarin ár, og farið var
að votta verulega fyrir löngu
áður en „ástandinu“ var til að
dreifa. Og það er eins og að nú-
verandi eiganda Jiessara sala-
kynna liafi rámað í, að hálfgerð
skömm væri að allri „útgerð-
inni“ á stóra salnum, þvi að
sjálfur nefndi liann salinn „Fær-
eyinga-sal“, sem menn skildu að
ætti að vera í óvirðingarskyni,
— ja, við gestina, sem Jiangað
sóttu, líklega? Þetta var þó illa
til fundið, og móðgun við Fær-
eyinga, — og hefði verið nær
að nefna salinn „sal hinna livítu
skrælingja“, — og gefa tekjurn-
ar af honum til byggingar tón-
listarhallar í Reykjavík, í
minningu um ])að, að einu sinni
var tónlist í hávegum liöfð í
J)cssum sölum.
Það er ekki svo að skilja, að
ekki liafi verið sukksamt áður
á „Landi“. En J)að var „í gamla
daga“. Þá var þar „pumpan“ —
og ýmsar vistarverur, æðri og
óæðri, ])ar sem Bakkusi var
blótað. Góðtemplurum var J)essi
ráðsmennska með húsakynnin
þyrnir í augum, og vildu þeir
svæla Bakkus út, keyptu eign-
ina og hugðust að starfrækja
liana brennivínslaust. Tóku þeir
við henni 1. jan. 1907, og gekk
eins og aðrir, harn síns líma, en
hún var uppi, sem fyrr var gel-
ið, á liinni verstu skegg- og
skálmöld.
Hún nam eigi slaðar á ])eirri
braut, sem hún nú var komin úl
á, heldur framdi glæp þann, sem
ekkert fær afsakað. Hún byrlaði
elskhuga sinum eitur, en er liáhn
dralck úr bikar þeim, er hún
rétti honum, kviknaði illur
bevgur í brjósti hans, og knúði
hann hana ti! þess að drekka
J)að, sem eftir var i hikarnum,
og dóu þau bæði lcvaladauða,
Rósamunda drottning og hinn
vaski riddari Hehniakis.
F. M A T A N 1 A
Lauslega þýtt lír ensku
síðan á ýmsu um reksturinn.
Gekk illa að láta veitingasalina
bera sig, eftir að hætt var að
selja þar bjór og brennivín.
Ekki kemur sú saga því máli
við, sem liér verður gert að
umtalsefni, að öðru leyti en því,
að ])egar illa liafði gengið um
hríð reksturinn, var Pétur Þ. J.
Gunnarsson, stórkaupmaður, —
sem ])á var ungur maður og
hugvitssamur, — fenginn til að
taka að sér framkvæmdastjórn
fyrirtækisins. Reynt hafði verið,
að liafa „músik“ í salnum í
kaffitíma síðdegis og á kvöldin,
og jafnvel til fengnir liðlétting-
ar frá útlöndum að þenja þar
hljóðfæri. En ekkert dugði.
Mun Pétur hafa séð, að ef vel
átti að vera, þurfti lielzt að
ganga alveg fram af okkur, sem
vorum „públikum“. — „Þá er
að gera J)að!“ sagði Pétur og
brá sér til útlanda. Kom hann
heim úr þeirri för ærið íbygg-
inn og í fylgd með honum mað-
ur einn ungur, mikill á velli,
glæsilegur og geðslegur i alla
staði. Og næsta dag var auglýst
í blöðunum, að þá um kvöldið
og framvegis, myndi Oscar .To-
hansen, ágætur fiðluleikari
danskur, láta til sin heyra með
aðstoð frk.Kristrúnar Hallgríms-
son, i veitingasölnnum á Hótel
ísland. Og ])að var ekki fjærri
])ví, að Pétur gengi nú fram af
fólkinu, því að mönnum þótti
það undruni sæta, að honum
skyldi liafa tekizt, að fá hingað
svo snjallan fiðluleikara. Nú
voru salirnir troðfullir af gest-
um á hverju kvöldi um langt
skeið, eða svo að segja allan
tímann sem Johansen var hér.
