Vísir Sunnudagsblað - 19.04.1942, Qupperneq 4

4
VÍSIR SUNNUDAGSBLAÐ
góðrar tónlistar. daglega í höf-
uðborg vorri. Þetta var því
menningarstofnun, og er hægt
að rökstyðja það miklu ná-
kvæmar en hér hefir gert verið.
En þar með er ekki lokið
þætti Oscar -Johansens í tónlist-
arsögu Reykjavíkur.
Hann auglýsti kennslu og
söfnuðust að lionum allmargir
nemendur. En síðan fór hann
að þreifa fyrir sér um það, hvað
hér myndi vera til af hljóðfæra-
leikurum. Það var ekki um auð-
ugan garð að gresja. Margir
léku á píanó, — en ekki voru þó
nema einar þrjár konur, sem
svo góð tök hefði á því hljóð-
færi, að tekið gæti þátt í sam-
leik með öðrum hljóðfærum,
ef nokkuð þurfti verulega á að
reyna, þær frú Asta Einarsson
og Valborg Einarsson og frk.
Kristrún Hallgrimsson, — en
liún lék undir með Johansen
fyrra árið sem liann var hér og
Valborg Einarsson liið síðara.
P. O. Bernburg var þá húinn að
vera hér noklcur ár og hafði
spilað á kaffihúsum. Hann var
maðnr ákaflega vel „músikalsk-
ur“, en hafði aldrei gefið sér
tíina til að læra á hljóðfæri sitl
til hlýtar. Þá var hér danskur
lyfjafræðingur, sem, Rasmussen
Iiét og siðar varð lyfsali á ísa-
firði, all-vel lærður fiðlari og
kona Péturs heit. Brynjólfsson-
ar, frú Henriette Bx-ynjólfsson,
einnig vel að sér á fiðlu þó að
því væri litt á lofti haldið. En
hjá henni höfðu nokkurir dreng-
ir og unglingar notið tilsagnar
um nokkurt skeið áður en Jo-
hansen kom hingað, þeirra á
meðal Þórarinn Guðmundsson
fiðluleikari, Reynir Gíslason
(sonur Gisla járnsmiðs Finns-
sonar) og sá er þetta i'itar. Var
Þórarinn þá barn að aldri og
lofaði miklu, Reynir stálpaður
unglingur, og þótti líklegt lista-
mannsefni,*) — en eg var þeirra
elztur, eða um tvítugt, og búið
að marka mér hás á skrifstofu-
klakki. Nú, — og svo voru hér
loks nokkrir lúðurþeytarar,
áhugasamir tónlistarunnendur,
og fremstir þar í flokki þeh'
Gísli Guðmundsson bóbindari
(Gilli-gúmm), Ái'ni Jónsson
¥) Hann lagði fiðluna síðar
á hilluna, en varð ágætur píanó-
leikari. Var hann hér um hríð
að Ioknu námi á kgl. tónlistar-
skólanum í Khöfn. Kom þá fót-
um undir lúðrasveitina, sem nú
heitir Lúðrasveit Reykjavíkur,
lék með undirrituðum á „Nýja
Landi“, en Iivai'f síðan til IJafn-
ar og var þar eftirsótfur „acko-
mpagnetör“.
timburkaupm., Eii'íkur Hjalte-
steð jái’nsm. og Jónas Magnús-
son hókhindari.
Eg hygg að hér séu nú taldir
þeir, sem Jóliansen lxét lielzt á
til samvinnu við sig. Það kom
sem sé á daginn, að hann var
sprengfullur af áhuga, fjqri og
stai'fslöngun og liann vildi reyna
að hlása fjöri í liið fáskrúðuga
músiklíf hér. Við þrenxenning-
arnir: Þórarinn, Reynir og eg,
gei'ðunxst allir nemendur hans,
og skömmu eftir nýárið (1910
—’ll) fór hann að gera tilraun-
ir með ýmiskonar samsetningar
(ti-íó og lcvartetta), en það var
erfiðleikum hundið. Eg gekk
inn á að æfa mig á armfiðlu
(bi'a'íche), því að það hljóðfæri
vantaði alveg. Og þegar eg var
farinn að geta stautað ofurlítið
á hana, fór Johansen að æfa
kvartetta í þrennu lagi. Hann
lék talsvert á hnéfiðlu sjálfur,
og í aðal-samstæðunni lék liann
á hnéfiðlu, Rasnxussen lyfsali 1.
