Lesbók Morgunblaðsins - 08.03.2003, Blaðsíða 16

16 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ˜ MENNING/LISTIR 8. MARS 2003
C
HARLES Ross, tónskáld og tónlistarkennari,
leggur nú lokahönd á mastersritgerð sína við
tónsmíðadeild Dartington College of Art í
Englandi. Ritgerðin fjallar um tónlistarhefð
þess fólks sem mjög er náið landi sínu og
náttúru og speglar hljóð hennar inn í ætt-
bálka- og helgisiðatónlist. Morgunblaðið
hitti Charles eftir litríka þjóðlagatónleika á
Egilsstöðum, þar sem nemendur hans við Tónlistarskóla Aust-
ur-Héraðs fluttu ásamt fleirum austur-evrópsk þjóðlög fyrir á
annað hundruð gesta.
Charles kennir á fiðlu og rafmagnsgítar við tónlistarskólann,
auk tónmenntar og tónsmíða og er búsettur á Eiðum. Hann er
enskur að uppruna en ólst upp í Skotlandi og nam tónlist og
tónsmíðar við Royal Scottish Academy of Music í Glasgow og
Dartington College of Art í Suðvestur-Englandi.
Charles hefur vakið athygli fyrir nýstárleg tónverk sem hann
samdi fyrir austfirska tónlistarhópinn Stelkinn. Hafa þau m.a.
verið flutt á Myrkum músíkdögum í Reykjavík.
Charles segir tónlist sína samda út frá „kaosi“ náttúrunnar.
„Það er hræðilegt að spyrja tónskáld að því hvernig tónlist
hann skrifi,“ segir Charles kíminn, „en til að reyna að útskýra
má segja að tónlistin mín sé þverstæð og óstöðug í eðli sínu. Ég
tek mjög einföld form, margfalda þau og læt skarast, uns úr
verður óreiða með lagskiptri innri reglu. Tónlistin rekst á við
sjálfa sig og gerir innbyrðis tilraunir, þenst út og dregur sig
saman á tilviljanakenndan hátt. Takturinn er í óreiðu og marg-
faldur innan um sig og tónarnir renna og drjúpa.“
Charles segist forðast að skrifa menningarbundna tónlist.
„Mín tónlist er ómenningarleg, þ.e.a.s. hún ber ekki sérstakri
þjóð eða landi merki. Hvernig er sú tónlist sem ekki er tengd
menningu? Það er persónuleg tónlist sem er algerlega þín. Ef
þú kafar nógu og djúpt í sjálfan þig finnurðu ef til vill eitthvað
sammannlegt, sem aðrir skilja af eðlishvöt.“
Hefðbundin hljóðfæranotkun tekin úr samhengi
Charles notar að mestu leyti hefðbundin hljóðfæri sem tengj-
ast ákveðnum tónlistarhefðum, en leitar aðferða til að nota
hljóðfærin á óvenjulegan hátt til að brjóta þessi tengsl. „Þegar
ég skrifa tónlist velti ég fyrir mér innbyrðis stöðu hljóðfæranna
og staldra við skrítnar staðsetningar. Í þverstæðunni milli
ómenningarlegrar tónlistar og hljóðfæranotkunar annars veg-
ar og 500 ára menningarlegs og fastskipaðs hlutverks hljóð-
færa og tónlistarhefðar verður til vandamál sem gaman er að
leika sér að,“ segir Charles. „Ég var að flytja verk í London ný-
lega og þá kom til mín maður sem var mjög hrifinn og sagði að
það væri gaman að heyra verk eftir það sem hann kallaði „New
Complexity“ tónskáld. Svo kemur annar á hæla hans og segir
að það sé sérlega eftirtektarverk að heyra svona „síðmínimal-
ískt“ tónverk. Líklega má finna þetta hvort tveggja í tónlistinni
minni, en bara í óvenjulegu samhengi.“
Charles lýkur rannsóknum sínum og skilar mastersritgerð-
inni í lok apríl. Um sama leyti mun hollenska hljómsveitin The
Barton Workshop flytja tónverk eftir hann við Dartingtonskól-
ann í Englandi og segir Charles áhuga á að hljómsveitin flytji
verkið einnig hér heima en fjármagn skorti enn sem komið er.
TÓNLISTARLEG ÓREIÐA
MEÐ INNRI REGLU
Morgunblaðið/Steinunn Ásmundsdóttir
Charles Ross, tónskáld og tónlistarkennari á Egilsstöðum, sem-
ur tónlist sem hann líkir við reglubundna óreiðu náttúrunnar.
J
ÓHANNES Geir listmálari opnar
sýningu í Húsi málaranna á Eið-
istorgi í dag kl. 14. Rúm tuttugu ár
eru síðan Jóhannes hélt síðast eig-
inlega einkasýningu á nýjum verk-
um en á sýningu í Ásmundarsal
fyrir sex árum var á ferðinni mynd-
röð byggð á sögu Skagafjarðar á
sturlungaöld unnin að undirlagi Sauðárkróks-
bæjar, fæðingarbæjar Jóhannesar. Litprent-
uð bók um þá sýningu er væntanleg og verður
til sölu í Húsi málaranna á sýningartímanum.
