Tíminn Sunnudagsblað - 03.09.1967, Blaðsíða 19

Mestum hluta dagsins verja simpansar í trjiám, og mestum hluta ævinnar
verja þeir tiJ fæðuöflunar.
Ef til vill er simpansinn látinn ó-
áreittur af fiestum dýrum í Mið-
og Vestur-Afríku. Varhugavert er
að fullyrða slíkt, en líkur benda
til, að engum þyki hann góður til
átu, nema þá helrt kyrkislöngunni
(python). Aðrar slöngur, til dæmis
kobraslangan, eru algengar á þess
um svæðum, og þær geta vafalítið
ráðið niðurlögum simpansa í sjálfs
vörn, en þeim er ógerlegt að éta
svo stórvaxna skenpu. Tíðum ráfa
simpansar einir um skóginn, og
má af því ráða, að þeir geti hæg-
lega átt þar góða daga án þess að
njóta öryggis og verndar í hópi
með öðrum simpönsum.
Meðal simpansa þekkjast ekki á-
kveðnar félagseiningar, til að
mynda „fjölskylda“, eitt karldýr
og eitt kvendýr og afkvæmi, eða
eitt karldýr og nokkur kvendýr og
afkvæmi. Einnig er óþekkt, að
sömu dýrin haldi ævinlega hópinn.
Sérhver einstaklingur er frjáls
ferða sinna. Simpansar eru ýmist
einir á ferli, eða þeir mynda smá-
hópa, sem verða stundum að heil-
um hjörðum. Gengur svo á víxl, og
er „kunningsskapur“ fátíður.
Tólf til fjórtán ferkílómetra
svæði ber ársforða Kanda um það
bil sjötíu simpönsum. Þegar simp-
ansar rekast á tré, ríkulega hlað-
ið aldinum, gera þeir félögum sín-
um boð með því að skrækja og
góla. Má heyra þessi öskur
í þriggja kílómetra fjarlægð frá
„kórnum“, og eru þau síður en
svo fögur. Þegar simpansi heyrir
öskur innan úr þykkninu, hættir
hann að éta um stundarsakir, lít-
ur í áttina, þaðan sem hljóðið
berst, og virðist hugsi. Síðan svar-
ar hann fullum hálsi og skrækir
allt hvað af tekur. Þegar simpans-
ar spássera á jörðu niðri, gefa þeir
nálægð sína til kynna með því að
góla í sífellu og lúskra á trjástofn
um. Verða margir skelkaðir, er
þeir ganga fram á slíka skrúð-
göngu í fyrsta skipti.
En hinir innfæddu hræðast ekki
simpansann. Á einni tungu er hann
nefndur „skógarmaður", og á hann
er litið sem fremur meinhægan
nágranna. Simpansinn kærir sig
ekki um uppskeru bóndans, og
hann veldur því engum búsifjum.
Hann þykir ekki mannamatur, og
bannað er með lögum að veiða
simpansa í Uganda. Því er ástæðu-
laust að óttast útrýmingu simpans-
ans, — og þó. Á undanförnum ár-
um hafa verið nokkur brögð að
því, að viðarútflytjendur láti drepa
aldintré í Budongoskógi og pianta
mahónítrjám í stað þeirra. Ef
þessu verður áfram haldið,
mun simpönsum án efa fækka
stórlega á næstu þrjátiu árum. En
vonandi geta Ugandakaupmenn
auðgazt með öðrum hætti en þeim
að svipta simpansann tryggum
heimkynnum og nauðsynlegri
fæðu.
jöm
Hákon sjöundi
Eins og flestum mun í fersbu
minni, kom Haraldur, krónprins af
Noregi, í opinbera heimsókn til ís-
lands fyrir stuttu. Er heimsókninni
var lokið og prinsinn hafði þakkað
fyrir sig, lét eitt vikublaðanna þess
getið, að Haraldur væri ekki bein-
línis skemmtilegur maður og hann
skorti gersamlega hnyttni og gam-
ansemi. Vera má, að þessi full-
yrðing vikublaðsins hafi verið ein-
um of snöggsoðin, — að minnsta
kosti er afi Haralds, Hákon sjö-
undi, þekktur fyrir allt annað en
að vera leiðinlegur. Skulu hér til-
færð nokkur dæmi:
Hákon konungur tók sér ferð á
hendur til Svíþjóðar, og er hann
sneri aftur heim á leið, bauð amt-
maður Heiðmerkuramts konunginn
velkominn á landamærastöðinni.
Það er norsk siðvenja. Um þetta
leyti herjuðu flóð á Heiðmörk, og
hans hátign tók i hönd amtmanni
og mælti spotzkur á svip:
— Góðan daginn, góðan daginn,
heyrðu, hvað gengur nú á? Því
hefði ég aldrei trúað á yður, herra
amtmaður, að þér gætuð ekki hald-
ið vatni.
Er Hákon hafði nýverið tekið við
konungstign, veitti hann áheyrn
gömlum iðnmanni, er hafði hlotið
heiðursmerki. Gamlinginn var
ósköp utan við sig, þar sem hann
stóð augliti til auglitis við konung-
Inn og hafði ekki hugmynd um,
hvað hann skyldi segja við svo
tigna persónu. Hákoni koungi virt-
ist heldur ekki líða sérstaklega vel.
Skyndilega stamaði gamli maður
inn út úr sér:
-— Jjjjá, he-herra konungur, þér
verðið að af-afsaka, en ég hef aldrei
áður komið á konungsfund.
— Og ég hef ekki haldið slíkan
fund áður, svaraði Hákon og and-
aði léttar.
Er Hákon konungur dvaldist eitt
sinn í London, fór hann ásamt syni
sínum, Ólafi, í leibhús og hlýddi þar
á óperu. Aðalsöngkonan hafði mikla
og volduga rödd, en því miður
hvorki tæra né fagra.
Allt í einu hvíslaði ólafur að
föður sínum:
— Er það satt, pabbi, að hún
syngur stundum fyrir fanga?
— Já, vinur minn, svaraði
Hákon, hún syngur fyrir fangana.
Gleymdu því ekki, ef einhver skyldi
freista þín til að brjóta lögin.
T í M 1 N N — SUN NUDAGSBLAÐ
763
i