Tíminn Sunnudagsblað - 17.07.1966, Side 15

tfondum, síðan George Brandes leið.
Ég tel, að við íslendingar eigum Buk
dahl meira að þakka í sambandi við
handritamálið en nokkrum öðrum. Og
hann hefur víðar komið við sögu, því
að hann reit verk um nýnorskar bók-
menntir, sem enginn vissi um, Det
skjulte Norge, er leiddi til þess, að
þær voru þýddar á dönsku og síðan
á önnur tungumál. Margir ágætir rit-
nöfundar hafa skrifað á nýnorsku, til
að mynda Olav Duun. Sumarið milli
skólavetranna ferðaðist ég nokkuð
um Jótland og Þýzkaland og heim-
sótti meðal annars Thomas Olesen
Lökke í Vendsyssel.
— Var það ekki erfitt að gerast
rithöfundur á dönsku?
— Jú, vissulega. Allir höfundar
eiga í erfiðleikum með stíl, hvað þá
þegar þeir skrifa ekki á móðurmáli
eínu. En sögur mínar voru fljótlega
teknar í dönsk blöð, og árum saman
fékkst ég við ]5að að skrifa smásögur
og þætti í dönsk blöð og tímarit.
Ég skrifaði einkum um íslenzk efni.
Sumt var þýtt á hin Norðurlandamál-
in og þýzku, og þetta var sæmilega
borgað, en þó gafst aldrei tóm til
þess að sinna stærri verkefnum.
— íslenzkir rithöfundar hafa verið
mikils metnir í Danmörku um þær
mundir?
— Vissulega. Gunnar Gunnarsson
var þá löngu viðurkenndur sem önd-
vegishöfundur á danska tungu, Krist-
mann Guðmundsson naut mikilla vin-
sælda, og Guðmundur Kamban var
talinn meðal fremslu leikhúsmanna
á Norðurlöndum. Annars var það
Kambani til baga, að sum verk hans,
til að mynda Marmari, fengust ekki
sett á svið vegna þjóðfélagsádeilunn-
ar, sem í þeim fólst. Kamban var
líka vinsælt sagnaskáld. Sagnabálkur-
inn Skálholt þótti mjög góður, og
skáldsagan Ragnar Finnsson kom út
í tveimur útgáfum í Danmörku. Mér
er nær að halda, að þessir menn
hafi greitt hver fyrir öðrum, og þá
má ekki gleyma þeim Jóhanni Sigur-
jónssyni og Jónasi Guðlaugssyni, sem
báðir létust á öðrum tug aldarinnar.
Ekki er haft hátt um Jónas hérna
herma, en ýmis kvæði hans eru enn
í dönskum söngbókum. Svo að þú
sérð, að íslendingar voru vel kynnt-
ir á þessu sviði. Auk mín voru tveir
ungir, islenzkir fithöfundar búsettir
í Danmörku á þessum árum. Það voru
þeir Þorsteinn Stefánsson, sem hlaut
H. C .Andersen-verðlaun fyrir skáld-
söguna Dalinn, og Bjarni M. Gísla-
son, sem einkum samdi smásögur og
ljóð. Bjarni bjó raunar ekki í Kaup-
“ mannahöfn, og kynntist ég honum
ekki fyrr en löngu seinna.
— Gætirðu nú sagt mér eitthvað
frá lífinu í Kaupmannahöfn á þess-
um árum?
—■ Bæjarbragur einkenndist nokk-
«ð ef ótryggu atvinnuástandi, en um
Jprgen Bukdahl
það bil hundrað þúsund menn gengú
þá atvinnulausir í I-Iöfn. Hvað bók-
menntun viðvíkur, þá voru áberandi
áhrif frá Jóhannesi V .Jensen. Tom
Kristensen var þegar orðinn þekktur,
og Tove Ditlevsen og fleiri ágæt Ijóð-
skáld voru -að koma fram. Persónu-
lega kynntist óg Paul P. M. Petersen
og fleiri ungum höfundum. Pedersen
samdi geysimikið um þetta leyti, en
sneri sér síðan að þýðingum, svo sem
kunnugt er. Erfitt var fyrir unga höf-
unda að fá gefnar út bækur. Helzt
var það Cai M. Woel, sem fékkst til
slíks, en hann fór á hausinn. — Nú,
margt íslendinga var í Höfn, og fé-
lagsstarfsemi þeirra stóð með blóma.
Iðulega komu góðir gestir. I-Ialldór
Laxness kom mjög oft og las á
gjarnan upp í Stúdentafélaginu, Davíð
Stefánsson var stundum á ferð og
las upp, og Jón biskup Helgason
flutti fyrirlestur í Dansk-íslenzka fé-
laginu. Þá flutti prófessor Jón Helga-
son marga fræðandi fyrirlestra, en
nokkuð þótti manni hann hornóttur
stundum. Á þessum árum kynntist
ég Westergaard-Nielsen, sem var rit-
ari Dansk-íslenzka félagsins. Hann
virtist hafa góðan skilning á íslenzk-
um málum, og er mér afstað'a hans
í handritamálinu óskiljanleg.
— Svo sendirðu frá þér þínar
fyrstu skáldsögur.
— Já, það var árið 1942, sem Jord-
ens magt eða Máttur jarðar kemur
út hjá Hasselbachforlaginu. Sagan var
bæði gefin út fyrir venjulega lausa-
sölu og sem félagsbók í Hasselbach
Bogklub, en það tryggir mikla út-
breiðslu. Þessi saga var síðan þýdd
á sænsku og þýzku. Ég samdi fjórar j
unglingabækur á dönsku, og ein i
þeirra, Bjergens Hemmelighed, var
gefin út í vinsælum flokki, sem nefnd
ist Börnenes Yndlingsböger. Ég var
svo heppinn, að næsta skáldsaga min,
Slægtens Ære (Heiður ættarinnar),
kom einnig út sem klúbbbók, í þetta
sinn hjá Arbejdernes Oplysningsfor-
búhd Bogklub. Þeir höfðu gefið út
eina bók frá öllum Norðurlöndunum
nema íslandi, og var nú röðin kom-
in að okkur. Við þessa útgáfu voru
þeir riðnir, Christiansen, sem áður
getur, og Julius Bomholt, síðar
menntamálaráðherra. Söguna um Jón
Gerreksson ritaði ég einnig á dönsku,
en hún kom ekki út, fyrr en ég
hafði flutzt heim.
— Hvernig viðtökur hlutu þessar
bækur þínar? /
— Það er erfitt fyrir mig að segja
um það, en þær fengu allgóða út-
breiðslu og sæmilega dóma. Helztu
gagnrýnendur Dana voru þá Hans
Brix við Berlingske Tidened og.Nils
Caas-Johansen við Social demokraten.
Brix skrifaði um Jón Gerreksson og
hrósaði ýmsu og fann að öðru, eins
og gengur. v
— Nú þætti mér fengur í því að
heyra eitthvað frá styrjaldarárunum
í HÖfn.
— Strax árið 1938 voru ýmsar blik-
ur á lofti, og tók mig þá að gruna,
að draga myndi til ófriðar. Við feng-
um snemma að finna fyrir stríðinu,
því að skömmtun var tekin upp haust-
ið 1939. Innrás Þjóðverja hinn 9. apríl
1940 kom hins vegar mjög á óvart.
Ég minnist þess, að ég vaknaði við
flugvéladyn, og litlu síðar varð mér
Guömundur Kamban
T í M I N N — SUNNUDAGSBLAÐ
591