Tíminn Sunnudagsblað - 31.05.1964, Síða 13

að aðrir teldu hann danskan og
nefndu hann Þorgils þúfuskít. En
þrátt fyrir það tókst þeim að reisa
flokk, sem tók sér það fyrir hendur
að brjóta þessum vafasama konungs-
syni veg til valda í Noregi, enda ekki
ævinlega spurt um sannindi í refskák
stjórnmálanna. Það voru Baglar, er
þá hófust á Haleyri.
Þetta nes komst í eigu Danakon-
ungs. Og það var ekki út í bláinn
gert, er hinir féskyggnu jöfrar seild-
ust eftir því. Það hljómar kannski
einkennilega, en verður þó ekki ve-
fengt: Um langt skeið var engin
eign dönsku krúnunnar jafnarðvæn-
leg og þetta sendna nes.
Og hvað olli slíkum undrum? ís-
lendingum ætti ekki að koma svar-
ið ókunnuglega fyrir sjónir: Það var
hinn litli, duttlungafulli fiskur, sem
við nefnum síld, er jós kóngana silfri
og gulli. Lýsingarnar á síldargengd-
inni eru stórfenglegar. Sagnaritara
Dana, Saxa, sagðist svo frá, að skip-
in sætu föst í torfunum, og menn
gætu staðið við borðstokkana og aus-
ið síldinni upp með berum höndum.
En hann var að sönnu ógætnari
sagnaritari en samtíðarmaður hans,
Snorri Sturluson, sem um þetta sama
leyti bætti sér það upp, að ekki var
síldarútvegur á Borg, með því að
gera félag við þá konu, sem auðug-
ust var á íslandi — þá hina sömu
og hann skimpaði fyrir flakaúlpuna
bláu, þegar hann reið á góðum degl
um Rangárþing með yngismeyna Sol-
veigu í Odda við hlið sér.
En það er fleiri en Saxi, sem róm-
uðu síldargengdina. Einhvern tíma á
fjórtándu öld var franskur riddari,
Filippus de Maiziéres, á pílagríms-
ferð á þessum slóðum. Hann gat ekki
heldur orða bundizt:
„Eins og guð hafi skipað svo fyrir
fer síldin tvo mánuði á ári hverju,
sem sé í septembermánuði og októ-
bermánuði, úr einu hafinu í annað i
gegnum Eyrarsund í svo miklum torf
um, að undrum sætir. Svo krökkt er
af síld í sjónum þessa mánuði, að
oft myndu menn geta höggvið hana
sundur með sverði sínu“.
Og þetta var fengur, sem hendinni
var ekki slegið á móti. Kaþólska
kirkjan ríkti í almætti sínu um alla
Norðurálfu, og milljónir manna urðu
að fá fisk í föstumat. Fiskiþörfin var
gífurleg, og síldinni var tekið fegins
hendi. Hinir auðugu Hansakaup-
menn, sem voru skammt undan, létu
ekki á sér standa, þegar þeir eygðu
mikla fjárvon. Þeir flykktust í Eyrar-
sund til þess að kaupa síld, sem þeir
fluttu síðan til Englands, Þýzkalands
og Frakklands. Þar þótti mikið happ
að fá síld um föstuna, „því að fátækt
fólk getur keypt síld, þó að það hafi
ekki efni á að kaupa stóran fisk“.
Þannig stráði síldin hvarvetna
blessun 1 kringum sig. Danakonung-
HöfuS úr kalkstelnl, er fannst f á hiá Rfga, taliS vera frá 14. Bld. Kannskl
þetta lífsþreyttur plparsvelnn úr hópl HansastaSakaupmanna, orðlnn$au8lefður 4 1
síld og sfldarstúlkum.
ur rökuðu saman fé, þýzku kaup-
mennirnir stórgræddu, fiskimennirn-
ir við Eyrarsund fengu nokkra hlut-
deild og fátækt fólk í fjarlægum Iönd
um gat satt hungur sitt, án þess að
baka sér reiði guðs.
III.
Það var á tólftu öld, að hinar miklu
síldveiðar í Eyrarsundi hófust, og
Skáneyri varð miðstöð þeirra. Um
svipað leyti og farfuglamir settu
þing á Ugluodda, streymdu þangað
þúsundir lítilla fiskibáta, og hundruð
bógabreiðra kugga frá borgum Hansa
kaupmanna sigldu inn á víkina og
vörpuðu þar akkerum. Sum komu
jafnvel fyrir Jótlandsskaga, og stund
um slógust í hópinn skip frá bæjum
á Englandi, Skotlandi og Flæmingja-
landi. Aragrúi verkmanna flykktlst & j
vettvang til þess að njóta nokkurs a£ 1
krásunum, og sums staðar tæmdust1)'
sveitir og kaupstaðir nálega að fólkJ,
Bændurnir kvörtuðu sáran yfir , þv|^ x ^
að vinnumenn hlypu að heiman án
þess að kveðja kóng né prest, ^e&fr'
uppskeran átti að hefjast, og skóla*
meistarar börmuðu sér yfir því, að ■
námspiltarnir fleygðu frá sér latínu*
bókunum og þutu í síld. , ,
Á hinni sendnu strönd reis;
verstöð við verstöð. Fiskimenn fr&
Falstri, Mön, Árósum og Kaupmanna
höfn völdu sér hver sína bækistöð,
drógu báta sína á land, gerðu sór
kofa úr trjágreinum og dúk og reistU
sér gálga til þess að þurrka í netöl.
Ofan úr sveitum Skánar komu menn
með vagna til þess að aka á síldinni
til verkunarstöðva.

493

T I M 1 N N — SUNNUDAGSBLAB