Tíminn Sunnudagsblað - 22.09.1968, Qupperneq 16

stöðu og skipsuppsátur. Að sjálf-
sögðu hafa þessi ítök verið notuð
á báða bóga á ýmsum tímum,
eftir því sem efni stóðu til. En
þótt eyjan sé ekki stór, mátti heyja
þar árlega 2—3 kýrfóður, enda er
hún kapprækuð fjörusteinanna á
milli af fugladriti og sjávarlöðri.
Og ekki var svikizt um að dreifa
búfjáráburðinum ofan á hitt góð-
gætið, og mylja hann ofan í svörð-
inn á hverju vori. Bústofninn var
því venjulega 2 kýr, 1 nautkálfur
og 10—15 kindur. Kindurnar
gengu venjulega úti vetrarlangt,
og voru jafn feitar að vori sem
hausti. Brimið sá þeim daglega fyr
ir nýjum og lifandi fjörugróðri,
og oftast var einhver grassnöp á
eyjunni. Og talsverð hlunnindi
voru að nytjafuglum, s.s. kríu og
æðarfugli hvert sumar, og dálítil
kópaveiði var við sker ekki all-
fjarri. Var æðarfuglinn furðu spak
ur. Varp þétt í gluggatóftum og
á húsaþökum — jafnvel inni í
bæjargöngunum, ef dyrnar stóðu
opnar næturlangt.
Æðarbliki, sem átti konu sína
á hreiðri í gluggatóft baðstofunn-
ar, hafði það fyrir vana árum sam-
an, að vekja heimilisfólkið um sex
leytið á morgnana, með því að
berja nefbroddinum nokkrum sinn
um í rúðuna og linnti ekki látum
fyrr en út var komið. Þá stóð
hann upp og hneigði sig hæversk-
lega fyrir þeim, sem út kom, með
einu miklu ú-hú. Síðan settist hann
aftur við hreiðurbarm konu sinn-
ar og bærði ekki á sér allan dag-
inn, hvað sem gekk á kringum bæ
inn. Ekki skeytti hann neitt helgi-
haldi hvíldardagsins, og barði fólk-
ið upp jafnt á sunnudögum sem
mánudögum. Varð hann af því
miðlungi vel þokkaður hjá sumu
heimilisfólkinu, en enginn efaðist
u,m vitsmuni hans og góða mein-
ingu. Var því beðið eftir komu
hans á hverju vori með nokkurri
eftirvæntingu.
Fleiri fuglar. voru spakir
í Höskuldsey.
Jafnvel skarfurinn, sjófugla
styggastur, átti það til að bregða
sér upp á rárnar við hjallana til
að seðja hungur sitt, hlýtur þó að
vera stuttur róður hjá honum frá
klöppunum í Höskuldsey. En hvað
sem öllum klækjum og smábrell-
um þeirra félaga leið, þekktist það
ekki í Höskuldsey, meðan sögu-
maður minn þekkti þar tii, að
kasta steini að fugli.
Fjöldi örnefna er í HöskuMsey,
eins og öðrum eyjum, sem lengi
hefur verið búið í, og þétt setnar
á köflum. Heita má, að eyjan sé
eitt örnefnasafn, þó að hér verði
fá þulin auk þeirra, sem þegar eru
nefnd. Sagnir eru tengdar við þau
flest.
Sandur og Stöð heita lendingar-
staðir á Höskuldsey sunnanverðri,
þó að sjaldan sé lent þar og illt
að bjarga bátum þar frá sjó. Sands
ins er getið hér að framan.
Skammt fyrir austan Stöðina,
heitir Hundsgjá. Nafnið á henni
er þannig til komið, að einu sinni
sem oftar komu Dalamenn til
róðra í Höskuldsey og höfðu með
sér hund, sem þó var ekki venja
þeirra. En sú skepna var ekki rétt
vel séð af þeim gömlu Höskulds-
eyingum. Töldu þeir, aað hundur-
inn fældi bæði fisk og fugl frá
eyjunni og vildu ekkert með hann
hafa. Þeir tóku því hundgreyið,
stútuðu honum og urðuðu hann í
gjánni. Fara ekki sögur af hon-
um síðan. Beinum hans mun nú
löngu skolað á sjó út. Litlu aust-
ar, þar sem eyjan er eina hæst,
er önnur gjá eða skvompa inn í
klappirnar. Heitir hún Grátíkur-
hellir. Þar voru aðalheimkynni eyj
ardraugsins, er hét Grátík og var
í hundslíki, eins og nafnið bendir
til. Og hún var enginn auli frem-
ur en flestar aðrar tíkur. Fyrir
hvert stórviðri af norðri, er hún
vissi, að sjór mundi ganga upp í
helli sinn, yfirgaf hún hann og
Iagði af stað út á eyjarenda. Þar
átti hún annað skjól, sem heitir
Fuglsæla, og mikið af fugli safn-
ast saman, þegar norðangarðar
geisa á vetrum, og bjó þar méðan
norðangarðurinn gekk yfir. En
jafnskjótt og lægði, lagði hún af
stað austur yfir ey ' aftur og hélt
sig þar löngum. Skyggnir sem ó-
skyggnir sáu þessa skepnu. Ver-
menn höfðu hana fyrir veðurvita.
