Tíminn Sunnudagsblað - 30.09.1972, Qupperneq 12

Heiðalandið, sem stundum er kallað
einu nefni Mývatnsheiði, en er þó land
þriggja sveita — Mývatnssveitar,
Reykjadals og Bárðardals, er mikið og
fagurt gróðursvæði, þar sem skiptast á
lágir ásar. vaxnir fjalldrapa, viði og
jafnvel birkikjarri, milli viðáttu-
mikilla mýrarflóa ' með vötnum og
tjörnum, þar sení sums staðar er all-
góð silungsveiði. Stargresi og annar
kjarnagróður er i mýrunum.
Landamærastöðvar þessa heims eru
Gautlönd i Mývatnssveit, að austan
Stafn i Reykjadal að norðan og Viðiker
i Bárðardal að sunnan. Um og upp úr
aldamótum var tylft byggðra býla á
Heiðinni, og sums staðar vel búið, en
nú eruð aðeins þrjú i byggð, og likur til
að aðeins eitt haldist i byggð til fram-
Hann hefur búið sex áratugi á Stöng á Mývatns-
heiði, þar sem snjórinn liggur stundum fram i áttundu
viku sumars, en jörðin kemur þá þið og jafnvel græn
undan snjó og grasár verður mikið. Hann var þó meir
hneigður til smiða en bústangs og byggði hús viða um
sveitir. Fyrir þrem áratugum varð að taka af honum
fót — i tveim áföngum — en hann smiðaði sér sjálfur
gervifót úr skeifnajárni — líklega af þvi að hann kunni
ekki við annað en standa á eigin fótum — og kleif siðan
upp í uppsláttinn aftur og hélt áfram að byggja. Og nú
sigur á niunda æviáratuginn og hann heyjar túnið sitt
með vélum en bindur bækur á vetrum, þvi að sjónin er
enn hvöss og höndin styrk og hög. — Við ræðum við
Kolbein Ásmundsson á Stöng i þetta sinn. Hann man
samfélag heiðarinnar upp úr aldamótunum, þegar tólf
býli voru þar i byggð, en eru nú flest i eyði.
undan snjónum. Kviaærnar mjólkuðu
afbragðsvel, og siðar urðu dilkarnir
afar vænir. Nú gengur sauðféð frjáls-
að lita i bækur á siðari árum. Fóturinn
sá fyrir þvi — og fátt er svo með öllu
illt, að ekki fylgi nokkuð gott. Hann
Smíðaði sér gervifót úr skeifna-
járni og hélt síðan áfram að byggja
Kvöldspjall við Kolbein Ásmundsson
bónda og smið á Stöng á Mývatnsheiði
AAA/WW^AAA/WWW\/VWWWWVWW\^/VWSA/NMAAA/S/V\/^AA/WN/WWW\
búðar — Stöng, —■ sem nú er kölluð i
Mývatnssveit, enda i Skútustaða-
hreppi.
Býlin á Heiöinni — eyðibýlin — segja
menn nú, eru mörg kennd við sel. Það
var i góðærinu á siðari hluta nitjándu
aldar, sem mörg þeirra byggðust. Þá
var þröngt i sveitum, örðugt að fá
jarðnæði, og ungt fólk, sem ekki vildi
una húsmennskukjörum alla ævi,
brauzt i það að byggja upp á heiði, i
„selinu” á beitarhúsunum eða i land-
gæðadalverpi á mótum starmýrar og
lágafells.
Bæirnir á Heiðinni heyrðu til þremur
hreppum, en þó mynduðu þeir fljót-
lega i raun og veru eina sveit, sem átti
margt sameiginlegt i búskap og mann-
lifi, sorg og gleði, enda var margt
heiðarfólkið frændskylt eða tengt.
Landgæðin voru mikil. Snjóþungt að
visu, og fönn lá stundum langt fram á
sumar, en jörðin kom þá græn og þið
um alla þessa viðáttu, og um hana
liggja óljósar jeppaslóðir hér og hvar
eftir smalamenn, veiðiklær og ferða-
snápa milli eyðibýlanna.
A móti mér við borðið i stofunni sit-
ur annar bóndinn á Stöng, Kolbeinn
Ásmundsson, hefur brugðið sér til
Reykjavikur, þótt farinn sé að nálgast
áttrætt. Þangað hefur hann ekki gert
tiðreist um dagana — aðeins dvalizt
þar vikum saman einu sinni af hinni
verstu nauðsyn — og sá þá varla höf-
uðborgina. Nú gefur hann sér tima til
að skoða eitt og annað og hitta venzla-
fólk og kunningja að máli. Hann hefur
alla tið verið annálað hraustmenni og
ekki vilsamur, þótt gefið hafi á bátinn.
Hann er enn i fullum færum, sjónin
hvöss og höndin styrk, minnið óbilað á
atvik og umhverfi, fróður vel um
heimahaga, gamla tima og nýja tið,
enda hefur hann fengið nokkurt tóm til
missti fótinn fyrir þremur áratugum
— en smiðaði sér sjálfur fót úr skeifna-
járni og hefur gengið á honum siðan —
liklega af þvi að hann hefur aldrei
kunnað við annað en standa á eigin fót-
um. Það gerir ef til vill Heiðin — hún
ætlast til þess.
Kolbeinn hefur fallizt á það með
semingi að spjalla við mig kvöldstund,
þótt fæst úr þvi rabbi verði fest á þessi
blöð.
„Fyrst byggði á Stöng 1857 Jón
Hinriksson. skáld. siðar bóndi á Hellu-
vaði. Bjó hann þar i 9 ár, en fluttist
þaðan, er hann hafði misst konu sina.
Næstu árin bjuggu þar ýmsir eitt til
tvö ár i einu hver, en milli 1870—1880
kom hingað Kristján Jónsson bóndi frá
Ófeigsstöðum i Kinn, ættaður frá Hofs-
stöðum. Hafa niðjar hans búið þar sið-
an. Asmundur sonur Kristjáns var bú-
fræðingur og hélt dagbækur og bú-
reikninga. Hann lézt 15. okt. 1927”....
732
Sunnudagsblað Tímans