Tíminn Sunnudagsblað - 03.05.1970, Side 8

Rloster gerði að stefnumarki
sinnar hreyfingar: Afnám drykkju
skaparins. í björgunarStarfinu
náðist fljótt árangur. Gamlir
drykfejumenn, sem bindindis-
hreyfingin bjargaði, báru Ásbjörn
Kloster til grafar. Hinn kunni
geðveikralæknir, Auguste Henri
Forel prófessor, lærði af bindind-
ismanninum Bosshardt skósmið,
hvernig ætti að lækna drykkju-
menn. Það var þraut, sem Forel
háskólakennari í geðiækningum og
forstöðumaður geðveikraspítal ans
Burgiiölzli við Zurich, hafði talið
óleysandi. Árangur bindindishreyf
ingarinnar á þessu sviði vakti at-
hygíi. Það var bæði nýstárlegt og
furðulegt, að drykkjumenn yrðu
bindindissamir á ný.
Nú viðurkenna jafmvel læknar,
sem ekki eru bindindismenn sjálf-
ir, að algért bindindi sé nauðsyn
fyrir drytokjumanninn.
Þetta hafa læknavísindin lært af
bindindishreyifinigunni. Þar með er
það viðurkennt, að þjóðfélagið
þarf þess með, að bindindishreyf-
ing sé tfl, svo að meiri von sé um
björgun. En nú er einatt deilt á
hreyfinguna fyrir það, að hún vilji
ekki láta sér nægja að vera eins
konar sjúkravagn handa fórnar-
dýrurn áfengisins, en reyni líka að
hindra aðgang hófsamra manna ao
áfengi. Þetta byggist á fullkomnu
skilningsleysi á því, bvernig stofn-
endur bindindishreyfingarinnar og
frumherjar hennar alla tíð hafa
litið á samhengið miUi nautnar og
ofnautnar áfengis, mffli
drytokju og ofdrýkkju. Aðalvið-
fangsefni bindindishreyfingarinnar
hefur aldrei verið björgun drykkju
mamna, heldur koma í veg fyrir
áfengisböl með því að afnemia
áifengisnautn. f Noregi kom þetta
skýrt fram strax 1865 í umsókm til
stórþingsins, þar sem segir, að
það sé ekki fyrst og fremst verk-
efmi bindindishreyfingarinnar að
vinna gegn drykikjuskap líðandi
stundar, heldur miklu fremur að
uppræta orsakirnar til drykkju-
skapar.
Bindindishreyfingin varð til
vegna þeirrar ógæfu, sem drykkju
skapurinn er fyrir drykkjumann-
inn, fjöl&kyldu hans og þjóðfélag-
ið í helld. Hið mýja og djarfa við
hreyfinguna var setningin: „Nautn
veldur ofnautn“, og svo sú álykt-
un, sem af því var dregin, að ráðið
til að koma í veg fyrir ofnautn
áfengis væri að útrýma allri
neyzlu áfengis. Forgöngumenn
hreyfingarinnar gerðu uppreisn
gegn siðum, sem höfðu verið aíls
ráðandi í iþúsundir ára. Ásbjörn
Rloster hefur átakanlega lýst sál-
arstriði sínu við að boða þessa
kenningu, em til þess fann hann
sjg vera kallaðan af guði. Þessari
nýju kenningu, sem fordæmdi alla
áfengisnautn harðlega, var hvar-
vetna mætt með andúð, háði, fyrir-
litningu og reiði, svo að bindindis-
boðemdur voru jafnvel látnir sæta
ofbeldi. Einstakir prestar, þar á
meðal norskir prestar, snerust í
ræðu og riti gegn bindindi, þar
sem það væri í andstöðu við sann-
ann og réttan kristindóm.
Enn gerði það ójafnan leik, að
brenmivínsbindindið var vinsælt
hjó heldri mönnum með konung-
inn sjálfan — Óskar I — í broddi
fylkingar, en him nýja bindindis-
hreyfing átti fylgi sitt meðal al-
þýðustéttanna. Talsmenn hennar
voru einfcum sjálfmenntaðir al-
þýðumenn, semi mættu fullkom-
inni lítilsvirðingiu yfirs-téttarinnar,
lækna ekki síður en presta.