fiðlu, Revnir 2. fiðltx og eg
bratche. Önnur samstæðan var
þannig skipuð: Joliansen 1.
fiðlu, Reynir 2. fiðlu, Tli. Á.
armfiðlu og G. Eii'ikss heildsali
hnéfiðlu. En í þriðju samstæð-
unni var 'M. Lund lyfsali með
hnéfiðhma en Joh. og Rasm. 1.
og 2. fiðla og Th. Á. armf. Var
sú samstæða einskonar „hirð-
kvartett“ þess mæta manns
(Lunds), og æfingar einu sinni
i viku á heimiil hans, (i ganxla
apótekinu). Þetta útheimti allt
mikið erfiði og var tímafrekt
fvrir Joliansen. En liann hafði
gaman af jxessu — og auðvitað
lxöfðum við gaman af þvi lika,
þó að erfitt væri stundúm að
sinna því, eins og rnaður hefði
viljað, — því að eg vann þá t. d.
10 stundir á dag á skrifstofu
(fyrra árið). Auk þess skiptust
þær frk. Kristrún og frú Valb.
Einai’sson á um að leika með
þeim Rasmussen (eða Reyni) og
.Tohanseu trío-tónsmíðar. Fátt
eitt af þessu vai’ð til skemmtun-
ar öðrum en þeim, sem þált tóku
i þessu „briarii“, — eins og góð-
giarnt fólk kallaði það. Þó lók
aðal kvarlett-samslæðan víst
þált i opinberum hljómleikum
einu sinni éða tvisvar, og samst.
nr. 2 lék nokkur kvöld i salnunx
á Hótel ísland.
En Johansen herti nú enn
róðurinn og safnaði utan um sig
öllunx sem „vettlingi gátu vald-
ið“ — öllum, sem eitthvað
gátu lxlásið, eða vælt á fiðiu,
og ætlaði að revna að koma upp
hljómsveit. Þessar „æfingar“
voru haldnar í Ioftsahium, þar
sem nú er saumastofa Gefjunar
(á Hótel Island) á hverjum
sunnudagsmorgni. Það var ein-
kennileg samkunda. Og mikill
var kliðurinn þarna, þó að ekki
væri ælíð að sania skapi áheyri-
leg „músikin", sem þarna var
„framleidd“. En þarna var gam-
an að vera. Johansen var óþreyt-
andi og barðist um á hæl og
linakka, kófsveittur en síkátur
og „baunaði á okkur bröndur-
PÉTUR Þ. J. GUNNARSSQN
um“. Hann virtist kunna eitt-
hvað á öll hljóðfæi-i og gat sagt
„blásurunum" til jafnt sem hin-
um, sem strengjaliljóðfæri
liöfðu lumda á inilli. Háiin
kenndi ungum manni bráð-
músíkölskum á klarinett og
tókst það svo vel, að engan höf-
um við átt jafngóðan liðsmann
á það hljóðfæri. Þetla var Torfi
lieitinn Sigmundsson, sonur
Sigmundar prentai'a (dáinn f.
unx 20 árum). Hann lagði undii'-
stöðuna að blásturs-„lagi“ og
smekkvísi Eggerts lieitins Jó-
hannessonar, hezla lúðurþeyt-
arans sem við höfum átl hér.
Hann vakti hjá flestum okkar
ást og áhuga á góði'i tónlist og
lagði góðan grundvöll, sem gott
var siðan að byggja á. Og allt
þetta lagði liann á sig ótilkVadd-
ur og algerlega í óeigingjörnum
tilgangi. Því að ekki gat liann
dreyxnt um það, að nokkurntima
yi'ði þetta „barn i brók“, eða að
verulegur árangur næðist á þeim
tima, sem liann gerði ráð fyrir
að dvelja hér, svo skammt voru
flestir á veg kómnir, en fyrir
honuni vakti það, að nota sem
hezl þann stutla tíma og lofa
sem flestum að njóta góðs af, ef
einhver not gætu að því orðið.
