Lesbók Morgunblaðsins - 01.03.2003, Blaðsíða 2

Lesbók Morgunblaðsins - 01.03.2003, Blaðsíða 2
2 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ˜ MENNING/LISTIR 1. MARS 2003 BRESKI rithöfundurinn Nick Hornby sendi nýlega frá sér bókina 31 Songs eða 31 lag. Hornby, sem notið hefur mikilla vin- sælda í Bret- landi og víðar fyrir bækur sínar Fever Pitch, High Fidelity og About a boy, sem allar hafa ratað á hvíta tjaldið, virðist hér leita á ný mið og gerir að þessu sinni að umfjöllunarefni nokkur uppá- halds laga sinna. Má þar nefna jafn fjölbreytilegan hóp og hljómsveitina Teenage Fanclub og tónlistarmennina Patti Smith, Van Morrison og Nelly Furtado, auk þess sem hann fjallar sérstaklega um gít- arsólóa, söngvara sem flauta með tönnunum og tónlist á borð við þá sem leikin er í Body Shop-búðunum. Steinmeyjarnar NÝJASTA bók Yvonne Vera, The Stone Virgins, eða Stein- meyjarnar, fjallar um tvö stríð, tvær konur og þann hrylling sem fylgir því er ofbeldi er stofnanagert í Zimbabwe. Að mati gagnrýnanda New York Times þarf töluvert hugrekki til að fjalla um þetta tímabil í sögu þjóðarinnar í núverandi stjórnartíð. Sögusvið bók- arinnar er Kezi, lítið þorp í Zimbabwe á árunum í kringum sjálfsstæðisbaráttu þjóð- arinnar. Vera lýsir hér þeim erfiðleikum í afskekktum byggðum á tímum hryðjuverka- árása, hvernig borgarastyrjöld tók við í landinu skömmu eftir að sjálfstæðisbaráttunni lauk og hvernig almenningur var í kjölfarið pyntaður af þeim sem áður höfðu veitt þeim frelsi. Af blómabörnum NÝJASTA bók bandaríska rit- höfundarins T. Coraghessan Boyle Drop City er óhóflega skemmtileg að mat bókablaðs New York Times. Sagan gerist í Kaliforníu við upphaf áttunda áratugarins og segir frá lífi í kommúnu þar sem partíinu lýk- ur aldrei. Texti Boyle þykir sérlega vel skrifaður og lítill vafi leikur á að hann þekkir vel til þeirra menningarheima sem bókin byggist á. Það er þó ekki hvað síst hæfni hans til að vefa margbreytileika mannlegra til- finninga og gjörða saman við bráðskemmtilegan texta sem gefur bókinni styrk sinn. Atonement besta skáldsagan SAMTÖK bandarískra bók- menntagagnrýnenda, The National Book Critics Circle (NBCC), völdu í vikunni skáldsögu breska rithöf- undarins Ian McEwan, Atonement, sem skáldsögu ársins. Sagan hafði áður verið tilnefnd til bæði Booker- ogWhitbread-verðlaunanna. Meðal annarra verka sem NBCC verðlaunaði var A Probl- em from Hell: America’s Age of Genocide eftir Samantha Power sem hlaut verðlaunin í flokki rita annarra en skáld- verka og verk BH Fairchild, Early Occult Memory Systems of the Lower Midwest, hlaut verðlaunin í flokki ljóðabóka. ERLENDAR BÆKUR Af uppáhalds lögum Ian McEwan Nick Hornby F RELSI er ekki gjöf Bandaríkja- manna til veraldarinnar. Frelsi er gjöf Guðs til mannkynsins,“ sagði George W. Bush Banda- ríkjaforseti nú í vikunni og vísaði þar til áforma sinna um að koma Saddam Hussein frá völdum í Írak. Það var svolítið eins og hann væri að reyna að útskýra grunnatriðin í gangverki veruleikans fyrir tornæmum og óþekkum krakka sem neitar að láta segjast og gera það sem gott er. Og hvernig er svo þetta frelsi sem Banda- ríkjamenn boða? Það virðist lítið eiga skylt við réttindahugsjón Voltaires sem sagði einhverju sinni: „Ég er andvígur því sem þú segir, en ég mun verja upp á líf og dauða rétt þinn til að halda því fram.