Johansen þessi var rösklega .
tvitugur maður og hafði hlotið
prýðilegt músik-uppeldi frá
barnæsku, — en siðustu fágun
hafði hann fengið á kgl. tónlist-
arskólanum í Khöfn, — hafði
lokið námi þar röskum tveim
árum áður en hann kom hingað,
en síðan verið í Svíþjóð um
sinn, haldið þar opinbera hljóm-
leika bæði í Gautaborg og
Stokkhólmi (og átti þaðan lár-
viðarsveiga) og einn vetur hafði
liann leikið i hljómsveit „Göte-
borg Theatern“. Mun hann hafa
verið nýkominn til Hafnar, þeg-
ar Pétur Gunnarsson klófesti
liann, og verið að svipast um
ef tir atvinnu þar, eh Pétur boðið
girnileg kjör.
Eitt atriði i samningi hans
við P. G. var það, að Johansen
áskildi sér rétt til að halda op-
inbera hljómleika, sjálfum sér
til hagnaðar, einu sinni i mán-
nði. Notaði hann sér þetta að
minnsta kosti fyrri veturinn,
sem hann dvaldi hér og efndi til
hljómleika bæði í „Iðnó“ og
„Bárunni“, þar sem okkur
heimaalningunum gafst í fyrsta
sinn kostur á að heyra ýmislegt
af því sem fegurst er talið af
fiðlutónsmíðum, t. d. Mendels-
sohns-konsertinn, Kreutzer-
og Vorsónötuna og ýmsar aðrar
sónötur Beethovens og Mozarts,
ýmsar tónsmíðar Wieniawskis,
ÖSCAR JOHANSEN
o. fl. o. fl. og jafnvel Paganini-
tónsmíðar, og allt í ágætri og
vandvirknislegri meðferð. Það,
sem hann lék í veitingasalnum,
var svo að segja eingöngu vönd-
uð músik, en eftir hverja hljóm-
leika var auðsótt að fá að heyra
þar hinar stærri og veigameiri
tónsmíðar, sem hann hafði far-
ið með á hljómleikunum. Nú
varð virðulegt yfirbragð yfir
J)essum sölum. Menn sóttu þang-
að til að hlýða á góða músik.
— Johansen var svo skemmti-
legur og lifandi fiðlari, að lion-
um var ])að leikur einn að ná
tökum á áheyrendum, og oft
var svo hljótt í sölunum, að
undrum sætti, — því að þetta
var þó veitingastaður, — en þar
heyrðist hvorki stunur né hósti.
Og þjónustufólkið hafði sínar
fyrirskipanir: Það varð að gæta
itrustu varkárni um að láta ekki
heyrast nokkurn hávaða eða
diskaskrölt við afgreiðsluna, og
])jónarnir læddust um gólfin
hljóðlega, alvarlegir á svip og
fyrirmannlegir, — því að þeir
voru oflast menn útlendir, —
cn gestirnir hvísluðu að þeim
pöntunum sínum.
Eg ætla ekki að fjölyrða um
þetla. Pétur Gunnarsson á
þakkir skilið fyrir þetla tilvik,
því að þólt fyrir honum vekti
það auðvitað fyrsl og fremst, að
fyrirtækið hagnaðist á þessu,
])á réyndisl það lika mikill á-
vinningur mörgum öðrum, frá
sjónarmiði ' lónlistar, — fyrir
mér og inörgum öðrum opnuð-
ust dýrðarheimar, sein við
þekktum aðeins af afspurn, og
óteljandi eru þeir menn og kon-
ur, sem minnast ánægjulegra
stunda i sölunum á Hótel ísland,
þegar Johansen var í „essinu“
sínu. Þetta var í fyrsta skipti, —
og raunar er þetta eina tíma-
bilið, allt til þessa dags, — sem
þess hefir verið kostur að njóta,
Sitjaudi (frá v. til h.) : Carl Möller, Theodór Arnason, Oscar J.ohausen,
Jónas Magnússon og Gísli Guömundsson.. Standandi: P. O. Bernburg,
Jón ívarsson, Agúst Markússon, 'þorfi Sigtnundsson, Eiríkur Hjalte-
sted og Stefrán Gunnarsson.