Vísir Sunnudagsblað - 10.05.1942, Blaðsíða 3

VlSIR SUNNUÐAGSBLAÐ 3
Sundurlausir þankar
í staðinn. Kósökkum og öðrum
óreglulegum liðssveilum var
ekki einu sinni leyft að koma
inn í úthverfin.
Samherjar Tottlehens gagn-
rýndu hann fyrir það, hversu
alúðlega hann liefði faðmað
Gotzkowsky að sér, fvrst er þeir
hittust, og þeir víttu hann sömu-
leiðis fyrir þá skipun, sem hann
gaf, að Gotzkowsky skyldi mega
fara frjáls allra sinna ferða um
herbúðirnar, hvort sem væri á
nóttu eða degi. Þjóðernissinnað-
ir Rússar kvörtuðu líka undan
því, að ekki hefði verið hugsað
nógsamlega um að fagna því, er
borgin var tekin, eins og venja
var til. Þeim, þótti lausnar-
gjaldið líka lágt, auk þess sem
slælega gekk að innheimta það.
Austurríkismenn og Rússar
yoru meira að segja Tottlehen
svo gramir fyrir göfuglyndi
lians í garð fjandmannanna, að
þeir voru að hugsa um að gera
samblástur gegn honum. En áð-
ur en af því gæti orðið gerðist
atþurður, sem fékk menn alveg
til að gleyma andúð sinni, að
minnsta kosti um sinn. Sama
daginn barst sú fregn til Berlín-
ar, að Friðrik konungur hefði
sigrað lieri fjandmannanna við
Torgau og væri lagður af stað
til höfuðborgarinnar. Sendiboð-
ar þeystu um götur Berlínar og
hrópuðu: „Konungurinn kem-
ur!“ .
Austurríkismenn og Rússar
fóru að sýna á sér fararsnið.
Sumir lögðu af stað hinir ró-
legustu, aðrir höfðu hraðan á,
enn aðrir rupluðu og rændu á
leið sinni út úr borginni, en
nokkrir gáfu sér tíma til/að
kveðja með virktum.
Tottlebcn lagði upp um morg-
uninn sunnudaginn 12. október.
Þegar hann var lagður af stað,
var farið geyst, að jafnaði um,
50 km. á dag, og þó var Friðrik
fimrn dagleiðir á eftir.
Það var ekki fyrri en þ. 15.
október sem Friðrik fékk að
vita með vissu, að fjandmanna-
her hefði tekið höfuðborg hans.
Hann fékk þessa óþægilegu
fregn, cr hann var staddur hjá
Gross-Muckro nærri Guben.
Fréttin var þó ekki eingöngu af
vcrra taginu,* því að liún var á
þá Jeið, að Rússar hefði verið i
Berlín, en væri farnir, vegna
þess að þeir hefði heyrt, að kon-
ungurinn væri á næstu grösum.
Þegar Friðrik barst þessi fregn,
lagðí hann af stað fil Berlinar,
en fór þó ekki stytztu leið. Ef til
vill hefir hann átt hágt með áð
horfast í augu við borgarbúa og
óttast að sjá sótsvartar rústir
og fjölda særðra og limlestra
manna.
Er það ekki undarlegt,
að þarna er kona, sem hefir
víst verið að rífa einhvern á hol
.... blóðið drýpur enn af hverj-
um fingri .... ó-nei, hún liefir
bara glerað neglurnar sinar
rauðar .... Hvað fólk, sem lítið
kann i tungumálum, „slettir“
alltaf mest .... Að kínverska
hljómar eins og verið sé að
hringja litlum bjöllum ....