Hann úlvegaði sér skólaútgáfur
af ýmsum mei’kum hljómsveit-
artónsmíðum, og lét okkur
reyna kafla úr þeim, — ekki til
þess, að það yrðu „konsert-
númei’“, heldur til þess að gefa
okkui’ sjálfum ofurlitla hug-
mynd unx tónsmíðarnar.
Þessum æfingum var haldið
áfram fram á sumar 1911. Þá
varð nokkurt hlé, en tekið upp
af nýjii niii haustið, og þá i
nokkuð fastara formi. Nokkrir
fiðlunemendurnir höfðu haldið
áfram námi lijá Jóhansen um
sumarið og tekið góðunx franx-
förum. En það var ekki nenxa
að nokkru leyti hagur þessum
lxljómsveitai'-vísi. Því að unx tvo
efnilegustu nemendurna, Þórai'-
inn og Reyni var nú ráðið, að
þeir gerðust tónlistar-menn og
fóru þeir utan til frekara nánxs,
Þórarinn unx sunxarið exx Reynir
þegar á leið haustið. Voru þá
sumir hnuggnii', sem hefði vilj-
að fara líka, en urðu að sitja
liehna. En þá var bilið á jaxlinn
og reynt að hagnýta sér seixi
hezt það, senx heinxa varð feng-
ið. Það var mér t. d. mikil ráuna-
hót, að eg fékk nú nxeiri tínxa til
þess að sixxna námi hjá Jolxan-
sen og eignaðist um þetla levti
ágætan félaga. Var það danskur
menntaskólapiltur, Carl Möller
að xxafni (í 5. bekk þá — nú
læknir í Helsingör). Hann var
nýkominn liingað og glínxdi við
fiðluna i tóxxxstunduixi, eins og
eg — og á svipuðu reki. Að und-
irlagi Joliaixseixs tókum við að
okkur, ásamt þeim frökenun-
uffl Kristrúnu Hallgrímsson og
Mörtu Indi-iðadóttui*, að sjá um
hljóðfæraslátt víð sýningar
dansks leikai-aflokks, seixx híng-
að konx vorið 1911 og sýndi
meðal annars „Elverhöj" Ku-
lilaus. Horfði til vandræða um
þá sýningu, því að ekki reyndist
kleift að koma upp hljómsveit
i nokkurri xxothæfri mynd, með
sköiximum fyrirvara. Var þá það
ráð tekið að „ouverturan“ og
dansarnir voru leiknir af tveim
fiðluixi, og fjórhent á píanó.
Ouverturan var alveg á tak-
mörkum getu okkar Carls, en
við æfðum okkur nótt og dag
og „slörkuðum“ þetta svo, að
jafnvel þótti góð skemmtun1).
Þegar kom fram á veturinn
1911—12 fór Jóhansen að
ympra á því, að ganxan væri nú
að geta lofað almenningi að
heyi’a eilthvað í „hljómsveit-
inni“ okkar. Mun það þó ekki
hafa verið ætlan hans sjálfs, að
þetta væri boðlegt, en ýmsir
„óviðkomandi“ menn og jafnvel
einlxverjir af þátt-takendunum,
vildu óhxiii’, að hljómsvitin léti
til síix heyra. Varð þá að breyta
nokkuð til og æfa sérstaklega
það af liðinu, sem til mála gat
komið að yrði uppistaða í litilli,
T) Þetta mun hafa oi'ðið til
þess að næsta vetur kostaði
Leikfélagið upp á nxúsik i leik-
húsinu, (á undan sýningu) og
ixxilli þátta: píanó, orgel og
fiðla (Marta heitin Indriðad.,
Sigr. Þorsteinsdóttir og Tlx. Á.).