Tíminn Sunnudagsblað - 13.09.1964, Side 13

Botnunum úr kúpu Chileen-manns-
Ins í Oldúvæ hefur veriS raöa8 saman.
„Ég hef fundið hann.“
Og það var ekki að undra, þótt
hún hrópaði: Loks höfðu þau fundið
það, sem þau höfðu leitað í tuttugu
og átta ár. Það er óþarfi að geta
þess, að dr. Leakey gleymdi sam-
stundis veikindum sínum. Hann
spratt á fætur, og síðan hröðuðu þau
sér bæði á vettvang. Það var ekki
um að villast: Kona Leakeys hafði
fundið hinar fyrstu leifar mannlegr-
ar veru, er komið hafði í leitirnar
í Oldúvæ.
Þau leituðu þarna í nítján daga
og tókst að finna fjögur hundruð
brot eða flísar úr hauskúpunni. Næst
var að raða þessum ögnum saman.
En meðan glímt var við þá þraut,
var leitinni haldið áfram á sama
stað. Árangurínn varð sá, að
nú fannst nokkuð af steinverkfærum
og bein úr veiðidýrum — fiski, frosk
um, skjaldbökum og ungum grísum,
er á voru sýnileg mannaverk, ef svo
má að orði komast.
Það varð næsta einkennileg haus-
kúpa, sem fékkst úr beinabrotunum.
Tennurnar voru mjög sterklegar,
einkum jaxlarnir, kinnbeinín fyrir-
ferðarmikil, ennið sérlega lágt,
augnatóftirnar stórar, en nasaholurn
ar litlar. Langsetis ofan á kúpunni
var sérkennilegur kambur, ekki
óáþekkur bryggju þeirri, sem er festa
tyggivöðva margra stórra mannapa.
Heilabúið var tiltölulega lítið, aðeins
530 rúmsentimetrar, og því ekki
stærra en í górillum nú á dögum.
Dr. Leakey nefndi hina nýju veru
zinjanthropus boisei — Austur-
Afríkumanninn — og taldi hann
heyra til sama flokki apamanna og
fundizt hafa í Suður-Afríku, svo
nefndum australopithekinum. Austur
Afríkumaður var að því leyti fremri,
að hann hafði sýnilega gert sér verk-
færi. Það var ekki ótvírætt sannað,
að Suður-Afríkumaðurinn hefði verið
kominn svo langt á þroskabrautinni,
þó að margir vísindamenn telji
hann hafa verið færan um verkfæra-
gerð.
Dr. Leakey kvað upp úr með það,
að zinjanthropus hans væri að
minnsta kosti sex hundruð þúsund
ára gamall. En í rauninni þóttist
hann vita, að hann væri miklu eldri.
Eldfjallaaska, sem var talsvert ofan
vlð zinjanthropus-lagið, var rannsök-
uð, og hlutfallið á milli kalís og arg-
ons 40 í sýnishorninu sagði þá sögu,
að það væri sem næst 1.750.000 ára
gamalt.
Við endurtekna rannsókn kom þó
fram lægri tala — þrettán hundruð
þúsund ár.
Hér má skjóta því inn, að í janú
armánuði 1964 fannst mjög lítið
skaddaður neðri kjálkí, sem ætla má
sé úr zinjanthropusi eða náskyldri
tegund, við Natrónvatn, áttatíu til
níutíu kílómetra norðaustur frá Oldc
vægljúfrunum, sterklegur vel og með
öflugum jöxlum.
Það var eðlilegt, að dr. Leakey
hygði verkfæri þau og leifar veiði-
dýra, er hann fann I zinjanthropus-
laginu, heyra til Austur-Afríkumann
inum til. En ekki voru mörg misseri
liðin, er nýir fundir gerðu þetta vafa
samt. í lögum, sem bæði voru yngri
og eldri en zinjanthropuslagið, fund-
ust bein úr mannverum, og sorphaug
ar eftir þá með miklu af verkfærum
og dýrabeinum. Meðal annars kom
slíkt í leitirnar í næstelzta setlagí,
sem er miklu yngra en zinjanthropus
lagið, hinn 2. desember 1960. Þar í
voru hlutir af stórri og sterklegri
hauskúpu, 209 millimetra langri og
150 millimetra breiðri. í þessu sama
lagi höfðu oftsinnis fundizt steinverk
færi af svokallaðri Chelleen-gerð. En
Chelleen-menningin heyrði til ein-
hverju elzta steínaldarmenningar
skeiði, sem menn kunnu skil á, þó
að ekki hefðu fundizt bein þeirra
manna, er bjuggu þessi verkfæri til.
Þessi nýja hauskúpa var merkileg
um margt. Hún var að ýmsu leyti
lík hauskúpum úr svokölluðum pit-
hecanthropusi, og þó svipaði
henni um sumt til Steinheims-
mannsins þýzka, er talinn er
vera frá nokkru yngra skeiði en
Chelleen-menningin. Loks var þessi
nýja hauskúpa í nokkrum atriðum
lík svonefndri Brothæðarhauskúpu
frá Afríku. í samanburði við haus-
kúpur manna nú á dögum var hún
lág, og lægrí en kúpur Javamannsins
og Pekingmannsins, augabrúnir mikl
ar og hnakkinn flatur. Heilabúið var
nokkru stærra en hjá flestum apa-
Neðri kjálki úr homo habilis, á að gizka
tvítugum manni.
mönnum, þó að það hafi ekki enn
verið mælt nákvæmlega.
Dularfyllstar eru þó dreifðar beina
leifar þriðja ættflokksins, sem fund-
ust hér og þar í elzta og næstelzta
laginu. Gerð tanna í þessari veru hef
ur sýnilega verið líkari því, sem varð
í mönnum, beldur en er í zinjanthrop
usi.
Allt fram á þetta ár hafa bein úr
þessum frummanni verið að finnast
— sum jafnvel neðst í elzta laginu,
niðri undir hraunbotni gljúfursins,
en önnur í næstelzta laginu miðju,
rétt neðan við leifar Chelleen-menn
ingarinnar, sem áður var vikið að.
Þessum beinaleifum fylgja einnig
verkfæri og bein úr dýrum,
sem veidd hafa verið og etin.
Úr þessum manni hafa ekki fund-
izt heilar kúpur. heldur aðeins fund-
izt höfuðkúpubrot. Fyrst fundust í
elzta laginu höfuðskeljar beggja meg
in saums og heillegur >ieðri kjálki úr
sama eínstaklingi, er sýnilega hafði
dáið ungur. Höfuðskeljarnar eru þó
svo illa farnar, að ekki er unnt að
gera sér viðhlítandi grein fyrir kúp-
unni. Við mjög gaumgæfilegar rann-
sókn og samanburð við þessa beina-
hluta úr ýmsum apamönnum hafa þó
Leakey og fleiri komizt að þeirri
niðurstöðu, að heilabúið hafi verið
á milli 642,7 og 723,6 rúmsentimetr-
ar. Það hefur því verið mitt á milli
stærstu heilabúa í australopithekín-
Kúpur úr homo habllls, kunnáttumannlnum.
ifHINN - SUNNUDAGSBLAÐ
853