Hvað margt fólk hefir þá röngu
hugmynd, að það kunni að lesa
upphátt .... Hvað það er miklu
andslyggilegra að deyja af ofáti
en af ofdrykkju .... Að allt,
Sannleikurinn var þó sá, að
skothríðin á borgina hafði að-
eins staðið í tíu klukkustundir
og umsátin í fimm daga, en í
þrjá daga hafði fjandmaðurinn
verið öllu ráðandi innan borg-
armúranna. Satt var það, að
borgarbúar höfðu orðið fyrir
nokkurum fjárútlátum og
eignatjóni, birgðum, konungs af
hernaðarnauðsynjum hafði ver-
ið rænt að nokkuru leyti, en
skotfærabúrið hafði verið látið'
í friði, svo að þegar á allt var
litið, var ekki liægt að segja ann-
að en að tjónið liefði verið vel
þolanlegt. En Friðrik var særð-
ur — honum hafði verið gerð
mikil hneisa.
Nokkurum árum síðar varð
Katrín II. drottning Rússaveld-
is. Er hún hafði setið að völdum
skamma hrið var Tottleben
handtekinn og ákærður fyrir
drottinsvik, mútuþægni og ýms-
ar aðrar yfirsjónir. í réttarhöld-
unum var það borið á hann, að
hann hefði þegið mútur af Got-
zkowsky í Berlinarförinni og
hann hefði varið þvi fé til þess
að kaupa búgarð i Þýzkalandi.
í stuttu ináli, hann var ákærðúr
fyrir að hafa sýnt Prússum svo
mikla linkind til þess að hagn-
ast á þvi sjálfur.
Tottleben var sekur fundinn,
sviptur tign sinni og heiðurs-
merkjum, og rekinn i útlegð.
Heirnildum ber ekki saman urn
það, hvort hann hafi verið scnd-
ur til Siberiu cða orðið að hverfa
alveg úr Rússaveldi. En útlegð-
in varð ekki langvinn, þvi að
árið 1768 var hann aftur kom-
inn i þjónustu Katrinar drottn-
ingar. Stjórnaði hann þá rúss-
neskurn hersveitum i Kákasus
og fékk uppreist æru fyrir
hreystilega franrgöngu.
Þegar Tottleben andaðist árið
1773 var hann virtur og mikils
metinn hershöfðingi í hinu
nýja föðurlandi sinu.
sem skrifað er um Woolworth-
finrm- og tíu-centa-prinsessuna,
Barböru Hutlon er fullt af með-
aumkun með kvenmanninum ..
. . Ung er hún og falleg, á ind-
ælan lítinn son og er svo rík, að
þótt hún hefði sig alla við, gæti
hún ekki einu sinni eytt vöxtun-
um af auðæfum sínm .... Þeir
segja, að þessar óskaplega ríku
stúlkur geti aldrei vitað, livort
fólk hefir mætur á þeim pening-
anna vegna, eða vegna sjálfra
þeirra .... Og 'eins þykist al-
menningur hafa leyfi til að láta
sig líferni þeirra skipta í srnáu
og stóru .... Eg man þegar eg
talaði við manninn hennar Bar-
böru Hutton — númer tvö —
danska greifann Haug\vitz-Re-
ventlow, á árunum í San Fran-
cisco .... Þau voru þá nýgift í
borginni, en greifinn kvartaði
sáran og var fullur örvæntingar
yfir því, að þau hjónin hefðu
blaðamenn á liælunum á sér
nótt og dag og aldrei væri friður
né ró ... . Þessi blessaður greifi,
sem allur heimurinn talaði um,
meðan hann var giftur dollara-
prinsessunni, en enginn kærir
sig um meir, var óvenjulega
myndarlegur náungi að útliti til
.... Hvað verðmæti hlutanna
breytast eftir kringumstæðun-
um .... Hvað vinur verður ó-
missandi, þegar hann er að
kveðja fyrir fullt og alll, þótt
við höfum varla gefið honum
gaum árum saman .... hvað
dalurinn verður stór og mikils
virði, þegar tekjurnar réna og
hvað hann er fljótur að verða
lítils virði, þegar rnaður hefir
budduna fulla .... Að tvær
fallcgustu smásögur, sem til eru
ás islenzka tungu sóttu efnið til
Vesturheims, örðugasti Hjall-
inn hans Einars Hjörlcifssonar
og Búkollusagan hans Halldórs
Kiljan Laxness .... og það eru
nú sögur í lagi, kelli min ....
