Vísir Sunnudagsblað - 18.10.1942, Blaðsíða 3

VlSIR SUNNUDAGSBLAÐ
3
ei’ sti’andferðaskipiö fórst á
klettunum við Innis Ulli’ha. Og
leiðir okkar Tim Carey skildu
og hvórugur okkar kom til
Cloon Bawn eftir það. Enn þá,
er kveldar og stormar næða,
kemur þetta allt fram í hugann,
og eg sé arineldinn og alla, sem
við liann sátu, sé hinar grönnu
hendur Eileenar.
„Guð veri með okkur,“ sagði
Sheilia, er hún hafði lokið bæna-
lestrinum, „án lians miskunnar
höfum við ekki þak yfir höfuð-
ið í nótt.“
rf,Guð mun vernda oss í nótt
eins og allar óveðursnætur til
þessa, Sheilia,“ sagði Larry.
„Það var nú gott, að við dytt-
uðum að þakinu,“ sagði Liam
Dhoo, og tók út úr sér pipuna.
„Menn verða að treysta á eigin
mátt og nxegin og dómgi’eind.
Bænir eru settar saman handa
konurn og krökkum.“
„Það er gott að vex’a traustur
á -svellinu, Liam Dhoo,“ sagði
Larry og brosti. „En okkur hin-
um, sem veikari erurn, er bæn-
arstund mikils virði.“
„Kannske Liam frændi mundi
biðjast fyi’ir, ef mikil hætta væri
á ferðum,“ sagði Eileen glað-
lega.
„Þú ættir að þekkja mig bet-
ur en að mæla svo,“ sagði Liam
Dhoo.
„Guð veri bjá okkur,“ sagði
Sheilia. „Heyrðuð þið þetta?“
Það var komin svo sterk vind-
hryna, að hrikti í öllu.
„Það er allt í lagi,“ sagði Liam
Dhoo. „Eg hefi litið eftir glugga-
hlerunum, eg hefi treyst alla'
þakviðu, bæði í húsinu og hlöð-
unni. Eg treysti minni eigin
dómgreind og fyrírhyggju. Er
við öllu búinn. Það er engin
hætta á ferðum.“
„Hann herðir alltaf vindinn,“
sagði Larxy og lagði við hlust-
irnar.
Liam Dlioo bejgði sig fram
til þess að taka upp logandi
spýtu til þess að kveikja í pípu
sinni. En i sörnu svifum skall
hvirfilvindurinn á með öllu afli.
Húsið lék á í’eiðiskjálfi og reyk-
háfurinn hrundi. Múi’steinarnir
hrundu yfir Lianx Dhoo og hann
lell á kné. Blóðið lagaði úr höfði
hans. Svo hneig hann út af og
um leið signdi hann sig af veik-
um mætti og sagði:
„Miskunnsamur guð fyrir-
gefi mér —“
Það er talið af fróðum rnönn-
um, að til muni vei’a um <0
tonn af eðalsteinum á jörðunm
og meginið af þeim er í Amcr-
jþu.
Horft um hundrað
ár til baka
IGu&rún Hannes-
dóttir vi& útsaum,
níræð a8 aldri. —
Eg liitti í sumar lxáaldra konu,
konu sem bafði fjóra um nirætt.
Systir hennar komst ó tíi’æðis-
aldur í sumar og ömmur þeirra
báðar urðu hartnær 100 ára.
Önnur dó 94 ára, en hin 96 ára.
Þessi kona sem eg heimsótti
heitir Guðrún Hannesdóttir —
það er réltara að segja — hún
hét svo — þvi að fáeinum vikum
eftir að eg hitti haixa að máli,
lokaði hún augunum liinzta
sinni. Bananxein hennar var elli.
Þegar eg kom til hennar var
hún rúmföst orðin fyrir nokkur-
unx máínuðum, en lxún var mál-
hi’ess og ónægð. Hún las blöð
og bækur af áfergju og las glei’-
augnalaust á íxxorgnanna. Hún
vai’ð undrandi þegar hún sá mig,«
þvi á hennar fund hafði aldrei
konxið blaðamaður áður.
Það var ekki laust við að hún
yrði ofurlitið feimin, ganxla
konan, henni faxxnst þetta eitt-
livað svo undarlegt, næstum ó-
viðkunnanlegt, að hennar ætti
að geta í blöðum.
En feinxnin livai’f, er við tók-
um að í’æðast við, og mér var
það Ijóst, er eg sat við rúmstokk
þessarar konu, senx nokkuð var
konxin á tiræðisaldur, að þarna
liafði eg fyrir framan nxig
manneskju, sem lifað hafði
tvenn gjörólík timabil í þjóð-
lífi voru. Og eg gat ekki að því
gert, að mér flaug i hug hve
Undarlegt það lxlyti að vera fyrir
þessa gömlu konu að minnast
æskuára sinna og bei’a þau sam-
an við nútímann og alla þá
miklu gjörbyltingu sem átti hef-
ir sér stað þessi siðustu ár.
