Lesbók Morgunblaðsins - 27.12.2003, Síða 4

4 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ˜ MENNING/LISTIR 27. DESEMBER 2003
Á
rið 2003 hefur um margt
verið athyglisvert í list-
dansi á Íslandi. Hér verður
tiplað á því helsta. Árið
hófst á sýningu Íslenska
dansflokksins með yfir-
skriftinni Lát hjartað ráða
för. Á þeirri sýningu voru
sýnd þrjú verk. Symbiosis eftir Itzik Galili,
ljúfur rómantískur dúett með léttu ívafi.
Stingray eftir Katrínu Hall, myndrænt nokkuð
stefnulaust dansverk, með ævintýraljóma yfir
sér og Black Wrap eftir Ed Wubbe, verk í
hvítu umhverfi með yfirbragði viðkvæmni og
guðlegs tærleika. Í heild var sýningin vönduð
og athyglisverð og gaf von um gott framhald.
Í maí hélt Íslenski dansflokkurinn upp á 30
ára starfsafmæli sitt með veglegri afmælissýn-
ingu undir heitinu Dans fyrir þig. Þar voru
sýnd brot úr því besta á 30 ára starfsferlinum
en eftir hlé var frumflutt dansverkið Frosti
eftir Láru Stefánsdóttur. Kaflarnir úr fjöl-
breyttum dansverkunum voru skemmtilegir
áhorfs. Frammistaða og fjölhæfni dansaranna
er eftirminnileg. Frosti, verk Láru Stefáns-
dóttur innihélt m.a. stutta myndræna og skop-
lega dans og leikkafla. Verkið sem ekki er al-
slæmt féll ekki í kramið hjá undirritaðri sem
fannst það yfirhöfuð vera stefnulaust og ófynd-
ið.
Dansleikhúsið í samvinnu við Báru Magn-
úsdóttur sýndi í sama mánuði fjögur dansverk
á nýja sviði Borgarleikhússins. Með stofnun
Dansleikhússins er ungum dönsurum gefið
tækifæri til að spreyta sig á sviði sem danshöf-
undar eða dansarar. Það er gott og þarft fram-
tak. Vita, verk Katrínar Ingvadóttur innihélt
dulúð og drunga og minntu dansararnir á
dökkálfa úr ævintýrum. Lífsbrunnurinn var
útgangspunkturinn í verkinu en nokkuð vant-
aði upp á flæði í hreyfingum dansaranna. Vis-
ion, kammerdansverk Lovísu Óskar Gunnars-
dóttur og Sigurðar Halldórssonar var
frumlegt samspil dans og tónlistar, dansara og
tónlistarmanns. Einfalt, vel uppbyggt og
áhugavert dansverk. Í Fló eftir Jóhann Frey
Björgvinsson eru byggðir upp stuttir kóreo-
grafískir kaflar með getu dansaranna í huga og
áttu þeir góða spretti í verkinu. Viðutan eftir
Irmu Gunnarsdóttur var af öðrum toga. Verkið
er skrautlegt með mörgum ólíkum persónum, í
anda söngleikja djassballettsins. Með tilkomu
Dansleikhússins eykst fjölbreytnin að
ógleymdri fjölgun verðmætra tækifæra fyrir
unga listdansara til að koma list sinni á fram-
færi. Það er óskandi að framhald verði þar á.
Í byrjun september var Nútímadanshátíðin
eða Reykjavík dancefestival haldin hátíðleg í
annað sinn. Þar sýndu sex dansarar verk eftir
sig sjálfa. Hátíðin var sérstök að því leyti að öll
voru verkin sóló dansverk. Sveinbjörg Þór-
hallsdóttir reið á vaðið í verki sínu For I Am.
Verkið sem var hlaðið trega, þjáningu og sorg
vakti enga sérstaka athygli þrátt fyrir öryggi
dansarans og gott vald yfir hreyfingunum. Í
Transitions Nadiu Banine hangir kaðall niður
úr loftinu. Dansarinn togast á við kaðalinn og
myndar togstreitu og innri átök. Einföld hug-
mynd og framsetning sem hefði mátt vinna
meira í. Skissa Ástrósar Gunnarsdóttur fjallar
um konu sem býr í vatni en finnur sig ekki í
heimi kvenna á landi. Frumlegar, vel útfærðar
hreyfingarnar vöktu athygli og er fyrri hluti
dansverksins eftirminnilegur. Rammar prýða
sviðið í Portretti Jóhanns Freys Björgvinson-
ar. Efnistökin voru fátækleg en verkið vel
dansað. Out of Body eftir
Cameron Corbett hefst á að
dansari rúllar plasti utan af
líkama sínum. Verkið sýnir
hreyfiþroska mannsins að 1.
aldursári. Stutt og hnitmiðað
dansverk. The secret life of a
wallflower eftir Ólöfu Ingólfs-
dóttur fjallar um konu sem
lætur lítið á sér bera innan um
aðra en blómstar í einrúmi.
Markviss uppbygging persón-
unnar, húmorinn í verkinu
ásamt öryggi í dansi og leik-
rænni tjáningu var eftirminni-
legt.