“ Þeir þjóðarleiðtogar sem hafa vogað sér að setja fram aðrar lausnir á Íraks- vandanum hafa verið úthrópaðir og bandarísk- ir ráðamenn hafa meira að segja gengið svo langt að hóta efnahagsþvingunum. Það er ekki laust við að það gæti ákveðinnar sefasýki í af- stöðu margra Bandaríkjamanna til Frakka, Þjóðverja og Belga sem eru svívirtir á sóða- legan hátt í bandarískum fjölmiðlum fyrir að samþykkja ekki þegjandi og hljóðalaust ritn- ingu guðspjallamannanna í Washington. Ís- lenskum sjónvarpsáhorfendum gafst tækifæri til að hlusta á fúkyrðaflaum bandaríska skemmtikraftsins Dennis Millers í spjallþætti Jay Leno nú á fimmtudagskvöldið en áhorf- endur tóku lýsingum hans á hinum djöfullegu Evrópuþjóðum með fagnandi lófataki. Frelsisofstopi Millers og annarra af hans sauðahúsi kristallast í tillögu embættismanns- ins Burts Aaronsons í Flórída sem leggur til að heitið „franskar kartöflur“ verði „bannað með lögum vegna andstöðu Frakka við hern- aðarstefnu Bandaríkjastjórnar í Íraksmálinu“. Í stað þess leggur hann til að framvegis verði talað um „frelsiskartöflur“ eða „amerískar kartöflur“. Hér skýtur upp þeirri gömlu hugs- un að má nafn andstæðingsins út úr lífsins bók (eða orðabókinni). Óvinurinn verður ekki leng- ur nefndur á nafn, hann verður eyða sem síð- an má endurnefna. Þessi skapandi gleymska er klassískt minni í heimssögunni. Árið 146 fyrir Kristsburð jöfnuðu Rómverjar Karþagó- borg við jörðu eftir áralangar deilur og stríð sem hafði staðið með hléum í marga manns- aldra. Borgarlandinu var bölvað og salti stráð yfir svo ekki yxi þar stingandi strá. Þjóðverjar fóru svipaðar leiðir í heimsstyrjöldinni síðari. Þeir hefndu morðsins á Reinhard Heydrich árið 1942 með því að þurrka tékkneska bæinn Lidice bókstaflega út af landakortinu. Nú kemur mér ekki til hugar að líkja kartöflu- stríði Flórídabúa við grimmdarverk Rómverja eða nasista. Hér er þó í grundvallaratriðum á ferðinni sama hugmyndafræði. Mary Wollstonecraft sagði eitt sinn: „Eng- inn kýs hið illa vegna þess að það er illt. Því er aðeins ruglað saman við hamingjuna, það góða sem menn leita eftir.“ Ekkert fær stöðv- að Bandríkjamenn í hamingjuleit sinni. „Elsk- ið okkur skilyrðislaust,“ virðist vera skýlaus krafa þeirra, „og við munum ekki hata ykkur.“ Ætli þeir muni nokkru sinni skilja að frelsið í heiminum verður aldrei meira en réttsýni þess sterkasta leyfir? FRELSISKARTÖFLUR „Enginn kýs hið illa vegna þess að það er illt. Því er aðeins ruglað saman við hamingjuna, það góða sem menn leita eftir.“ G U Ð N I E L Í S S O N NÚ á að stofna nýtt einka- hlutafélag. Tveir framsæknir aðilar, íslenska ríkið og Reykjavíkurborg, ætla að stofna einkahlutafélag. Þetta félag á að hafa með höndum allnokkra framkvæmd, bygg- ingu tónlistar- og ráð- stefnuhallar sem tónlistar- áhugamenn og Björn Bjarnason hafa í nokkur ár reynt að sannfæra fólk um að búið sé að ákveða að byggja. Sumir hafa meira að segja ítrekað gengið svo langt að segja að ríkið hafi „skuldbund- ið sig“ til að reisa þessa höll og það fyrir milljarða og aftur milljarða króna. Vefþjóðviljinn hefur af og til séð ríka ástæðu til að vekja athygli á að þær staðhæfingar eru hrein fjar- stæða. Reyndar slík fjarstæða að ótrúlegt er að menn haldi þeim fram í fullri alvöru; lík- legra er að menn séu fullyrð- andi þetta í sífellu til að telja mönnum trú um að málið sé út- rætt og ekki annað eftir að gera en að velja marmarann á gólfin – sem verði gert í fullu samráði við Ashkenazý að sjálfsögðu. En segjum nú að þeir hafi rétt fyrir sér, þessir sem svo oft fullyrða að ríkið hafi skuld- bundið sig til að reisa tónlist- arhöllina. Ætli þeir geti þá ekki verið svo vingjarnlegir að svara spurningu sem Vefþjóð- viljinn hefur af og til borið fram þegar þessar heilaþvott- artilraunir hafa dunið á borg- urunum: gagnvart hverjum er ríkið skuldbundið að byggja þetta hús? Segjum nú að ríkið haldi að sér höndum og ekkert frekar gerist í þessum