Tíminn Sunnudagsblað - 26.09.1965, Side 19

gangi aftur á bak. — Sanikvæmt
einni frásögninni átti liSsforingi
einn að hafa rekizt á loðna mann-
veru, sem hvíldi fram á boga sinn.
Vera, sem var sex álna há, olli slíku
tjóni meðal starfemanna póst-
og símastöðvarinnar í Sikkim að
kalla varð á hersveit til hjálpar. Að
sjá „snjómann“ var sama og að
deyja. Aðrir sögðu, að auðvelt væri
að komast undan honum með því að
henda steinum að honum, sem hann
gripi viðstöðulaust, þar til hendum-
ar væm orðnar of fullar til þess
að hann gæti goldið í sömu mynt!
Ekkert af þessu var þess eðlis, að
unnt væri að taka það alvarlega, —
ævintýri, sem í engu voru frábrugð-
in hundruðum annarra víðs vegar um
heim. Með því að rannsaka þessar
frásagnir dálítið nánar varð fljótíega
ljóst, að ekki var unnt að rekja neina
af þessum ævintýralegu frásögnum
til neinnar ákveðinnar uppsprettu.
Þetta var ekki annað en hugarfóst-
ur, sem áttu sér mjög óvissan upp-
runa.
En til voru aðrar- frásagnir, sem
virtust alls ekki vera jafn afkáraleg-
ar eða óskynsamlegar. Og það sem
þýðingarmeira var: Menn, sem lögðu
stund á rannsóknir og fjallagöngur
í Himalaya-fjöllum og höfðu til að
bera þekkingu á þessum svæðum, er
grundvölluð var á margra ára
reynslu, voru smátt og smátt að
koinast á þá skoðun, að eitthvað
lægi að baki þessum margháttuðu
sögusögnum.
Og nú er að víkja markverðari frá-
sögnum. Er þá rétt að snúa sér að
annarri bók eftir A. N. Tombazi,
sem gefin var út árið 1925 og hét
„Frásögn ljósmyndaleiðangra til suð-
urhlíða Kianchenjunga.” (Kianchen-
junga er eitt hæsta fjall Himalaya.)
Tombazi segir á þessa leið frá því,
er fyrir augu hans bar: Mjög skarpir
geislar vörnuðu því, að ég sæi nokk-
uð frá mér fyrstu sekúndurnar, en
fljótlega kom ég auga á fyrirbærið,
sem áður er getið um, í 200 til 300
metra fjarlægð neðar í dalnum. Ekki
var nokkur vafi á því, að veran
stóð fullkomlega upprétt og beygði
sig öðru hverju til þess að slíta upp
alparósir. Hún var dökk að sjá við
snjóinn og bar engan klæðnað. Að
einni mínútu liðinni, eða þar um
bil, fór hún inn á þéttara gróður-
svæði og hvarf. Ég rannsakaði fót-
spor hennar, sem voru lík í lögun
og mannsspor, en aðeins 6 til 7
þumlungar á lengd. Það sáust greini
lega för eftir fimm tær og il, en
hælfar var ógreinilegt. Sporin voru
áreiðanlega eftir tvífætta veru. Með
því að spyrjast fyrir, komst ég að
raun um það, að enginn maður hafði
haldið í þessa átt síðan í byrjun árs-
ins. Burðarmennirnir sögðu náttúr-
lega furðulegar sögur um djöfla,
ÍÍMINN- SUNNUDAGSBLI* Ð
snjómenn. Ég trúi ekki hið minnsta
á þessar ævintýrasagnir né heldur
á hinar — að því er virðist — skyn-
samlegri frásagnir fjallabúanna, en
mér er ofvaxið að láta í Ijós
nokkra ákveðna skoðun. Ég get að-
eins endurtekið með vissu, að þessi
dularfulla vera hafði' sams konar út-
línur og maður.
Þessi frásögn bei með sér, að
Tombazi er vantrúaður á frásagnir
fjallabúanna. Samt gerir hann
sér ljóst, að þótt sólargeislarnir hefðu
villt honum sýn, voru fótsporin eft-
ir, og þau gat hann ekki talið vera
eftir mannlega veru. Því má bæta
við, að frásögn hans er ekki að
neinu verulegu leyti frábrugðin fyrri
tíma frásögnum. Þannig segir fjall-
göngumaður frá því árið 1899, að
hann hafði séð fótspor á Kianchen-
junga í um 6000 metra hæð, sem
hurfu í snjónum. Everestleiðangur-
inn, sem gerður var út árið 1923, sá
eitthvað hreyfast í mikilli fjarlægð,
hátt fyrir ofan snælínu, og síðar
fundust för í snjónum. Og ef hald-
ið er áfram að rekja frásagnir af
„yeti“ í réttri tímaröð, segir næst
frá honum tveim árum síðar en
Tombazi sá veru þá, er hann lýsir.
Árið 1936 sá hinn frægi fjallgöngu-
maður, Eric Shipton, stór spor í
snjónum í um 5000 metra hæð í
Himalayafjöllum. Ári síðar sá Sir
John Hunt tvenn fótspor í snjón-
um í norðurhlíðum Zamu Gap í Aust
ur-Neapal í rúmlega 6000 metra hæð.
