Tíminn Sunnudagsblað - 06.01.1973, Qupperneq 6

mannsmyndar, sem nú er kunn, hafi
þekkt notkun elds.
An eldsins hefðu menn aldrei lært að
vinna og nota málma. Skipting mann-
kynssögunnar i þrjú höfuðtimabil,
steinöld, bronsöld og járnöld, sem vér
þekkjum frá þróunarferli allra kyn-
flokka og þjóða, krefst einmitt notkun-
ar elds, þess náttúruafls, sem bæði
getur valdið miklu og skelfilegu tjóni,
en einnig mikilli blessun og tæknileg-
um framförum.
Þeirri erfiðu spurningu, hvar vagga
menningarinnar hafi staðið, getum
vér nú um stundir með engu móti
svarað til neinnar hlitar. En fyrir fá-
um árum virtist það þó næsta auðvelt,
þá hefðu menn einfaldlega nefnt
Egyptaland eða Babylon i þvi skyni,
án þess að nokkrum kæmi i hug að gæti
mótmælt þvi með rökum. Nú er
sjónarsviöið allt öðruvisi þvi að
rannsóknir siðustu ára og áratuga
hafa breytt fyrri getgátum svo ger-
samlega, að þar stendur ekki lengur
steinn yfir steini.
Á ævagömlum menningarsvæðum
jarðarkringlunnar, hafa rekur, hakar
og spaðar fornleifafræðinga nútimans
sifellt numið ný og ný lönd, og dregið
til hliðar myrkt tjald ótal margra for-
sögulegra alda, svo að nú skin birta
sögunnar á fyrrum óþekkta hluti. 1 þvi
ljósi er sú staðreynd einna gleggst, að
þrátt fyrir marga nýja og mjög mikils-
verða vitneskju, er rannsóknargetu
vorri samt sem áður þröng takmörk
sett. Að visu vitum vér nú að upphaf,
bæði egypzkrar, babyloniskrar, ind-
verskrar og kinverskrar menningar,
og allra annarra, enn eldri
menningarskeiða, hverfa oss með öllu
inn i svartamyrkur óræðrar sögu, það
er allt og sumt.
Elztu fornminjar horfinna
menningartimabila allra landa og
þjóða bera vitni þvilikum hagleik og
snilli, að augljóst má vera, að langur
þróunarferill hlýtur að liggja þar að
baki, þróunarferill, sem vér þekkjum
ekki og munum aldrei fá að kynnast.
Þegar þannig er i pottinn búið segir
sig sjálft, að engar forsendur eru til
fyrir þvi að fella réttan dóm um það,
hvar og hvenær á heimskringlunni hin
allra fyrsta menning hafi risið á legg.
Það er ennfremur órengjandi stað-
reynd, að vér vitum ekki einu sinni
hvaðan úr heimsbyggðinni mannkynið
er upprunnið. Áður var það almenn
skoðun, að vagga mannsins hefði stað-
ið einhvers staðar i Mið-Asiu.
Forndýrafræðingar höfðu fært sönnur
á, að margir og mismunandi hópar
spendýra hefðu fyrst séð dagsins ljós i
skógum og á sléttum þeirrar álfu, og
hlutu þvi að hafa dreifzt þaðan yfir til
Afriku og Evrópu, hvað var þá eðli-
legra en hið sama hefði gerzt hjá full-
komnasta spendýrinu, herra jarðar-
innar, manninum. Þegar svo apamað-
urinn fannst i Asiu var það af flestum
talið staðfesta þá kenningu.
Hvað sem um það er, þá hafa sið-
ustu fornleifafundir i Afriku breytt
þeirri skoðun. „Suðurapinn”, er svo
mjög likist manni virðist fastlega
benda til þess, að einmitt i hinni svörtu
álfu hafi maðurinn upphaflega færzt á
fætur. Þær tvær tegundir mannapa,
sem mönnum eru skyldastar og nú lifa
i Afriku (górilla og simpansi), gera
einnig sitt til að styrkja það álit. Þar
fyrir utan hafa á siðustu árum og
áratugum fundizt á ýmsum stööum i
þessum heimshluta, mikið magn
frumstæðra steináhalda, við uppgröft
fornleifa. Og sýnirþað óneitanlega, að
þar hafa búið menn i óralangan tima.
Loks hafa svo fyrir skömmu (1953)
fundizt órækar sannanir fyrir þvi, að
apamaðurinn” átti einnig heima i
Afriku endur fyrir löngu, á morgni
timans.
Vér höfum þvi töluverða ástæðu til
að álykta sem svo, að það hafi verið i
Suðurálfunni sem mennirnir áttu sin
fyrstu heimkynni, og að hin svokallaða
menning hafi byrjað þar. Hvernig það
mátti verða vitum vér ekki enn. Hið
eina sem vér vitum, er að elztu
tegundir mannapa voru uppi fyrir að
minnsta kosti hálfri milljón ára, og að
þeir Voru vissulega ekki fyrstu verurn-
ar, sem mannsmót var á. Þeir áttu
sina menningu, þótt frumstæð væri, og
ófullkomin, að voru mati eða i nútima-
skilningi. Vér höfum einnig öðlazt
þekkingu á þvi, að i öllum þeim þrem-
ur heimsálfum, sem nú mynda eitt
meginland, var uppi ýmis konar
frumstæð menning fyrir ævalöngu, á
svonefndum forsögulegum tima.
Alllur sá mikli fjöldi, er fundizt hefur,
af vopnum og áhöldum úr steini, segja
oss þá sögu mjög ljóslega. Að visu eru
hinir elztu slikra gripa svo klúrir, og
klunnalegir, að álitamál, mun vera,
hvort heldur þeir eru gerðir af manna-
höndum eða eru náttúrusm., er vind-
ar og vatn hafa kannski lagað eitt-
hvað til. En smám saman verða þó
steináhöldin liprari og formfegurri,
þau fá fasta og ákveðna lögun, og eru
oft og tiðum gerð af miklum hagleik.
Þó að ein öld renni af annarri, kynslóð-
ir komi og fari, og steingripir þeirra
taki sinum breytingum, sem bera vott
um langa og hægfara menningarþró-
un, eru vopn og verkfæri ávallt klofin
og höggvin til, en hvorki slipuð né fág-
uð. Vorir elztu eiginlegu forfeður, Cró-
Magnonmennirnir, kunnu ekki að fága
steinverkfæri sin, þrátt fyrir þeirra
mikla hagleik og listkunnáttu, sem
fyrr var sagt. Þeir tilheyra þvi hinni
eldri steinöld. Siðari kynslóðir komast
svo upp á lag með að slipa og fægja
gripi sina, og teljast þá til hinnar yngri
steinaldar.
Hvert timabil gengur sitt ákveðna
skeið, og ein öld leysi aðra af hólmi.
Þannig vikur yngri steinöldin úr sæti
fyrir bronsöldinni, og hún siðan fyrir
járnöldinni, sem enn ræður rikjum á
vorum dögum, þar eð segja má, að
járn og stál sé undirstaða nálega allr-
ar tækni nútimans. Þó væri liklega
réttara að segja að vér lifðum á
morgni atómaldar, sem enginn veit
hvað ber i skauti sinu. Svo var einnig
um allar fyrri kynslóðir manna, engri
þeirra var sú gáfa gefin að ráða rúnir
14
Sunnudagsblað Tímans