Nýja dagblaðið - 24.12.1933, Síða 1

gó^anne# og jófin
(§ffir prófeseor ^saraCó 'glteCsöOtt
PrÉbtíutt, flutt í Srífirfjunni í ÐteBfJaoif;’’ 16.^bE9ent6Et')923
Þennan sunnudag ársins, sem
er hinn þriðji í adventu, hefir
verið föst venja í kirkjunni, að
fara með þann kafla Matteus-
arguðspjalls frá altarinu, sem
segir frá Jóhannesi skírara í
fangelsinu, þegar hugarástandi
hans sjálfs var svo komið, að
hann sendi til Jesú og lét
spyrja hann: „Ert þú sá sem
koma á, eða eigum vér að
vænta annars ?“ Það guðspjall-
ið minnir oss á hugarstríð og
kvöl þess, sem hlötið hefir það
hlutverk af hendi forsjónar-
innar að undirbúa nýja tíma
og greiða nýjum hugsjónum
braut. Það sýnir oss sem í
spegli, hvert átak það er að
standa uppi einn síns liðs, mis-
skilinn af fjöldanum, og
hverju sá sætir að lokum, sem
segir mönnunum sannleikann
hlífðarlaust, án þess að gera
sér mannamun.
Kirkjan hefir raðað því svo
niður fyrir löngu, að Jóhannes
skírari skyldi vera aðalum-
hugsunarefnið tvo síðustu
sunnudaga jólaföstunnar. Saga
fyrirrennarans hefir verið talin
hentugust til að undirbúa hugi
safnaðarfólksins undir boðskap
jólahátíðarinnar.
Margan kann að furða á
þessu, er hann tekur að íhuga
það nánara. Jóhannes virðist
svo óblíður og kröfúharður.
Hann sýnist heyra til hinum
forna tíma. Hann gengur fram
í anda og krafti Elía, hins eitil-
harða, óvæga spámanns; og
það sýnist svo fjarlægt hinum
milda og blíða Jesú frá Naza-
ret.
Samt megum vér ekki
gleyma því, að boðskapur
þeirra Jóhannesar og Jesú
byrjar eins, ef treysta má frá-
sögn guðspjallanna. Jóhannes
skírari hóf prédikun sína í
óbyggðinni á þessum orðum:
„Gjörið iðrun, því að himna-
ríki er nálægt“. En um Jesú
stendur, að hann hafi eftir
skírnina og freistinguna farið
aftur heim til Nazaret, en upp
frá því tekið að prédika og
segja: „Gjörið iðrun, því að
himnaríki er nálægt“. Á því
sjáið þér, að Jesús hefur boð-
skap sinn á sömu orðunum og
Jóhannes.
Á þessi áskorun þeirra nokk-
urt erindi til vor nú á tímum?
Getur hún orðið oss undirbún-
ingur undir þá fagnaðarhátíð,
sem æfinlega á að minna oss á
komu himnaríkis til vor mann-
anna eða að minnsta kosti ná-
lægð þess?
„Gjörið iðrun, því að himna-
ríki er nálægt“ — höfum vér
ekki heyrt þau orð svo oft, að
vér. erum nærri hættir að gera
oss ljóst, hvað í þeim felst?
Svo fer stundum um það, sem
vér lærð.um utan að, þegar vér
vorum börn, og höfum síðan
heyrt endurtekið iðulega. Eldri
biblíuþýðing vor . orðaði þetta
nokkuð öðruvísi; ýmsum finnst
það orðalag betra og skiljan-
legra — nýja biblíuþýðingin er
ekki alstaðar betri en hin
gamla, þó að hún sé yfirleitt
fegurri og miklu réttari —.
„Takið sinnaskifti, því að
himnaríki er nálægt". Frum-
orðið gríska tekur ein-
mitt þetta fram: breytið um
hugarfar, skiftið um hugsun-
arhátt; látið hugsanir yðar
snúast um annað en þær hafa
gert. Það var meginhugsunin
hjá þeim báðum, Jóhannesi og
Jesú.
Og ef vér viljum gera oss
ljóst, í hverju Jóhannes vildi
láta þessa hugarfarsbreyting
vera fólgna, þá er því hvergi
betur lýst í N.tm. en í þessum
kafla úr Lúkasarguðspjalli, sem
ég hefi nú lesið yður. Eigi
fyrirrennarinn og boðskapur
hans að vera oss undirbúning-
ur undir hina miklu hátíð jól-
anna, þá megum vér tæplega
við að ganga framhjá þessum
kafla.