Jóhannes segir að í mikilli vinnutörn fyrir
sturlungaseríuna hafi hann eyðilagt í sér nýr-
un með þeim afleiðingum að hann er nú
tengdur við nýrnavél þrisvar í viku í fjórar
klukkustundir hvern dag. „Ég lenti í Örlygs-
staðabardaga 800 árum of seint og tapaði þar
báðum nýrunum,“ segir Jóhannes. Hann segir
þó að sér hafi hlaupið kapp í kinn í veikind-
unum og tvíeflst í málverkinu. Það hafi verið
eins konar hefndarráðstöfun sín gagnvart
sjálfum sér.
„Það erfiðasta við að eldast er að maður fer
að vinna í kapphlaupi við tímann. Það er kom-
in að manni sú hugsun að maður er ekki
ódauðlegur. Það er kannski líka skýringin á
því að ég málaði aldrei meira en fyrst eftir að
ég veiktist; tvöfalt eða jafnvel þrefalt á við
það sem ég hafði nokkurn tíma gert.“
Því til vitnis eru 15 myndir sem urðu út-
undan við upphengingu sýningarinnar en að-
eins 68 verk komust fyrir í þremur sölum
gallerísins.
Kann birtuna utan að
Á sýningunni eru bæði olíumálverk og olíu-
krítarmyndir en Jóhannes segir menn hafa
haft á orði að hann væri bestur í olíukrítinni.
Myndefnið er að mestu sótt út fyrir borg-
armörkin. Margar myndir af fólki og dýrum
úti í náttúrunni prýða sýningarsali en stund-
um bregður Jóhannes upp svipmyndum úr bæ
eða borg, meðal annars af skipum við
bryggju, en hann hefur málað ótal slíkar
myndir í gegnum tíðina.
Það sem maður tekur strax eftir í verkum
Jóhannesar er birtan í myndunum, en lista-
maðurinn virðist kunna að galdra fram tilfinn-
ingaríkt birtustig í málverkum sínum. Að-
spurður um birtuna segist hann kunna hana
utan að enda hafa menntun og áralöng
reynsla gert hann að fagmanni í málverkinu.
„Ég er óskaplega viðkvæmur fyrir birtu. Ég
kann utan að alla hluti; alla liti og birtu og
mismunandi stemningar, en þó aðallega í
Skagafirði, sem ég kann algjörlega utan að.
Þetta hafði ég ekki þegar ég var yngri. Fjallið
er kolblátt eftir rigningu og litir í hrauni og
grasi skýrast allir upp. Þetta er eins hvar sem
er á landinu.“
Eltu mig í gegnum 16 íbúðir
Þó að myndirnar á sýningunni séu allt að
fjörutíu ára gamlar, merktar ’64 t.d., er ekki
þar með sagt að þær séu ekki nýjar. Jóhannes
segist hafa gripið myndir úr geymslu til að
klára fyrir sýninguna og unnið í þeim. „Ég
rifjaði upp gamlar myndir sem voru ókláraðar
og búnar að elta mig í fjölda ára, í gegnum 16
mismunandi leiguíbúðir í Reykjavík,“ segir
Jóhannes og bendir á Reykjavíkurmynd úr
Skuggahverfinu. „Þessi þarna með gula hús-
inu er búin að elta mig í 30 ár, eða frá því að
ég bjó á Bergþórugötunni. Ég stakk hausnum
út um þakgluggann og málaði. Þegar ég lá
eitt sinn sem oftar í vélinni niðri á spítala átt-
aði ég mig á að líklega væri stílruglingur í
myndinni sem truflaði mig. Húsin voru öll
unnin í pasteltækni en himinninn var massífur
eins og einkennir olíuliti, þannig að ég tók
mig til og málaði húsin í sama stíl og him-
ininn.“
Myndin sem Jóhannes ræðir hér um hefur
nokkra sérstöðu á sýningunni þar sem hún er
mun dramatískari en hinar og meiri drungi
hvílir yfir. „Það er illviðri í nánd,“ segir Jó-
hannes, en bætir síðan við eftir stutta þögn;
„Ragnar í Smára sagði eitt sinn að ég væri
líklega dramatískasti málari sem uppi hefur
verið á Íslandi.“
Á sýningunni eru eingöngu fígúratíf verk
enda hefur Jóhannes Geir lítið málað af af-
strakt málverkum. Hann segist aldrei geta
sleppt mótífinu. „Frásagnarþörfin er svo mik-
il. Eins og hjá rithöfundum.“
LENTI Í ÖRLYGSSTAÐABAR-
DAGA 800 ÁRUM OF SEINT
Morgunblaðið/Halldór Kolbeins
Jóhannes Geir listmálari. „Ég kann Skagafjörðinn algjörlega utanað.“
Morgunblaðið/Halldór Kolbeins
Jóhannes Geir listmálari sýnir 68 málverk og krítarmyndir á sýningunni í Húsi málaranna.