Þessi spor líktust svo mjög sporum
manns, að hann hélt fyrst, að ein-
hver hefði verið þama á ferð á und-
an honum, en við nánari eftirgrennsl-
an reyndist það útilokað.
Vegna þessarar frásagnar og ann-
arar ádð 1939 birtist viðtal
í Times. Þar lýsti þekktur spendýra-
fræðingur R. I. Pocock yfir þeirri
skoðun, að förin væru eftir björn
( Ursus arctos isabellenius). Þessi
skoðun hefur sett sín mörk á við-
horf dýrafræðinga síðan. Að þessu
mun verða vikið síðar.
Árið 1948 rákust tveir Norðmenn
enn á för í námunda við Zamu Gap,
og það, sem meira er um vert: Þeir
komust í kast við þá, sem förin til-
heyrðu, reyndu að snara þá, en urðu
fyrir gagnárás og meiddist einn mað-
ur í hópi þeirra. Dýrin, sem Norð-
mennirnir lýstu sem tveim stórum
öpum, komust undan. Og árið 1951
fann Shipton aftur för, sum þeirra
mjög nýleg og greinileg. Ári síðar
rakst fyrsti svissneski leiðangurinn,
sem gerður var á Everest, á för og
var lýsing þeirra þannig: Stóra táin
var venjulega beygð aftur og stóð
djúpt í snjónum, á tveim förum tók
ég eftir tveim þríhyrndum rákum
fyrr aftan hælinn, líklega eftir hár-
brúska. Að lokum stönzuðum við við
hindrun á vegi dýrsins. Það var
klettur og bak við hann voru djúp
för eftir þrjá fætur, en sá fjórði
hafði verið teygður fi'am til sökks
yfir á næsta klett. Bak við hann
voru sams konar för eftir þrjá fætur
og sá fjórði teygður fram. Síðan tók
við bein slóð. Lengra bui'tu sá ég
þrjár slóðir, og lá ein frá klettun-
um, en hinar frá dalnum. Slóðirnar
sameinuðust og urðu sem ein væri.
Þarna hafa verið á ferð sannir fjall-
göngugarpar. ganga hver í fótspor
annars.
Dr. Edouard Wyss-Dunant, foringi
þessa leiðangurs áleit að dýrin, sem
förin væru eftir, lifðu í hópurn og
væru ferfætlingar. sem væru um 120
kg. að þyngd.
Árið 1954 gerði brezka blaðið
„Daily Mail“ út sérstakan leiðangur
til þess að leita að „yeti.“ Leiðang-
urinn var fjóra mánuði og þrjár vik-
ur á því svæði, er talið var, að helzt
væri að finna hann. Leiðangursmenn
urðu ekki varir við neina „snjó-
menn“ eða yeti, en ljósmyndari leið-
angursins, Tom Stobart, lét svo um
mælt, er heim kom, að landið um-
hverfis hefði verið svo víðáttumik-
ið, að það hefði getað gleypt heila
herdeild af leitarmönnum. Áðstaðan
er slík, að ferðalög öll eru tafsöm,
sagði hann, og hver dalur hefur
milljón felustaði.
Fleiri frásagnir eru til svipaðir
þeim og hér hafa verið raktar. Sömu-
leiðis eru til mai'gar ljósmyndir af
förum af þessu tagi. Og síðar rnun
vikið að enn einni frásögn oftir
Frakkann Bordet. En hvað hefur
komið fram,- ef litið er á þessa sam-
antekt hér að framan? — í fyrsta
lagi: Fjöldi reyndra og viðurkenndra
manna, sem sumir hverjir eru líffræð
ingar, hafa lýst því yfir, að för í
snjó, sem ekki verði skýrð með við-
unandi hætti, hafi fundizt í háfjöll-
um Himalaya. í öðru lagi: Þarna er
um að ræða geysistórt landsvæði, þar
sem heil herdeild gæti falið sig.
Jafnframt þessu höfum við svo
kenningu Pococks um, að þessar slóð-
ir séu eftir „rauða björninn" (þ. e.
Ursus arctos isabellenius) og enn-
fremur þá kenningu, að þau séu eft-
ir apa, eins og sumir hafa haldið
fram. Og að lokum höfum við hin
venjulegu viðbrögð dýrafræðinga
varðandi þetta efni. Til þess að
kynnast þeim nánar, er rétt að snúa
sér aftur að bók Charles Stonor, sem
er bæði líffræðingur og mannfræð-
ingur. Hann var einn af níu leið-
angursmönnum, sem „Daily Mail“
gerði út, en auk hans voru tveir
dýrafræðingar með í förinni. Áður
en leiðangurinn hófst, fóru þeir til
starfandi dýrafræðinga til þess að
leita ráða hjá þeim. En þeir upp-
skáru lítið annað en andúð, háð og
vantrú. „Ég hef ekki áhuga á þess-
ari snjómannsleit, var nær
833