Tíminn Sunnudagsblað - 31.03.1968, Side 6

VI
Um þessar mundir urðu sýslu-
mannaskipti í Húnavatnssýslu.
Arnór Árnason á Ytri-Ey á Skaga-
strönd, smáskrítið yfirvald og skör
-ungur enginn, andaðist sumarið
1859, og vorið eftir var Kristján
Kristjánsson frá Illugastöðum,
sem sviptur hafði verið landfógeta-
embætti eftir þjóðfundinn 1851,
skipaður í embættið. Settist hann
þá að búi á Geitaskarði í Langadal.
í sveitum um Vatnsnes og Mið-
fjörð voru ungir menn að taka við
forystu af hinum eldri. Sumir
þeirra urðu þar miklir ráðamenn
langa ævi, en aðrir mjög skammlíf-
ir. Bóndanum á Þóreyjarnúpi,
Snæbirni Snæbjörnssyni, prests-
syni frá Grímstungu, hafði fyrir
fáum misserum verið falin sveitar-
stjórn í Kirkjuhvammshreppi, er
hann féll af hestbaki á leið út á
Vatnsnes, og lemstraðist svo, að
hann dó fám dögum eftir að hon-
um hafði verið komið heim til sín.
Sfeúli Gunnlaugsson, bóndi í Hlíð,
annar ungur hreppstjóri, drukkn-
aði fáum árurn síðar um hásumar
í kaupstaðarferð fyrir Heggstaða-
nesi við níunda mann. Miklu
lengri varð saga annarra efnis-
manna nokkru yngri, er hófust til
mannaforráða á þessum slóðum
um svipað leyti eða litlu síðar.
Einn þeirra var Eggert Helga-
son, móðurbróðir Guðmundar
Björnssonar landlæknis. Hann
varð hreppstjóri litlu eftir dauða
Snæbjarnar á Þóreyjarnúpi, ein-
mitt um það leyti, er Vigdísar-
staðamál urðu viðfangsefni yfir-
valda, þá um þritugt og fyrir
skömmu bóndi orðinn í Helgu-
hvammi, þar sem hann bjó síðan
alla ævi. Sennilega hafa flestir
ætlað hann ólíklegastan til lang-
lífis hinna ungu efnismanna í
Kirkjuhvammshreppi, því að hann
var veill að heilsu og hafði meira
að segja verið kararmaður í fimm
misseri í blóma æsku sinnar. Hann
var maður óvenjulega vel að sér,
því að hina löngu legu hafði hann
notað til bóklesturs,, ágætur smið-
ur og hinn mesti hugvitsmaður og
gerðist búforkur mikill, er hann
hafði komið fótum undir sig.
Nofekrum árum yngri var Sigurð-
ur, sonur Árna Sigurðssonar og
Ingibjargar Bjarnadóttur á Sauða-
dalsá. Hann gerðist bóndi í Kirkju-
hvammi, mikill fræðimaður og
bókamaður, og um skeið annar
helzti ráðamaður sveitarinnar.
Með þessum m&nnum var einn-
ig noikkuð riðinn við hreppstjórn
Guðmundur Arason, bóndi á Ytri-
Völlum, natinn mjög við búskap-
inn og svo nýtinn að hann tíndi
að sögn upp í vettling sinn hvert
strá, sem slæddist í krærnar. Þótt
ekki munaði miklu á aldri á Guð-
mundi og þeim Sigurði og Eggert,
var hann ólíkur um margt, all-
forneskjulegur í háttum og gekk
ávallt í strigafötum yzt klæða.
Rétt innan við mörk Kirkju-
hvammshrepps, á Stóra-Ósi, var
ungur maður í þann veginn að
hefjast í röð hinna mestu nefndar-
bænda, ættstærri hinum öllum,
kominn af Páli lögmanni Vídalín,
Bjarna sýslumanni Halldórssyni á
Þingeyrum og Þórarni sýslumanni
Jónssyni á Grund. Á hann lagði
ljóma þeirra manna, sem frægast-
ir höfðu verið og atkvæðamestir í
sögu landsins í margar aldir, og ef
til vil'l hefur einnig til hans seytl-
að eitthvað af þeim þótta, sem var
nær sjálfsagður fylgifiskur svo
mikils ættgarðs um miðbik nítj-
ándu aldar. Þetta var Arnbjörn,
sonur Bjarna stúdents Friðriksson-
ar og Helgu eldri Arnbjarnardótt-
ur. Sjálfur var hann kallaður vitur
maður og djúpsær, og varð hann
hreppstjóri í Torfustaðahreppi
ungur að árum og langa ævi einn
hinn fremsti maður í byggðarlagi
sínu.