Í október rak Íslenski dans-
flokkurinn endahnút á sýning-
ar ársins með flutningi á þrem-
ur dansverkum. Þau voru
Symbiosis eftir Itzik Galili sem
var endurflutt. Guðmundur
Elías Knudsen kom nýr inn og
var verkið ekki síðra en þegar
það var sýnt í febrúar á þessu
ári. Það var ljúft að sjá þetta
fallega dansverk aftur með
nýjum dansara. Party, gleði-
verk Guðmundar Helgasonar
sá undirrituð í fyrsta sinn á
sýningu dansflokksins en það
var frumsýnt í Borgarleikhús-
inu í júní síðastliðnum ásamt
fleiri dansverkum. Verkið var
grípandi og gáskafullt og upp-
bygging þess hnitmiðuð. Gestahöfundur þess-
arar sýningar var Hollendingurinn Lonneke
van Leth. Verk hennar Match fjallar um lands-
leik í fótbolta milli Íslands og Hollands. Hreyf-
ingarnar í verkinu eru eins konar tilvitnun í
hreyfingar fótboltamanna. Dansararnir voru
sannfærandi í þessu aðgengilega dansverki.
Af þeim sextán dansverkum sem undirrituð
sá á árinu þá eru fjögur eftirfarandi eftirminni-
legust innlendra verka. Þau eru Vision þeirra
Lovísu Óskar Gunnarsdóttur og Sigurðar
Halldórssonar. Verkið var frumlegt og hug-
myndir höfunda vel útfærðar. Agaðar og frum-
legar hreyfingar Ástrósar Gunnarsdóttur í
fyrri hluta verks hennar Skissa var kærkomið
innlegg í listdansflóruna. Þessi reynslumikli
djassdansari fór sína eigin leið og kom fram
Sjálfstæði, frum-
leiki og djörfung
„Það er einhver óræður lífsþróttur viðloðandi [Íslenska dans-
]flokkinn. Sú tilfinning að hann geti alltaf komið á óvart er fyrir
hendi.“ Atriði úr verkinu The Match eftir Lonneke van Leth sem
Íslenski dansflokkurinn sýndi á árinu sem er að líða.
Þróun í listdansi hérlendis
helst í hendur við þróunina í
Norður-Evrópu. Undanfarin
ár hefur hún verið á hraðri
leið frá klassíska ballettinum,
þar sem hreyfiformið er fast-
mótað og gríðarlega agað.
Danslist Lilja Ívarsdóttir
Hvað bar hæst í íslensku menningarlífi á árinu? Sex blaðamenn og gagnrýnendur á
ir, dans, kvikmyndir, leikhús, myndlist og tónlist. Stiklað er á stóru í greinunum enda
Morgunblaðið/Jim Smart
E
nn bólar ekkert á því einstaka og
sérstaka sem auglýst var eftir í
áramótauppgjöri tónlistarinnar
fyrir réttu ári, með örfáum und-
antekningum þó. Allt er við það
sama, blómstrandi tónleika-
hald, góð aðsókn að jafnaði, og
undantekning ef tónleikar eru
ekki í það minnsta þokkalega góðir. Lang oft-
ast eru tónleikar talsvert meira en það. Tón-
listin nýtur þess að eiga afar gott fagfólk, og
enginn ætti að verða svikinn af því að sækja
tónleika og hlusta á það besta sem þar fer
fram.
En ennþá virðist bið á því að við fáum
hvunndags að heyra eitthvað sem er betra en
bara hnökralaust og gott; – þessa einstöku
upplifun, sem hefur gert tónleika margra er-
lendra úrvalslistamanna svo minnisstæða. Sá
tónlistarviðburður ársins sem líklegastur er til
að verða í minnum hafður um ókomna tíð, er
vafalítið uppfærsla Íslensku óperunnar á óp-
erunni Macbeth eftir Verdi. Stóra sigurinn þar
unnu söngvararnir í aðalhlutverkum, Ólafur
Kjartan Sigurðarson og Elín Ósk Óskarsdótt-
ir, sem skilaði einum besta performans sem
sést hefur og heyrst á íslensku óperusviði.
Í tónsmíðum hafa nokkur tónskáld notið
sviðsljóssins öðrum fremur á árinu. Slagverks-
konsert eftir Áskel Másson fyrir tvo slagverks-
leikara og hljómsveit var frumfluttur í Dan-
mörku í byrjun árs með snillingana Evelyn
Glennie og Gert Mortensen í einleikshlutverk-
um. Áskell er trúlega það tónskáld okkar sem
víðast fór á árinu, en verk hans voru flutt á tón-
leikum og tónlistarhátíðum víða um heim, nú
síðast um miðjan desember á tónleikaferðalagi
Sinfóníuhljómsveitar Íslands um Þýskaland,
þar sem hljómsveitin lék nýtt verk hans, Frón.
