Vísir Sunnudagsblað - 13.09.1942, Blaðsíða 2

2
VlSER SUNNUDAGSBLAÐ
óþverra, drengir, þið verðið svo
svangir á eftir.“ Okkur rak í
rogastans, að hann skyldi fara
svona með guðs gjafir.-------
Var nú haldið til hrossanna,
sem voru að úða í sig græn-
gresinu, svo að grænn safinn
vall um munnvikin, stigið á bak
og riðið sem leið lá fyrir fjarð-
arbotninn, en þar voru allar fitj-
ar þaktar af svönum, sem lyftu
sér með söng og vængjablaki
fram á fjörð, meðan við fórum
um. Og það var tilkomumikil
sjón, þegar öll breiðan lyfti sér
lil flugs í einu, fleiri hundruð,
og ómurinn bergmálaði í fjöll-
unum í kring. Annars má, ef
fjara er, fara beint yfir fjörð-
inn undan bálsveginum og inn-
an til við Miðbús, og styttir það
mikið leið. Ærið brjóstrug er
leiðin frá Djúpadal að Miðhús-
um, en annars er kjarr og smá
grasblettir innan um, allt til
Gróuness, og er þarna sumar-
frítt land. Eigi er það ómerki-
legt, að héðan, úr þessum litla
firði, eru ættfeður einhverra
mestu valdamanna þessa lands
á Sturlungaöld, þ. e. Hvamms-
Sturlu og sona hans (sbr! Land-
námabók Sig. Krist., bls. 98).
Þaðan er og ættaður fyrsti rík-
isstjóri íslands, Sveinn Björns-
son. Góðan spöl fyrir utan Mið-
hús liggur leiðin um Ódrjúgs-
báls. Er bann brattur að austan,
en ekki bár og stuttur, og svo
sem leið liggur um Brekku, inn
með Gufufirðinum og inn í dal-
inn, og er þá komið á kirkju-
staðinn, Gufudal. Er nú stigið
af baki, gegnt kirkjunni, hross-
uin sleppt, og fólkið fer úr reið-
fötum og sriyrtir sig til, skegg-
ræðir við frændur og vini og
gerir sér glaðar stundir, unz
* messa hefst.
Fyrsti prestur, sem eg man
eftir í Gufudal, var Oddur Hall-
grímsson. Var hann góðmenni
bið mesta, en lítill búmaður
muri harin hafa verið og átti
jafnan við örðugan fjárhag að
búa. Hár maður og grannur, en
sómdi sér þó vel fyrir altari.
Um þessar mundir stóð bærinn
í vestur frá kirkjunni, á túni
því, sem nú eru fjárbúsin, og
er góður spölur þaðan og til
kirkjunnar, er hún stóð þá. Gekk
nú preslur og meðhjálpari til
kirkju i broddi fylkingar. Venju-
lega gekk prestur í hempunni
þessa leið og með pípuhatt á
höfði, og þótti mér sem hér væri
kjörgripur mikill, sem gljáði á
í sólskininu og hæfandi höfði
kennimannsins. En innan stund-
ar gall nú Við kirkjuklukkan
mikla fjTÍr dyrum úti, svo að
tók undir í fjöllunum í kring.
Nú fór fólkið að tínast til
kirkjunnar. Gengu bændur og
fulltíða menn í kór, og voru
mestu virðingarsæti hænda á
tvær hendur út frá altari, og
aðrir þar út í frá. Konur sátu
framan við kóririn, allt að dyr-
um fram, nema hægra megin
fremst, en þar sátu alltaf dreng-
ir og yngri menn. Yfir sætum.
drengjanna hékk lcoparklukka,
minni en sú hin mikla yfir dyr-
um úti, sem alltaf var hringt
til messu þrívegis. Var hinni
inni klukkunni hringt í messu-
lok, að lokinni bæn meðhjálp-
ara við kórstaf. Allir drupu
liöfði meðan bæn var lesin og
lásu sitt faðirvor. Eitt sinn sem
oftar sátu margir drengir þarna
i framsætunum. Höfðu þeir ver-
ið að fikta við klukkuna og tek-
ið úr henni kólfinn. Svo þegar
meðhjálpari hafði lokið bæn
sinni við kórstaf, að vanda, og
söfnuður enn á bæn, gekk hann
hratt fram gólfið og vildi nú
hringja klukkunni yfir höfði
drengjanna, en sá þá að kólf-
inn vantaði, en strákarnir bændu
sig trúlega, og steinhljóð í
kirkjunni. Hviinar hann þá um
hekkina, og segir svo heyrðist
um alla kirkju: „Það vantar!