Það er algengur misskaningUir,
að bimdindishreyfingin hafi byggzt
á þeirri skoðun, að jafmvel hin
hóflegasta áfengisnautn væri skað-
leg. Fyrir slfkri skoðun var enginn
fræðilegur grundvöllur á þeim
tíma. Bindindishreyfingin byggðist
þá ekki og þarf ebki enn að byggj-
ast á slí'kri kenningu. Vígorðið
nautn veldur ofnautn þýddi ekki,
að sérhver áfengisneytandi verði
með tímanum ofdrytokjumaður.
Það hefur etoki þá þröngu merk-
ingu, að áfengisnautn einstaklings-
ins leiði til ofmautnar hans, heldur
lýtur það að félagslegri ábyrgð
hófdryikkjumiannsins að viðhalda
drykfcjusiðunum. AHir siðaðir
menn, sem sjálfir neyta áfengis í
hófi, stimpla þar með áfengis-
neyzlu sem góðan sið, sem efckert
sé rangt við að fylgja. Þessum
sama sið fylgja svo þeir, sem vegna
meðfæddra eiginleika eða ytri at-
vifca verða ofdrykkjumemn.
Hin félagslega, viðurkennda
neyzla leiðir til hinnar skaðlegu
fyrir einstaklinga og þjóðfélag.
Þetta er meining vígorðsins:
„Menn drekfca af því, að aðrir
drekfca". í drykkjusiðunum sér
bindindishreyfingin orsök áfengis-
bölsins, og þess vegna hefur hún
gert afnám þeirra að tak-
marki sínu. Þar sem enginn neytir
áfengis, þar er ekfcert áfengis-
Vandamáfl. Þetta er sú einfalda og
alþýðlega hugsun, sem vakti bijid-
indishreyfinguna um vfða veröld.
Upphafsmenn hindindishreyf-
ingarinnar voru ósveigjanlegir rétt
línumenn og jafn ókveðnir á
móti alri áfengisnautn og áfengis-
meðferð og bindindismenn nú-
tímans. Bindindishreyfingin hef-
ur alla tíð þróazt á hinum sama
grunni, og helzta breytingin er
sú, að öðrum augum er litið á
minniháttar áfengisneyzlu. Hefði
áfengisbölið efcki verið stórkost-
legt og augljóst, hefði þetta ek'kl
verið slíkt vandamál. Bindindis-
hreyfingin ætlaði sér að útrýma
áfengisböli rneð því að útrýma
drykkj'usiðunum. Þar sem hún
þverbraut eldforna siði, fékk vax-
andi mannfjöldi, sem nú nemur
milljónum, reynslu fyrir því, að
það er hægt að lifa heilbrigðu og
farsælu lífi án alls áfengis. ÞaT
sem litið var á fyrstu bindindis
mennina sem draumóramenn og
Sérvitringa, eru nú miljónir
manna, sem aldrei hafa neytt
nokkurs dropa af áfengum
drykkjum og segja hreint og
beint, að þeirra lífsvenjur séu
eðlilegar og beiibrigðar — jafn-
eðlilegai’ og að Iifa án ópíum-
neyzlu. Þeir spyrja gjarnan sem
svo: Hvaða skynsamleg ástæða er
tl að neyta áfengis fremur en
ópíums?
Þetta eru einhver mestu um-
skipti í mannkynssögunni. Það
menkilegasta, sem bindindis-
hreyfingin hefur afrekað. er ekki
björgun þúsunda drykkjumanna,
heldur að hún hefur haldið miMj-
ónum barna og unglinga alger-
lega frá áfengi og þannig sýnt 1
verki, að áfengislaust líf er mögu-
leifei otg áfengisneyzla er óþörf.
Hið mifela viðfangsefini bindindis-
hreyfin'garinnar nú er að finna
leiðir til að gera manntoyninu Ijósa
Messun þess að vera laus við
áfengið.
Peusónulega ber ég djúpa virð-
Ingu fyrir frumkvöðlum bindindis-
hreyfiingarinnar, einmitt vegna
þess, hve fast og alvarlega þeir
skírskotuðu til ábyrgðartilfinn-
Ingar manna. í því lá hinn mikli
styrkur hreyfingarinnar, en að
vissu leyti lifea veiMeiki hennar.
Þetta var hreyfing, sem stefndi
að því að ná völdum á vissu sviði
mannifélagsins og móta það eftir
sinum hugmyndum. Veikleiklinn
ligigur í veilum manneðlisins.
344
TÍMINN — SUNNUDAGSBLAÐ