Tíminn Sunnudagsblað - 31.03.1968, Síða 8

fatsdóttur, og manns hennar, Pét-
ui’s Péturssonar. Ekki var þó prest
ur ánægður með þau úrslit, því
að honum fannst helzt til stutt leið
in milli Ytri-Reykja og Vigdísar-
staða, og stóð fast á því, að henni
bæri að verða á burt úr presta-
kallinu. Þóttist hann ekki geta við
þetta agaleysi unað og vék málinu
til aðgerða sýslumanns:
„Þó svona hafi atvikazt, og Jó-
hann viðurkennt yfirsjón sina,
bæði fyrir konu sinni og mér, og
beri enda fvrirlitningu fyrir Soffíu
og framferði hennar, þá þykir þó
ekki fulltryggt meðan hún er enn
í nágrenninu, og það því síður sem
færa má ekki einungis líkur held-
ur rök að því, að hún nú seinni
part vetrar hefur leitað ýmissa
bragða til að kæla kærleika þeirra
hjóna og jafnvel ekki hlífzt við
að grípa til lyginnar til að sverta
Guðfinnu í augum manns hennar.
Af þessum ástæðum er það, að ég
dinfist nú að leita til yðar, herra
kammerráð, fyrir hönd konunnar
Guðfinnu með þá ósk, að þér sem
sýsluyfirvald vilduð, samkvæmt
kansellíplakati frá 12. júní 1827,
íhlutast til um, að margnefndri
Soffíu Jónatansdóttur yrði sem
•ailra fyrst komið burt úr Melstað-
ansókn í einhvern vissan og áreið-
anlegan samastað, hvar hún hefði
■stjórnsama og reglubundna hús-
bændur yfir sér.“
Kristján sýslumaður sá, að hann
■gat ebki lengur haldið að' sér hönd-
um, er málið var svo fast sótt, og
ó þingaferðum sínum um vestur-
sveitir um vorið, hafði hann sjálf-
ur tal af Soffíu, er þá var á Ytri-
Reykjum. Er hún lét sér ekki mjög
bregða, þótt hún stæði andspænis
yfirvaldinu, prýddu tvöfaldri röð
gylltra hnappa, kammerráði að
nafnbót. Hún var frökk í svörum,
'hvernig sem hann hristi kraga-
skeggið, svo að ekki sé sagt hortug,
og tók mjög dræmt í að víkja fjær
æskuheimili sínu. Þó setti
hún ekki þvert nei fyrir áð fara i
önnur byggðarlög, ef henni væri
búin vist á Þingeyrum hjá Ásgeiri
Einarssyni aiþingismanni og Guð-
laugu Jónsdóttur eða Steinnesi hjá
séra Jóni prófasti Jónssyni
og Elínu Einarsdóttur. Má af þessu
ímynda sér, að hún hefur borið
höfuðið hátt og sagt umbúðalítið,
að hún léti ekki allt bjóða sér, því
að þetta voru þau heimili í hérað-
inu, sem mestrar virðingar nutu.
Þessi svör átti sýslumaður bágt
með að láta sér lynda, úr þvi að
hann hafði einu sinni gengið á tal
við stúlkuna, og er ekki grunlaust
um, að honum hafi þótt sér mis-
boðið, er hann mætti slíku stæri-
læti. Hann var nauðbeygður til
þess að stíga næsta skref.
Ytri-Reykir, þar sem stúlkan
þóttist ætla að verða næsta far-
dagaár, voru í Torfustaðahreppi,
er eigi haíði verið skipt í tvennt
á þessum árum. Hugsaði sýslumað
ur sér því að láta Björn hrepp-
stjóra Ólafsson í Hnausakoti í Aust
urdal kljást við þessa keipakind.
Kom hann að máli við Björn, kvað
dvöl Soffíu í Melstaðarsókn álitna
hneykslanlega, og yrði hreppstjóri
að skipa henni í viðurvist votta
að ráða sig í vist utan prestakalls-
ins. Klykkti hann út með því, að
hann leitaði úrskurðar amtmanns
um málefni hennar, ef hún léti
sér ekki segjast við þá áminningu.