Það vantar!“ Var þá strákunum
skemmt, en meðhjálpari þaut
út og greip í strenginn klukk-
unnar m.iklu, og hringdi henni
af svo miklu afli, að hrikti í
öllu húsinu, og ómurinn harst
vitt' og' breitt um allan dalinn
sem hringt væri lil messu.
Þegar gengið var úr kirkju
bauð prestur kaffi þeim, er það
vildu þekkjast, og var þá rætt
um daginn og' veginn, um lieilsu-
far, heyafla, húsabætur og hesta-
prang og fleira, sem til nyt-
semdar horfði. Var svo farið
að svipast um hesta sína og
lialdið heimleiðis. Var oftast
komið við á einhverjum bæ á
heimleiðinni, og var þá veitt
kaffi fulltiða fólki, en ungling-
um mjólk. Og þegar áð var
vorurn við strákarnir óðar
komnir á herjamó. Heim var
svo komið kl. 9—10, og mátti
þá sjá okkur strákana taka
hraustlega til matarins, eftir allt
berjaátið, því aldrei var maður
lystugri en eftir berjatúr á
sumrin.
Gufufjörð nam eips og kunn-
ugt er, Ketill gufa, frá Gróunesi
til Skálaness, og hjó í Gufudal.
Hann átti Ýri dóttur Geirmund-
ar heljarskinns. Hefir liann
sennilega verið mikils háttar
maður, þar sem Geirmundur
gaf honum dóttur sína, sem þó
var talinn einna göfugastur allra
landnámsmanna. Er því líklegt,
að hann hafi látið reisa hofið á
Hofstöðum i Gufufirði, sem er
bæjarleið utar en bær Ketils. Er
þarna prýðilega valinn staður
til tilbeiðslu og blasir við austri,
undir háu fjalli,-móti árrisi hins
upprennandi dags.
Það er að sjá á Gullþórissögu,
að Beyknesingar hafi goldið
þangað lioftoll, sakir ósam-
komulags vjð Hall á Ilofstöð-
um í Þörskafirði. En þar var
hof annað, og má að sögn enn
sjá fyrir tóftinni þar niðri á vell-
inum. Um hoftóftina á Hof-
stöðum vestri heyrði eg að mátt
hefði sjá fyrir henni fyrir fáum
árum. Er lildegt að bóndanuiri
þar hafi verið ókunnugt um lög-
in um verndun l'ornmenja, því
sagt var að hann hefði verið að
vinna að jarðabótum þar, og þá
sléttað yfir tóftina, nú fyrir fá-
um árum. Um sama leyti var
sænskur fornfræðingur þar á
ferð og vildi kynna sér þessar
menjar. En þá var búið að slétta
yfir hoftóftina fyrir þrem dög-
um. Hafði Svíanum sárnað þetta
svo, að hann hafði liaft orð á
því þar á næstu bæjum, að
liann væri kominn um langan
veg til að kynna sér þessar
menjar, „en þá var andskota-
maðurinn búinn fyrir þrein dög-
um að jafna hana við jörðu“,
hafði hánn sagt.-------
Eða hvernig er þetta? Það
virðist einhver seinagangur á
öllum slíkum rannsóknum hér,
nema eitthvað óvænt berist upp
í hendurnar. En það er krökt
af slíkum menjum um land allt
og lítið aðhafst. Að vísu eru
þakkarverðar rannsóknirnar á
Bergþórslivoíi fyrir nokkuru, og
einnig í Þjórsárdal. En við það
má þó ekki sitja, að ekki sé að-
liafst framvegis.
Eg er uppalinn i Þorskafirði
og er mér kunnugt um fjölda
sögustaða úr Þorskfirðingasögu,
sem er talin mjög óábyggileg.
En hvað sem um það má segja,
þá er eitt vist, að staðirnir, sem
atburðir sögunnar gerast á, eru
oftast svo ljósir kunnugum, að
ekki verður um villst.
★ ★
Kanadiska borgin Quebec stend-
ur rúmlega uoo kílómetra frá
sjó viö St. Lawrence-fljót, en samt
veröur þar vart sjávarfalla. Mun-
ur flóös óg fjöru nemur 20 fetum.
★ ★
í borginni Wilkes-Barre i Penn-
sylvania-fylki í Bandaríkjunum er
til félag hjólreiðamanna og á það
eitt sérkennilegasta rei'Shjól, sem
til er þar i landi. Á því geta tíu
menn setið i einu.
Forsætisráðherra Breta, Winston Churchill, og mexikanski sendiherrann i London, Alfonso Rosen-
zweig, ræðast við.
1