Jóhannes er sannfærður um,
að mikil tímamót séu í aðsigi,
því að Messías sé að koma, og
ísraelsþjóðinni sé ætlað að
veita honum viðtöku. En
hvernig getur Guð notað þá
sem verkfæri til að hrinda af
stað heimsviðburðum, ef þeir
eru með allan hugann á jarð-
neskum hlutum, ef þeir lifa
syndalífi, sljóir fyrir siðferði-
legum hreinleik og andlegri
göfgi, ef þeir hafa guðræknina
aðeins að yfirvarpi og eru
kjassmálir hræsnarar. Þess
vegna ber hann fram þessa á-
kveðnu áskorun, er mannfjöld-
inn þyrpist að honum: „Berið
þá ávexti samboðna iðruninni
(þ. e. hugarfarsbreytingunni),
og ætlið ekki að þér getið sagt
með sjálfum yður: „Vér eig-
um Abraham að föður“. —
Gyðingamir voru svo hreyknir
af því, að þeir væru komnir
af Abraham, líkt og sumir ís-
lendingar miklast af því enn,
að ýmsir lándnámsmanna hafi
verið komnir af göfugum ætt-
um í Noregi. Jóhannes skírari
er andvígur því ættardrambi.
Það er sem vér heyrum hann
segja: Þér eruð alltaf að gorta
af frændseminni við Abra-
ham; en hvað stoðar hið lík-
amlega ætterni yður? En eruð
þér í andlegum skilningi í ætt
við Abraham, sannir niðjar
hans, sem var svo hlýðinn
Guði, að hann ætlaði jafnvel að
fórna einkasyni sínum? Berið
þér góða ávexti? Því að Guð
spyr aðeins um ávextina; en
ávextirnar koma fram í breytn-
inni eða verkunum. Sú hugar-
farsbreyting, sem Jóhannes fer
fram á, er ekki fólgin í því að
aðhyllast ákveðnar kenningar,
heldur í hinu: að hugarfars-
stefnan verði önnur, snúist í
aðra átt, hugarþelið verði ann-
að, og að hið nýja hjartaþel
beri ávexti í góðum verkum.
Og þegar mannfjöldinn spyr
hann því næst um, hvað þeir
eigi að gera, þá er svar hans
þetta: „Sá, sem hefir tvo
líyrtla, gefi þeim annan, sem
engan hefir, og sá, sem mat-
föng hefir, geri eins“. Hann
heimtar ekki fómfæringar,
sem þá voru enn svo tíðar;
hann nefnir elcki tíund til
prestsins; hann minnist ekki
á nein helgisiðafyrirmæli Móse-
lögmálsins, sem fyrirmyndar-
fólkið í sannri guðrækni lagði
svo mikið upp úr. Það er sem
hann álíti, að Guð hirði alls
ékki um slíkt. En fyrir Jóhann-
esi stendur allt á þessu, hvern-
ig hjartaþelið er, hvort menn
elski meðbræður sína, hvort
þeir vilji miðla þeim, sem eiga
í þröng, hvort þeir séu með-
aumkunarfullir, miskunnsamir.
Með því að vera það undirbúi
þeir komu Guðsríkis.
Þá komu og tollheimtumenn-
irnir til hans með sömu spurn-
inguna: „Hvað eigum vér að
gjöra?“ Og svar hans er líkt
hinu fyrra: ekki krefjast meira
en boðið er; ekki stinga neinu
ólöglega í sinn eigin vasa, er
þeir heimta inn tollinn; ekki
þiggja mútur, en vera heiðar-
legir og ráðvandir. Með þeim
hætti undirbúi þeir komu Guðs-
ríkis. Loks komu hermennim-
ir og sögðu: „Og vér, hvað
eigum vér að gjöra?“ Þeir fá
sama svarið, skýlausu kröfuna
um betraða breytni; þeir eiga
að hætta að beita ofbldi:
„Kúgið ekki né svíkið fé út úr
neinum, og látið yður nægja
mála yðar“.
Svona er afturhvarfsprédik-
un Jóhannesar. Þetta var sú
yfirbót, sem hann vildi að lýð-
urinn gerði.
Ef það á að verða oss til
blessunar að íhuga gjörðir og
boðskap fyrirrennarans, ef það
á að gjöra oss hæfari til þess
enn einu sinni að ganga á móti
hátíð jólanna og minnast fæð-
ingar Jesú Krists með léttum
hætti, verðum vér að leggja
mælikvarða Jóhannesar á oss
að einhverju leyti.