Birni var heldur óljúft að vas-
ast í þessu, enda mun honum hafa
þótt sem málið varðaði ekki svo
mjög hans hrepp. Hann var líka
svo stálheppinn, að hann komst
hjá því með hægu móti. Soffía
eirði illa á Ytri-Reykjum, svo að
hann gat með góðri samvizku vik-
ið því algerlega frá sér fáum vik-
um síðar. Hann var efcki seinn á
sér að láta sýslumann vita, hvar
komið var:
„Enn fremur minnist ég þess,
að þér töluðuð við mig um stúlku
nokkra, Soffíu Jónatansdóttur á
Ytri-Reykjum, sem þyrfti að fjar-
lægjast bóndann á Vigdísarstöð-
um, og báðuð mig að verka nokk-
uð í þessa stefnu. Þá skal ég nú
geta þess, að Soffía þessi er nú
burt frá Ytri-Reykjum — ekki fyr-
ir mitt tilstilli, heldur áður eða
um það leyti, sem þér töluðuð við
mig — og komin heim til möður-
innar að Syðri-Völlum og þess
vegna alveg burt úr þessum hreppi
svo ég hvorki get né vil verka
neitt í þessu máli. Þess skal ég enn
fremur geta í orðastað herra pró-
fásts Guðmundar Vigfússonar á
Melstað, að móðir Soffíu hafði
spurt hann um, hvort sýslumaður-
inn hafi ekki útvegað dóttur sinni
samastað, og bendir það til þess,
að hún, móðirin, sé samþykk, að
Soffía fjaríægist hinn umtalaða
mann.“
Nú kom til kasta hins unga
hreppstjóra í Helguhvammi,
Eggerts Helgasonar, því að sýslu-
maður vék málinu óðar til hans
aðgerða. Hann gat ekki hliðrað sér
hjá afskiptum með svipuðum hætti
og Björn í Hnausakoti, því að
Soffía sat sem fastast á Syðri-Völl-
um. Hann varð því að flytja henni
orðsendingu sýslumanns og krefj-
ast „af henni svars þar upp á,
sem hún þá í stað gaf svolátandi:
Að eins og hún hefði sjálf sagt
yður í vor, þegar þér hefðuð tal-
að um þetta við sig, væri hún enn
fús til þess að fara annað hvort
að Þingeyrum eða Steinnesi eða
öðrum jafngóðum stöðum, ef sér
væri það útvegað, en að öðrum
kosti til þess að fara i einhvern
ómerkilegan stað eða eiga engan
vísan, sagðist hún vera ófáanleg,
en kvaðst þá mundu verða kyrr,
þar sem hún er, þar til sannaðar
yrðu á sig sakir þær, fyrir hverjar
hún fyndi sig skylduga að víkja
burtu“.
Þeir höfðu ekki verið aldæla,
sumir í Húnaþingi, framan af öld-
inni. Enn eimdi sýnilega eftir af
því, að fólk þyrði að standa upp í
hárinu á yfirvöldunum, er rösk-
lega tvítug stúlka^bauð þeim þann-
ig byrginn. Og liðu svo nærri tveir
tugir ára, að ekki fór Soffía frá
Syðri-Völlum.
VIII.
Það bar til tíðinda á Vigdísar-
stöðum á útmánuðum 1861, að
Bjarni bóndi Björnsson andaðist.
Höfðu þessi síðustu misseri verið
gömlu hjónunum þungbær, og má
nær víst telja, að hugraun og ang-
ur hafi flýtt dauða hans. Þótti
genginn góður drengur, þar sem
Bjarni var, og fékk hann hið bezta
eftirmæli, svo sem skylt var. Þessu
fylgdi, að nú tók Jóhann við jörð
og búi á ný, enda sáttur að kalla
við konu sína. Vonuðu þeir, sem
mest höfðu látið óstandið á Vig-
dísarstöðum til sín taka, að drung-
inn, sem ætíð hvíldi á honum eins
og mara, myndi rjátlast af honum
og a'lit færast aftur í sama horf
og verið hafði áður en ástamálin
röskuðu metaskálunum.
Bágri afkomu sýndist ekki þurfa
að kvíða á Viigdísarstöðum. Raun-
ar var hagurinn öllu lakari en áð-
ur, því að skarðað hafði í bústofn-
inn í harðærinu 1859 og áreiðan-
lega nofckuð farið í súginn þau
misseri, er heimiliserjurnar voru
mestar. Bjarni hafði meira að
segja orðið að þiggja ofurlítið lán,
fimmtíu eða sextíu dali, til þess
að halda í honfinu. Samt var það
224
T f M 1 N N — SUNNUDAGSBLAÐ