Hróðmar Sigurbjörnsson átti líka frjótt ár, en
verk hans, Hjörturinn, fyrir einsöngvara, kór
og hljómsveit, var frumflutt á fyrri hluta ársins
við mjög góðar undirtektir.
Jóhann G. Jóhannsson úr orgelkvartettnum
Apparati er þó líklega það tónskáld sem vakti
mesta athygli á árinu með verkum sínum. Í
Borgarleikhúsinu flutti Eþos-kvartettinn frá-
bæra tónlist hans úr leikriti Hávars Sigurjóns-
sonar, Englabörnum, og mánuði síðar tróð Jó-
hann upp í Hallgrímskirkju ásamt hljómsveit
með verkið Virðulegu forsetar, en þeir tón-
leikar voru gagnrýnanda ein magnaðasta mús-
íkupplifun ársins.
Orgeltónleikar Harðar Áskelssonar í haust
voru með eftirminnilegri tónleikum ársins.
Mjög hefur kveðið að Herði sem frábærum
kórstjóra, en með orgeltónleikunum staðfesti
Hörður enn hve hann er fjölhæfur tónlistar-
maður, og örugglega í hópi okkar fremstu tón-
listarmanna.
Það var ekki bara Sinfóníuhljómsveitin sem
fór í reisu á árinu; Kammersveit Reykjavíkur
fór í afar vel heppnaða tónleikaferð til Belgíu
og Rússlands í boði Vladimirs Ashkenazys, og
lék meðal annars á tónleikum í heimabæ hans.
Það er orðið hversdagslegt að íslenskir tón-
listarmenn leggi land undir fót. Það þarf ekki
að spyrja að því hve hollt það er þeim, og víst
að ávinningurinn skilar sér vel í spilamennsku
hér heima.
Nýr kammerhópur, blásaraoktettinn
Hnúkaþeyr, kvaddi sér hljóðs á fyrri hluta árs,
og eftirtektarvert var hve góður og samstilltur
hópurinn var í tónleikaeldskírninni.
Aldrei hafa fleiri sumartónleikahátíðir verið
haldnar en í ár, og sífellt fjölgar þeim stöðum á
landsbyggðinni sem efna til slíkra viðburða. Í
sumar bættust Vestfirðir í hópinn með hátíð
sem Pétur Jónasson og Guð-
rún Birgisdóttir skipuleggja á
Ísafirði, í Bolungavík og Súða-
vík, í samvinnu við heima-
menn. Sumartónleikar í Reyk-
holti, Skálholti og á
Kirkjubæjarklaustri tókust vel
að vanda, en ef einstakir tón-
leikar þessara hátíða eru vegn-
ir og metnir, eru það kannski
allra minnstu tónleikar ársins
á hátíðinni á Berjadögum á
Ólafsfirði sem uppúr standa,
en það voru einleikstónleikar
Kristins H. Árnasonar gítar-
leikara í gömlu kirkjunni að
Kvíabekk.
Af heimsóknum erlendra
listamanna hingað til lands eru
þrjár sem uppúr standa, og
þær jafn ólíkar og svart og
hvítt. Finnski söngvarinn
Jorma Hynninen sem nýtur
vinsælda og viðurkenningar
um allan heim söng í Salnum
með píanóleikara sínum, Gust-
av Djupsöbacka, og þóttu tón-
leikarnir stórkostleg upplifun.
Í svipuðum flokki er ein fræg-
asta óperusöngkona heims,
Kiri te Kanawa, sem heillaði
íslenska tónleikagesti er troð-
fylltu Háskólabíó. Hún kom
flestum á óvart með því að
syngja ljóð, en ekki óperuarí-
ur. Hún jafn fáguð og elegant
og hægt er að hugsa sér; – þeir
eins jarðneskir og best getur orðið, kapparnir í
blásaraflokknum Fanfare Ciocarlia frá Rúm-
eníu. Þessir einstöku og kátu karlar léku eigin
átthagatónlist á Nasa um miðjan júlí, og tón-
leikagestir slepptu sér bókstaflega af fögnuði
og gleði og fjörugum dansi.
Tónlistarútgáfa hefur verið talsverð í sí-
gildri tónlist á árinu, en nú ber svo við að það
er nánast einn útgefandi sem þar á í hlut:
Smekkleysa. Að vísu á fyrirtækið í samstarfi
við Íslenska tónverkamiðstöð, Ríkisútvarpið
og fleiri, en engu að síður má segja að eld-
móður Ásmundar Jónssonar ráði mestu um
hve Smekkleysuútgáfan er öflug og voldug. Nú
Ár Macbeths, Jó-
hanns G. og góðra
erlendra gesta
Morgunblaðið/Sverrir
„Sá tónlistarviðburður ársins, sem líklegastur er til að verða í
minnum hafður um ókomna tíð, er vafalítið uppfærsla Íslensku
óperunnar á óperunni Macbeth eftir Verdi.“ Elín Ósk Óskars-
dóttir og Ólafur Kjartan Sigurðarson í hlutverkum Lafði Mac-
beth og Macbeths í sýningu Íslensku óperunnar.
Tónlist Bergþóra Jónsdóttir