Vísir Sunnudagsblað - 21.06.1942, Qupperneq 1

PHILIP VAN DOREN STERN:
MAÐURINN SEM MYRTI
ABRAHAM LINCOLN
Ábraham Lincoln, ástsælasti forseti Bandaríkjamanna, fæddist
í bjálkakofa í Kentucky-fylki 12. febrúar árið 1809. Hann var af
fátækum kominn og móðir hans dó, meðan hann var kornungur.
Abraham Lincoln hlaut litla skólamenntun í æsku, en las þó mik-
ið og menntaðist vel á þann hátt. Hann var orðlagður fyrir krafta
og þótti segja skemmtilega frá. í fyrstu vann hann ýmis land-
búnaðarstörf, en varð síðar skrifari í New Salem, Illinois.
Árið 1832 fór hann í herferð gegn Rauðskinnum og er henni
var lokið reyndi hann að stofna verzlun með félaga sínum, en
hún fór á höfuðið. Þá varð hann póstmeistari New Salem, en árið
1836 tók hann lögfræðipróf og byrjaði lögfræðistörf í Spring-
field, Illinois, árið eftir.
Afskipti Lincolns af opinberum málum hófust árið 1834, er
hann var kosinn á fylkisþingið. Varð hann fljótlega leiðtogi síns
flokks, sakir mælsku sinnar. Árið 1846 var hann kosinn á þjóð-
þingið í Washington, en hafnaði endurkosningu árið 1850.
Síðasta tímabil ævi Lincolns hófst árið 1854, þegar deilurnar
í þrælamálunum urðu æ harðari. Republicana-flokkurinn var stofn-
aður til að hindra útbreiðslu þrælahaldsins og Lincoln varð fljót-
lega foringi hans í Illinois. Árið 1856 var hann varaforsetaefni
og féll, en árið 1860 var hann kosinn forseti. Ári síðar slitu
Suðurríkin sambandinu og þar með hófst borgarastyrjöldin, sem
geisaði í fjögur ár. Meðan styrjöldin stóð (árið 1864) var Lin-
coln endurkosinn forseti.
Lincoln eignaðist fjóra sonu, en aðeins einn þeirra lifði föður
sinn. Hann — Robert Todd Lincoln — var sendiherra Banda-
ríkjanna í London árið 1889—93.
Þriðjudaginn 11. apríl 1865.
ee hafði gefizt upp Iveim
dögum áður og Norðurrík-
in voru sannfærð um að styrj-
öldin væri :á enda. Um götur
Washington-borgar, sem voru
illa lýstar, þrammaði borgarlýð-
urinn, örvita af sigurgleði.
John Wilkes Boolh stóð á
gangstéttinni og horfði þögull
og þungbúinn á fylkingu skrif-
ara úr ráðuneytinu, sem fór eftir
Pennsylvania-breiðgötunni. —■
Blysin, sem þeir báru, vörpuðu
flöklandi hjarma á hið laglega
en ólundarlega andlit lians.
Hann hafði sveipað skilckkjunni
um sig, eins og hann liafði yndi
af að gera á leiksviðinu, þvi að
jafnvel í eymd sinni og niður-
lægingu gat hann ekki gleymt
því, að hann var leikari.
Booth hataði þessa ánægðu
Norðurrikjamenn, sem voru allt
í kriiigum hann. Hann hafði nú
Táfað í tvo daga um göturnar
'Og ekki komið dúr á auga.
Það hafði verið hlevpt af fall-
ibyssum í sifellu til þess að fagna
sigrinum og skotdrunurnar
höfðu ætlað að æra hann. Hann
hafði reynt að drekka sig full-
an, en það var alveg sama hvað
bann drakk mikið, hann gat alls
ekld gleymt því, að Suðurríkin,
sem voru honum svo lijartfólg-
in, hefðu verið brotin á bak aft-
Ur.