Það er ekki oft, sem maður
fær tækifæri til að standa aug-
lili til auglitis við nær 100 ára
gamlar manneskjur, nxanneskj-
ur sem muna og kynnst hafa
persónúm sem fæddar eru unx
og fyrir aldanxótin 1800. Það er
næstum undarleg tilfinning
senx gagntekur nxann við það,
að hverfa með þessum mann-
eskjum aftur í tið forfeðra okk-
ar og kynnast hugsanaferli
þeirra, lífsbaráttu og lífsskilyrð-
unx — ekki gegnum bækur og
blöð, heidur í gegnum lifaixdi
or'ð, af vörum manneskju, sem
hefir lifað og bærst með þeim i
sinu eigin lifi.
Eg get ekki neitað bvi. að mér
kom þetta viðhorf býsna ó-
k'mnug’ega fvrir siónir, þegar
Guðrún ganxla sagði mér frá
lifnaðarháttum æsku sinnar og
þeim frumstæðu skilyrðum sem
hún ólst upp við. Eg vissi að
vísu, að þessi skilyi’ði höfðu ríkt
hér, eg liafði lesið um þau, en eg
hafði aldrei vitað fyrr hve óum-
i-æðilega nálægur eg stóð þess-
um gamla tima, timanum þegar
engin þægindi þekktust og lífs-
baráttan var háð með enda-
lausu striti frá nxorgni til kvölds.
Eg fylgdist i anda með gömlu
konunni þar senx hún ólst upp í
Bjóluhverfi í Rangárvallasýslu
fyrir nær lieilli öld. Þá voru að-
eins tvö heinxili þar Um slóðir,
þar senx fjalagólf var i íxxanna-
hibýlum, ljóstæki þekktust ekki
önnur en kolur, öðru nafni grút-
arlampar, og kvenfólkið varð að
vinna öll vetrarstörf karlmanna
i sveitum, vegria þess að karl-
mennirnir voru farnir til sjáv-
ar.
Guðrún sagði, að þegar hún
sá fyrsta olíulampann á ævinni,
þá liafi veröldin í hennar aug-
um verið fullkomin. Hún gal.
ekki liugsað sér bjartara ljós, og
Iienni fór senx öðrum, sem
standa frammi fyrir einliverri
nýung, að henni fannst senx
þarna væri tæknin á hámarki.
Einniitt jxetta viðhorf gönxlu
konunnar ætti að geta sýnt okk-
ur fram á, hve allt er breyting-
unx háð í þessu hfi og hve við-
horf okkar, sem nú lifum, nxunu
verða úrelt og gamáldags þeg'ar
næsta kynslóð tékur við.
Þegar ‘óliulampámir komu
fvrst i notkun i æsku Gúðrúnar,
entist ein oliuflaska vnkuin sám-
an.'Þá var liósnxetið sparað eftir
föngum, því að þóit oliuflaskan
kostaði ekki nema örfáa aura,
voi’U örfáir aurar dýrmæhr i þá
daga. Fuilorðna fólkið fékk sér
blund i kvöldrökkrinu a liaust-
in og veturna, en þá komu
bönxin og unglingarnir úr hverf-
inu saman og léku sér og sungu.
Og jafnvel þótt skemmtanalíf
hafi oi’ðið meira og fullkomnara
siðai’, minntist Guðrún þessai’a
skemmtilegu samverustunda i
kvöldrökkrinu með meiri og ó-
blandnari ánægju en nokkurra
annarra skenxmtana í lífi sínu.
En þegar búið var að kveikja
Ijós, lxvort sem það var nú grút-
arlampaljós eða á olíulampa,
þá tók fólkið að vinna af kappi,
þá var kembt og spuixnið, ofið
og þæft, og engum kom til hug-
ar að sitja auðuixx höndunx.
Þetta voru kvöldvökurnar okkar
góðu gömlu, þar sexxx lesið var
og rabbað og kveðið laxxgl fraixi
eftir hverju kvöldi. Þessar
kvöldvökur voru einu slcólarnir
senx alþýðan hafði aðgang að,
og þar nxótaðist liugsanagangur
þess i rökræðum unx nxenn og
málefni, bókmenntir og skáld-
skap.
Eins og áður er lekið franx, var
skemmtanalíf ekki niargbrotið.
Brúðkaupsveizlur voru lielztu
mannfagnaðir í þá daga. En þá
gerði fólk sér yfirleitt meiri
mannamun en nú þekktist. í
veizlumar var boðið eftir nxann-
virðingum, og sérstakur fraixxmi-
stöðumaður var fenginn, er
hafði ekki einungís umsjón með
veizlunni, heldur raðaði hanri
gestunum til sætis eftir þvi hvar
þeir voni taldir standa í þjóð-
félaginu. Menn voi’U metnir, en
þvi nxiður, síður eftir mamklómi
og gáfum, heldur en eftir ríki-