Á prestsetrum Miðfirðinga
tveim, Staðarbakka og Melstað,
voru einnig á æskureki menn, sem
!við þessa sögu koma. Áður var
drepið á það, að séra Guðmundur
Vigfússon var nýkominn að Mel-
stað, en á Staðarbakka var séra
Jakob Finnbogason. Voru þeir
mágar, prestarnir, því að séra Guð-
mundur átti -að konu Guð-
rúnu Finnbogadóttur, systur séra
Jakobs. Báðir áttu þeir margt
barna á svipuðu reki, og var einn
sona séra Jakobs Ingimundur, er
gekk að eiga Sólveigu, frænku
sína, prestsdóttur á Melstað, en
annar tveggja sona séra Guðmund-
ar hét Vigfús. Lærði Vigfús söðla-
smiði og reisti bú á Ytri-Völlum í
Kirkjuhvammshreppi, þar sem
hann var nokkur ár einn hinna
helztu forvígismanna, unz hann
fluttist brott úr byggðarlaginu og
til Vesturheims. Ingimundur
Jakobsson var allvel menntaður,
enda stundaði hann nám í æsku,
og mjög hneigður til lækning.?,, til-
finninganæmur og öriyndur, glað-
vær oft, en stundum angurvær og
jafnvel ekki laus við sefasýkj á
köflum. Hann gerðist bóndi á Úti-
bliksstöðum, Ytri-Völlum og
Kirkjuhvammi og var fyrir síðustu
aldamót helzti forsjármaður
Kirkjuhvammshrepps, ásamt Egg
erti í Helguhvammi.
Þessir menn alir, sem nú hafa
verið nefndir, létu fyrr eða síðar
til sín taka mál Jóhanns á Vigdís-
arstöðum, nema séra Jakob á Stað-
arbakka, sem efeki átti neinum em-
bættisskyldum að gegna á sögu-
slóðunum, og hreppstjórarnir
tveir, sem dóu fyrir aldur fram,
Snæbjörn á Þóreyjarnúpi og Skúli
í Hláð.
VII
Engum getum þarf að því að
leiða, að vel var með öllu fylgzt,
er gerðist á Vigdísarstöðum, enda
ekki af öðrum bæjum sögulegri
tíðindi að spyrja. En nokkuð var
það með misjöfnu hugarfari, að
menn ræddu þau mál. Þeir, sem
við því gátu búizt að verða að
skerast í leikinn sökum embættis-
skyldu sinnar, voru þungbúnir og
fáorðir, en aðrir sumir létu móðan
mása.
Fyrst í stað lentu afskipti öll á
sóknarprestinum, séra Guðmundi
á Melstað. Hann var stjórnsamur
maður og aðsópsmikill og mála-
vextir þess eðlis, að honum bar
öðrum fremur að taka í taumana
og uppræta hneykslið í söfnuðin-
um, eins og komizt var að orði í
þá daga. En með því að honum
var kunnugt, að öliu myndi þurfa
að tjalda, ef fortölur hans og for-
boð áttu að bera ávöxt, leizt hon-
um ráð að láta nýja sýslumanninn
á Geitaskarði fylgjast með því,
hverju fram vatt, því að rekið gat
að því, að fuMtingis hans yrði að
leita. Þegar kastvindar sumarið
1860 höfðu leikið um Vigdísar-
staðaheimilið, gat hann með nokkr
um sigurhreim sagt Kristjáni sýslu
maijni nýja sögu af skiptum þeirra
Jóhanns og Soffíu:
„Þegar til kom, varð reyndin
ekki samboðin ímyndaninni um
kosti hennar, hvar af leiddi, að
aftur dró saman með þeim hjón-
um“.
Hér mun þó ekki sagður allur
sannleikurinn. Hlutur prests
sjálfs liggur í láginni. Enginn vafi
Ieikur á því, að hann hefur gripið
tækifærið, er brydda tók á sundur-
þykkju þeirra Jóhanns og Soffíu,
222
T 1 M I N N — SUNNUDAGSBLAÐ