Þegar þeir sáu til ferða hennar
vestur yfir ey, þótt í góðu veðri
væri; var vissara fyrir þá að sækja
á austurmiðin frá eyjunni, svo áð
leiði væri í land, ef skyndilega
hvesti af norðri. Og í vesturátt
var sótt, ef hún sást hraða sér aust
ur yfir ey. En annars var hún ekki
eins glögg á vesturáttina. Að þessu
leyti gegndi hún þjónustu veður-
fræðinga nútímans á sínu sviði.
En síðustu áratugina kvað hún
ekki hafa sézt, enda þarf hún ekki
að gegna veðurþjónustu lengur.
Og öldungis óvíst, að Hlynur veð-
urstofustjóri gerði neitt með veð-
urskeyti frá henni, þótt hann fengi
þau. Líka eru nú að mestu lagðir
niður róðrar frá Höskuldsey, og
þar verður aldrei verstöð framar.
Ég hélt, þegar ég heyrði þessa
sögu, að Grátík væri Dalahundur-
inn afturgenginn, en svo er ekfci.
Grátík kvað vera miklu elcLri í eyj-
unni, og veit enginn um upphaf
hennar né endalok.
Spottakorn norðan við Grátíkur
helli, gegnt Elliðaey, er aðalhellir
eyjarinnar, og heitir aðeins Hell-
irinn. — Þar lét Eggert 'sand-
inn á land í upphafi þessarar ferð-
ar. — Þar er stundum lent, þeg-
ar stungið er við stafni í Hösfculds-
ey, annars ekki. — Úr þeim helli
fellur aldrei sjór til fulls, svo eng-
inn veit, hve langur hann er. Sum-
ir segja, að þarna sé ekki um helli
að ræða, heldur göng eða sprungu
gegnum grunn eyjarinnar, og sé
vestara op þeirra alltaf undir
söltum sjó. Ekki veit ég það, en
eins gæti það verið.
Og ekki má undan falla að geta
þess, að þau álög hvíla á Höskulds-
ey, að þar mega aldrei vera sam-
tímis 20 hjón, Ef svo ber til, sekk-
ur eyjan. — Eina vertíð fyrir
mörgum árum voru búsett þar 19
hjón. Þau 20. langaði til að kom-
ast þangað til að fá sér í soðið,
þvi vel fiskaðist. Þau lögðu af stað
og voru komin að lendingunni, en
þá fór eyjan að ganga í bylgjum
og 9íga, einkum að vestanverðu.
Þar hét áður á einum stað Magáll,
en nú Magálslaut. Eyjaskeggjar
vissu, hvað var á seyði og varð
ekki um sel. Og til að bjarga því,
sem bjargað varð, gripu þeir til
þess eina ráðs, sem tiltækt var,
vörðu hjónunum landtöku, en köst
uðu nokkrum fiskum út í bátinn
til þeirra. Sneru þau þá frá til
sama lands og eyjan hætti ölluim
hreyfingum. Hefur við svo búið set
ið síðan. — En Magálslaut og smá-
fellingar um þvera eyjuna eru enn
til vitnis um þennan atburð.
Vitinn í Höskuldsey var byggð-
ur árið 1926. Stendur hann aust-
arlega á eyjunni, þar sem hún er
einna hæst. Heirir þar Blönduhóil.
Frá vitanum og heim að gamla
bæjarstæðinu er slétt flöt, sem
heitir Blanda. Þar var glímuvöll-
ur vermanna, þvi sjálfsagt pótti að
glíma í Höskuldsey eins og öðrum
verstöðvum, þegar ekki gaf á sjó.
— Mikið orð fór af glímunni í öll-
736
T í M I N N — SUNNUDAGSBLAÓ