Margt. er minnisstætt.
Hvað hún Reykjavik var ind-
æl i rökkrinu á haustin ;—.. ís-
lcndingurinn, scm sagði: „Ásta
er svo fallegt í hvíslingum“ ....
Það sem cg einu sinni las um
Quilo, höfuðstaðinn i Equador,
að þar væru 100 kirkjur og eitt
baðker .... Þegar matseljan
okkar i Kaupmannahöfn, hún
fröken Sörensen, bezta kona,
feit og rjö'ð c>g mikil á
lofti og nákvæmlega eins og
maður Iiugsar sér konu að nafni
Sörensen, vildi óð og uppwvg
kaupa sér nýtt nafn, en
nafnið, sem liún kærði sig um,
var riafnið Liljustjarna ,...
Þegar norski ríkiserfinginn
heimsótti Great Falls, Montana,
á árunum, hélt ræðu til Norð-
manna, sem í þúsundatali liöfðu
safnast saman á járnbrautar-
stöðinm, til þess að heijsa upp á
hann, og sagði: „mér er það
mikil gleði, að lieilsa upp á
Norðmenn hér í Grand Forks“
en Grand Forks, eins og kunn-
ugt er, er bær í Norður Dakota,
og var sá bær næsti áfangastað-
ur rkiserfingjans .... Sjötuga
konan hérna, sem ekki vill láta
taka af sér x-geisla-mynd, hún
uppástendur að það sé dónalegt,
að láta taka mynd af innýflum
sínum .... Hvað það var gott
að heita á liana Rönku gömlu,
sem var hjá okkur, þegar eg var
að alast upp í Reykjavík ....
Ranka gamla var indæl mann-
eskja og lét allt eftir okkur
krökkunum; liún hafði verið
fóstra hennar mömmu, gifti sig,
eignaðist sjö börn .... missti
bæði mann og börn, en kom svo
til okkar og var hjá mömmu
ætíð síðan; ef eitthvað týndist
í húsinu, eða við óskuðum okk-
ur einhvers heitt og innilega, þá
hétum við alltaf á Iiana Rönku
gömlu, og það var ótrúlega oft,
að áheitið hjálpaði, enda trúð-
um við á þetta statt og stöðugt
.... Einu sinni hét danskur
maður á mig i Kaupmannahöfn
.... hann lofaði mér tíu af
hundraði, ef hann næði í tíu
þúsundirnar í happdrættinu
honum heppnaðist það ekki, en
bróðir lians krækti í tultugu
þúsundir og sá fyrrnefndi talaði
aldrei orði við mig þaðan í frá. .
. . Fjögur „síðustu orð“ á hana-
sænginni.... GoeUie sagði:
„meira ljós“, en „eg á góða
heimvon“ voru síðustu orðin
hans Jóns Vídalín .... Hand-
kyssingasiðurinn i Norðurálf-
unni .... austurrískur læknir
einn á árunum i Höfn, sem
hringdi upp í fóninn og sagði:
„Eg kyssi á hönd yðar, kæra
frú“ Margir Norðurálfumenn
enda jafnvel bréf sín með þess-
ari setningu. íslendingar, er eg
man eftir, sem fóku upp hand-
kyssmgasiðinn. Þegar cg athuga
það, voru það skáldin. Jóhann
Sigurjónsson kyssti konur á
liendina og sama gcrði Einar
Benediktsson .... Eina skipl-
ið, sem eg talaði við Einar
Bcncdiktsson var á árunum i
Kongsins Kaupinhöfn .... Hin
ágæta forstöðukona Ivvenna-
skólans i Reykjavík, hún fröken
Ingibjörg Bjarnason, var i
heimsókn i horginni og vorum
við á gangi saman einn indælan
vormorgun á „Strauinu“. Þegar
við komuin að Heilagsanda-
kirkjunni sáum við Einar Bene-