bygging- armálum, er þá einhvers stað- ar til aðili sem gæti farið í mál og fengið ríkið dæmt til að byrja að byggja? Það hlýtur að vera hægt að fá svar við þess- um einföldu spurningum. Ef ríkið er skuldbundið til að reisa margumrædda tónlistarhöll, þá hlýtur einhvers staðar að vera aðili sem á samsvarandi kröfu á ríkið að reisa höllina undanbragðalaust. Og, með sama hætti, ef enginn slíkur aðili er til, þá er ríkið ekki skuldbundið til að reisa þessa höll nú eða nokkru sinni. Vefþjóðviljinn www.andriki.is Morgunblaðið/Kristinn Njósnir TÓNLISTARHÖLL RÍKISINS I Franski rithöfundurinn og bókmenntafræð-ingurinn Maurice Blanchot var mikill huldumaður. Hann sást sjaldan opinberlega. Ein af fáum – ef ekki eina – myndin (sjá s. 9) sem var tekin af honum sýnir hávaxinn mann í svörtum jakkafötum og svartri peysu innan undir ganga á bílastæði. Hann er með gler- augu. Vinstri fótur er fyrir framan þann hægri og hægri hönd sveiflast fram með hliðinni en það er eins og hann styðji vinstri hönd létt á mjöðm, hugsanlega er hann að þreifa eftir bíllyklum í buxnavasanum. Og kannski er Renaultinn litli, sem hann gengur hjá, bíllinn hans. II Blanchot lét svo lítið á sér bera að jafnvelmestu aðdáendur hans höfðu aldrei séð hann. Blanchot lýsti því sjálfur í minning- argrein um landa sinn Michel Foucault, sem var einn af helstu túlkendum hans og aðdáend- um, að þeir hefðu aðeins einu sinni sést. Það var árið 1968 á fundi með háskólastúdentum í París þar sem rætt var um bókmenntir. Blanch- ot þekkti Foucault en Foucault hafði ekki hug- mynd um að þessi hávaxni, granni maður væri Maurice Blanchot. Foucault vissi því aldrei að hann hafði eitt sinn séð manninn sem hann byggði svo mjög kenningar sínar um bókmenntir á. Af skáldskap og kenningum Blanchot ályktaði Foucault eitt sinn: „Skáldskapur felst ekki í því að sýna hið ósýnilega heldur í því að sýna að hve miklu leyti ósýnileiki hins sýnilega er sýni- legur.“ III Blanchot lést 20. febrúar síðastliðinn ogskrifar Birna Bjarnadóttir grein um helstu kenningar hans í Lesbók í dag í tilefni af því. Þó að Blanchot hafi ekki verið áberandi og varla sýnilegur í frönsku menningarlífi hafði hann gríðarleg áhrif, ekki síst á fræðimenn sem tóku að láta mjög að sér kveða á sjöunda áratug síðustu aldar, svo sem eins og áðurnefndan Foucault, Roland Barthes, Jacquez Derrida og síðar Héléne Cixous. Þannig er til dæmis áhersl- an á verkið umfram höfund þess, sem svo mjög hefur litað bókmenntafræði síðustu áratuga, að miklu leyti sprottin úr skrifum Blanchot. Og raunar má segja að hann hafi sjálfur lifað þessa kenningu með því að láta svo lítið á sér bera sem raun bar vitni; slíkur sannfæringarkraftur og samkvæmni eru sjaldséðir eiginleikar. En Blanchot átti langan feril að baki og hafði einn- ig átt þátt í að móta hugmyndir höfunda á borð við Jean-Paul Sartre og nýsöguhöfundanna um og upp úr miðri síðustu öld. Það má því ljóst vera að nú er gengin maður sem hefur verið mikilvæg uppspretta í bókmenntum undangeng- inna áratuga. IV Meðal bóka eftir Blanchot sem auðvelt erað nálgast í enskri þýðingu má nefna skáldsöguna Thomas the Obscure og greinasafn- ið The Space of Literature en einnig getur verið gott að hefja kynnin með yfirlitsritunum The Station Hill Blanchot Reader og The Blanchot Reader. Af öðrum bókum má nefna Death Sentence, The Book to Come, The Writing of the Disaster og Faux Pas sem er kannski ein af hans þekktustu bókum. FJÖLMIÐLAR NEÐANMÁLS

x

Lesbók Morgunblaðsins

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Lesbók Morgunblaðsins
https://timarit.is/publication/288

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.