Vísir Sunnudagsblað - 11.10.1942, Blaðsíða 6

6
VlSIR SUNNUDAGSBLAÐ
Kálinaðkar í kálrótum.
in varasamur kartöflukvilli.
Blöð kartöflugrasanna verpast
ögn i toppinn og stönglarnir
verða svartir og blautir niður
við moldina. Votrotnun kemur
fyrr eða síðar fram í uppsker-
unni, einkum í hlýrri geymslu.
Stöngulveik grös þarf að grafa
upp og flytja hurt úr görðum.
Kartöflurnar má venjulega
I)orða nýjar. Otsæði skal valið
timanlega, i áður en grasið fell-
ur, og einungis undan heilbrigð-
um grösum. Með þessu móti er
vel hægt að halda stögulveikinni
i skefjum. — Kartöflukláði er
meinlaus kvilli. Ef mjög mikil
brögð eru að honum, má reyna
kartöflui-, sem Jubei nefnast.
Þær fá ekki ldáða að neinu ráði,
jafnvel ekki í kalksandi eða
öskuhaugum — en þar er jafn-
an mest kláðahætta. Tiglaveiki
gerir dálítið vart við sig. Ein-
kennin eru kryppluð, guldílótl
blöð. Heilbrigt útsæði er helzta
varnarráðið gegu henni. —
Ræktun káljurta eykst með
ári hverju, enda eru blómkál,
hvílkál og toppkál góðar mat-
jurtir, sem þrifast hér vel. Fólk-
ið lærir óðum átið á kálinu;
kemst smám saman að raun um
hve lioll og ljúffeng fæða það
er — ýmislega matreitt — bæði
hrátt og soðið. — Síðustu 10 ár-
in Iiefir skæður vágestur — kál-
maðkurinn — gert allmikin.i
usla í kálinu. Varð maðksins
fyrst vart í Reykjavík og nokk-
uru síðai' á Akureyri. Hefir
hann sennilega flutzt til landsins
með skemmdum rófum eða
öðrum káljurtum. Siðan liefir
kálmaðkurinn borizt víða, að-
allega með káljurtum, sem
fluttar hafa verið af sýktum
svæðum i heilbrigða garða til
gróðursetningar, þrátt fyrir
marg-ítrekaðar aðvai'anir. Auk
þess flýgur kálflugan ögn um
og berst einnig milli málægra
garða með vindi og rusli, AU-
miklar tilraunir hafa verið gerð- -
ar með varnir gegn kálmaðki i
görðum atvinnudeildar Háskól-
ans í Reykjavik, og almenningi
jgfnóðum látnar í té leiðbein’
ingar. Er nú svo komið, að
óþarfi er að láta maðkana
granda kálinu. Tvær tíl þrjár
vökvanir með súblímatvatni eða
tjöruoliublöndum, þegar egg
kálflugunnar sjást, bjarga að
jafnaði 95—100% af kálinu.
Tvö síðustu árin hefir það reynst
hvitkálinu nægileg vörn, að dýfa
rótum þess i þunnan velling,,
gerðán af postulínsleir, Caló-
meli og vatni, um leið og kálið
er gróðursett í garðinn. Er það
handhæg aðferð.
Rófurnar eru erfiðari við-
fangs, sc um verulega ræktun
að ræða. Er dýrt að verja þær
með sömu aðferðum og kálið.
Rófur eru nú víða maðksinogn-
ar um Suðvesturland, alla leið
austur að Árnessýslu, og sömu-
leiðis í nágrenni Akureyrar.
Gulrætur geta og eiga viða að
leysa gulrófurnar af hólmi, að
minnsta kosti sunnanlands.
Sérstaklega á sandjörð og heit-
ur jarðvegur vel við gulrætur.
Annar káljurtakvjlli, sem sér-
staklega verður að diafa gætur
á er æxlaveikin. Vörtur eða
hnúðar koma á rætur kálsins
eða rófnanna og verða jurtirnar
óætar. Æxlaveikin er sérstak-
lega varasöm vegna þess að hún
er bráðsmitandi og getur lifað
Æxlaveiki.