Vér skulum hugsa oss, að
hann gengi um göturnar í
Reykjavík nú einhvern daginn
í þessari viku og skoðaði vam-
inginn í búðargluggunum og
liti yfirleitt á jóla-undirbún-
ing bæjarmanna. En jafn-
framt mundi slíkur maðurvilja
kynna sér ástand hinna fátæk-
ustu bæjarbúa. Vera má, að
einhvern yðar langi þegar til
að koma með andmæli, og að
hann vilji segja: Mann frá
löngu Iiðnum öldum mundi
skorta skilning á smekk og
þörfum nútíðarmanna; hann
mundi því ekki vera bær um
þetta að dæma. Setjum því að-
eins svo, að einhver af siðbót-
armönnum nútíðarinnar, sá er
á mest af samskonar alvöru og
Jóhannes skírari átti og væri
gagntekinn með eitthvað líkum
hætti af hugsuninni um ná-
lægð himnaríkis — setjum svo,
að hann færi um bæ vom og
legði á oss mælikvarða Jó-
hannesar. Ætli honum fyndist
ekki ástæða til að ávarpa oss
enn með hinu foma ávarpi:
Takið sinnaskiftum — skiftið
um hugarfar; breytið um hug-
arstefnu? Honum mundi finn-
ast það aðalgallinn á hugsun-
arhætti vorum, að hann beind-
ist mikils til um of að hinu
ytra, að afla jarðneskra gæða,
jarðneskra þæginda og að fyr-
ir flestum færi allur tíminn
sýknt og heilagt í látlaust
strit fyrir munn og maga.
Honum mundi finnast oss
skorta stórlega á að hugsa um
það, sem heyrir Guðs ríki til.
Hann mundi biðja oss að
breyta hugarstefnu vorri, svo
að hún beindist miklu meir að
andlegum og himneskum hlut-
um. Við það lærðist oss að
leggja allt annað mat á hið
ytra, á jarðnesk gæði og jarð-
nesk þægindi.
Ef honum væri vel kunnugt
um hag þjóðarinnar og alla
fjárkreppuna, sem vér erum í
— um hið lága gengi íslenzku
krónunnar og hve erfitt veitir
að standa í skilum við erlenda
lánardrotna, þá mundi hann
standa stórhissa við suma búð-
argluggana í þessum litla bæ.
Hann mundi furða sig á öllum
glysvarningnum, öllum óþarf-
anum, sem fluttur er inn, ekki
sízt rétt fyrir jólin. Er þetta
fjárkreppuþjóð? mundi hann
spyrja sig; getur vérið, að hér
sé atvinnuleysi og sumstaðar.
sultur fyrir dyrum, þar sem
óþarfinn og glysið er flutt inn
í svo ríkum mæli og salan á
því auglýst svo stórlega, til
þess að gera fæðingarhátíð
Krists dýrlega?
Á hverju mundi hann sjá
jólaundirbúninginn bezt? Á
auglýsingum blaðanna. Haxm
sæi alstaðar blasa við í þeim
stórfellt letur, þar sem orðið
jól kæmi fyrir í einhverri
mynd eða sambandi. Blöðin eru
full af jólaauglýsingum, þar
sem sérhver seljandi gyllir sína
vöru, hversu ónauðsynleg, sem
hún kann að vera.
Honum mundi finnast hátíð
Krists undarlega undirbúin
með þessum hætti. Sannleikur-
inn er sá, að smátt og smátt
hefir fæðingarhátíð Krists í
þessum bæ verið gerð að eins-
konar markaðsdegi eða megin-
kaupstefnu ársins.
Sumum finnst að líkindum
ekkert athugavert við þetta.
Það sé ekki nema gott, að
kaupmennirnir fái tækifæri til
að selja sem mest. En það er
alvarlegt mál frá fleiri en einni
hlið. Hver óþarfur hlutur, sem
nú er fluttur inn í landið, verð-
ur heildarbúi þjóðarinnar til
ills, meðan fjárkreppan heizt.
Allt glingur og allar ónauðsyn-
legar vörur hjálpa til að skapa
lágt gengi, en það er mikið
tjón fyrir landið.
En þó verður þetta enn var-
hugaverðara, er þess er gætt,
að allmikil neyð er hér í bæn-
um. Sum böm í þessum bæ eru
klæðlítil eða klæðlaus og
stundum tæpast södd. Maður
með hugarfar fyrirrennarans
mundi áreiðanlega koma auga á
þau. Ef hann sæi þá, sem auð-
ugri eru og í sannleika mega
við því að kaupa glysvaming-
inn og óþarfann. mundi hann
þá ekki kalla til þeirra, líkt og
Jóhannes forðum: „Sá, sem
hefir tvo kyrtla, gefi þeim