Mannfjöldinn hraðaði sér
fram hjá honum i áttina til
„Hvita hússins“, þvi að Lincoln
ætlaðj að halda ræðu. Booth
kinkaði kolli til hins hávaxna
förunautar síns og slóst í för
með fjöldanum. Hann beit á
jaxlinn. Hann ætlaði að virða
fjandmann sinn fyrir sér vand-
lega.
Booth var viti sínu fjær af
hatri til Lincolns. Hann leit svo
á, að Lincoln legði Suðurríkin
í einelti og kenndi honum um
allar hörmungarnar, sem þau
höfðu orðið að þola. Hann og
félagar hans höfðu mánuðum
saman selið um færi til þess að
handsama forsetann og fara
með hann sem fanga til Bich-
mond.
Fólkið ruddist í hundraðatali
inn á afgirta svæðið umhverfis
Hvíta húsið og hirti ekkert um
það, þólt það træði vorblómin
undir fótum af :áfergju sinni til
að komast sem næst húsinu.
Booth hallaði sér upp að tré og
virti fyrir sér húsið, sem forset-
inn bjó i. Nú hlakkar í honum
yfir sigrinum, hugsaði Booth.
Hann lét fyrirlitningu sína í
Ijós með þvi að hrækja út úr sér
og leit síðan á förunaut sinn.
En hann hafði ekki veitt því
eftirtekt, sem Booth gerði. Fjög-
urra ára styrjaldarhörmungar
höfðu nítt úr honum allar góðar
hugsanii- og tilhneigingar, svo
að i sálarlífi hans bærðust að-
eins lægstu og dýrslegustu hvat-
ir mannsins. Hann var tvítugur
að aldri og hafði ekki lært neitt
annað en að drepa. Booth liafði
tekið piltinn upp af götu sinni, er
liann var svangur og átti
eklci þak yfir höfuðið, og gert
hann að auðmjúkum þjóni sin-
um. Þessi ungi risi hafði tekið
sér nafnið Lems Patne eftir að
hann strauk úr her Suðurrikj-
anna, og hann var nú lifvörður
Booths, reiðubúinn til þess að
gera hvað esm hann skipaði.
Allt í einu var kveikt ljós í
einum glugga Hvíta húss-
ins. Mannfjöldinn fór að hrópa.
Lúðrasveit byrjaði að leika,
gluggi var opnaður og hávaxinn,
grannur maður kom fram í
hann og ávarpaði mannfjöld-
ann.
Lincoln talaði með þreytu-
legri og tilbreytingalausri rödd,
og Booth fannst hann heyra
Norðurríkin tala. Þetta var
rödd kaupahéðins — að baki
henni var ágirnd og auragræðgi
manna, sem hugsuðu aðeins um
peninga. Hann hafði frétt, að
þessi maður hefði raunverulega
verið búðarloka einhversstaðar
i útkjállcahéraði. Hinn granni
renglulegi líkami mannsins
sýndi, að hér var bóndadurgur
á ferð, skakkur og skældur af
erfiði og áreynslu. Það var
skammarlegt að fela svona
manni að stjórna landi, sem
einu sinni hafði verið stjórnað
af prúðmennum!
Ræða Lincolns snérist um
vandamál fylkisins Louisiana,
sem hafði verið hertekið: „Það
er ófullnægjandi í augum sumra
manna, að blökkumönnunum
skuli ekki hafa verið veittur
kosningaréttur. Eg er því með-
mæltur, að hann verði veittur
þeim, sem gáfaðastir eru, og
hafa barizt í hernum fyrir mál-
stað okkar.“
Svipur Booths harðnaði. Það
var þá satt, sem hann hafði
heyrt! Lincoln lét sér ekki nægja
að veita þrælunum frelsi, held-
ur ætlaði Iiann einnig að veita
þeim kosningarrétt, rétt til að
hafa áhrif á stjórn Suðurríkj-
anna, sem voru að mestu leyti
byggð hvítum mönnum.
Það varð að Iiindra, hvað sem