árum saman í moldinní, ef hún
einu sinni er þangað komin.
Áburður undan gripum. fóðruð-
um á sjúku káli er jafnvel mjög
smitandi. Þessi veiki hefir all-
lengi verið landlæg í Vest-
mannaeyjum og Hveragerði, en
hennar hefir einnig orðið vart
hér í Reykjavík, á Bessastöðum,
Eyrarhakka og Reykholti í
Borgarfirði. Sýkta garða ber að
leggja niður eða t. d. gera þá
að túni. Verst er þegar æxlaveik-
in keinst í gróðurreiti þar sem
aldar eru upp káljurtir, en þess
eru því miður dæmi hér á landi.
Getur þá veikin borist víða með
káljurtunum. Þeir, sem kál-
jurtir kaupa til gróðursetningar,
ættu jafnan að krefjast vott-
orðs um það að æxlaveiki sé
ekki á staðnum. Er einnig auð-
velt að rekja slóð veikinnar..
Tilkynnið Atvinnudeildinni eða
Búnaðarfélagi íslands sem fyrst
ef veikinnar verður vart. Muniði
að liún berst með jurtum, mold
og búfjáráburði. Hægt er aðl
befta útbreiðslu æxlaveikinnar
og það verður að gerast.
Tré og runnar eru farin að
setja fagran og hlýjan blæ á
Reykjavík. Blómlegir og vel
hirtir trjágarðar rísa óðum upp.
Undantekningar eru samt víða
frá reglunni. Sumstaðar má sjá
ribsið og jafnvel víðir og birki
nærri því blaðlaust löngu fyrir
eðlilegan lauffallstima. Sé litið
neðan á þau fáu blöð, sem eftir
standa sést, að allt er iðandi í
grænum eða dökkum blaðlús-
um. Hafa lýsnar mergsogið
blöðin svo þau falla af. Úðun
með tóbakslegi (nikotin) drep-
ur lýsnar fljótt og vel. Ágætlega
gefst líka að úða runnana og
trén að vetrinum með tjöruolíu-
lyfjum t. d. „Ovicide“. Rejmið
vetrarúðun að vetri.
Alla sæmilega garða þarf að
úða, ella geta óþrifin hæglega
borizt milli garðanna. Vetrarúð-
un eyðir einnig trjámöðkum.
í gróðurhúsum ber mjög á
ýmsum kvillum. Eru hnúðorm-
ar (eða rótarormar) og bletta-
veiki (flauelsblettur) verst við-
ureignar. Úðun með lyfi er
Shirlan heitir er bezta vörnin
gegn blettaveiki. Einnig jarð-
vegs- eðá moldarskiptí halda
rótaroi-munum i skefjum. Lík-
ur eru til, að góðum árangri
megi einiiig ná með því að láta
heitt vatn standa á uppstunginni
moldinni i gróðurhúsunum.
Hnúðormar í rótum tómatiurtar.
Hefir það ögn verið reynt og
inikið undir því komið að það
takist, því að heita valnið- er
víðast nóg þar sem gróðurhús
*eru. (Um kvilla i gróðurhúsum
>er t. d. rætt í Garðyrkjuritinu
1942).
Hér hefir verið stildað á stóru
>og aðeins drepið á nokkur meg-
inatriði. Talsverður árangur
hefir þegar náðst i baráttunni
við jurtakvillana, en ærin verk-
tefni bíða samt ennþá úrlausn-
ar. Eldci er við því að búast, að
algerður lokasigur vinnist og
allir kvillar verði að jörðu lagð-
ir. En með stöðugri baráttu má
knýja kvillana til undanhalds
•og halda þeim allmjög í skefj-
um.
Ingólfur Davíðsson.
Jýzkt vasaorustuskip.
Þau hafa lítiö aö gera um þessar
mundir.
)
>