Lesbók Morgunblaðsins - 27.12.2003, Blaðsíða 9

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ˜ MENNING/LISTIR 27. DESEMBER 2003 9
FYRST kemur upp í hugann kærkomin og
óhefðbundin pólitísk sýning Óskar Vilhjálms-
dóttur í Galleríi Hlemmi snemma á árinu, þar
sem hún velti upp ýmsum spurningum varð-
andi samfélagslegt hlutverk og ábyrgð bæði
listamanns og listaverks. Ósk kom reyndar aft-
ur við sögu seinna á árinu með sýningu í Ás-
mundarsal þar sem hún fór með sýningarsal-
inn í ferðalag út í samfélagið. Semsagt „listin
til fólksins“ í tvígang. Þá minnist ég flottra
sýninga í Kúlunni í Ásmundarsafni, þar sem
gerðar voru tilraunir með kúlurýmið, saman-
ber innsetningar þeirra Tuma Magnússonar,
Eyglóar Harðardóttur og Finnboga Péturs-
sonar. Gallerí Kling og Bang á Laugaveginum
stóð undir væntingum sem framsækinn sýn-
ingarstaður á árinu og Jón Sæmundur Auð-
arson opnaði Nonnabúð sl. sumar við Smiðju-
stíg. Margir málarar voru með stórsýningar,
Helgi Þorgils í Listasafni Reykjavíkur og
Georg Guðni í Listasafni Íslands, Guðrún Ein-
arsdóttir og Eggert Pétursson með svolítið
minni sýningar í Galleríi i8. Jafnvel þótt Ólafur
Elíasson reyni ítrekað að benda á að það skipti
ekki máli hvaðan maður komi, þá voru tveir
stjúpsynir Íslands óneitanlega mjög áberandi í
sýningarflórunni, Matthew Barney leiddi okk-
ur inn í kviðarhol karlmanns í Nýlistasafninu
sl. sumar og Ólafur Elíasson nánast inn í
himnaríki með dásamlegri sýningu í London.
Stærsta undrunin á árinu er hins vegar
hvernig málverkafölsunarmálinu lyktaði, að
ekki skyldi takast að hreinsa málið út eftir gíf-
urlega vinnu og mikla fjármuni sem farið höfðu
í að upplýsa málið. Þannig að nú streyma föls-
uðu verkin aftur upp á veggi fyrri eigenda
sinna og þaðan á nýjan leik inn á brothættan
listaverkamarkað.
Samkvæmt íslenskum lögum er ekki einu
sinni leyfilegt að afmá sannanlega falsaðar
áritanir af verkunum, hvað þá að stimpla þau
fölsuð. Væntanlega mun málið síðan fara aðra
umferð í dómskerfinu að nokkrum árum liðn-
um og þá ekki kosta samfélagið minna, ímynda
ég mér.
Auður Ólafsdóttir
lektor í listfræði
Kærkomin og
óhefðbundin
pólitísk sýning
ÁNÆGJULEGT að sjá Þjóðleikhúsið rumska
til þess veruleika að hér þarf að rækta hóp leik-
skálda, en talsvert betur má ef duga skal. Her-
móður er hættur að elska eftir Sigtrygg
Magnason, Pabbastrákur eftir Hávar Sigur-
jónsson og tvö fyrirtaks kammerleikrit Ólafs
Hauks, Viktoría og Georg og Græna landið.
Geta verður Veislunnar þar sem frábær leik-
hópur sýndi hvers hann er megnugur. Mér
fannst bragur að Sölumanninum og Púntila í
Borgarleikhúsinu, en sakna þar nýsköpunar
og peningaleysi LR er óþolandi. Hreifst af The
Match og afmælissýningunni hjá Íslenska
dansflokknum, Dýrlingagenginu í Egg-leik-
húsinu og unglingaóperunni Dokaðu við eftir
Messíönu Tómasdóttur og Kjartan Ólafsson í
Íslensku óperunni. Loksins var efnt til fag-
verðlauna í leiklist, en Gríman er stærri áfangi
en menn gera sér almennt grein fyrir.
Árni Ibsen leikskáld
Þjóðleikhúsið
rumskar
menningarlífs landsmanna á árinu. Lagt var fyrir þátttakendur að nefna listamann/menn,
urstöðurnar birtast á opnunni ásamt myndum af nokkrum viðburðum sem nefndir voru.
ADAPTATION. Charlie Kaufman virðist vera
eini handritshöfundurinn í Hollywood. Ótrú-
lega snjallt og margslungið verk. Þrjár myndir
í einni. Önnur athyglisverð: 28 days later. Alex
Garland með frábæra hugmynd og nokkuð
gott handrit. Hér heima var það Nói Albínói.
Hún var full nostalgísk fyrir minn smekk en
lofar góðu fyrir framtíðina. Ég missti af Lilju
4ever, gekk út af Dogville, skil ekki Matrix og
hlakka mikið til þegar við fáum loks frið fyrir
því ofmetna og sálarlausa fyrirbæri sem
Hringadróttinssaga er.
Hallgrímur Helgason rithöfundur
Kaufman
eini handrits-
höfundurinn
í Hollywood
nefna hlut kvenna í leikhúsunum. Það má í raun
segja að svokölluð „kvennaverk“ séu komin í
tísku. Það sönnuðu Píkusögur á sínum tíma og
nú síðast Björk Jakobsdóttir með sýningu sinni
Sellófón. Þjóðleikhúsið stefnir á að sýna nokkur
ný verk eftir íslenska höfunda í vetur og er það
sannkölluð rós í hnappagatið. Um leið og ég
smelli inn einu hrósi til stóru leikhúsanna fyrir
að opna húsin fyrir hugmyndaríkum höfundum
þá ber ég fram einlæga ósk mína um að hlutur
kvenna í leikritun eigi eftir að stækka á komandi
ári.
ÞAR eð ég fluttist ekki til Íslands fyrr en í sept-
ember, er augljóst að ég hef ekki yfirsýn yfir allt
árið. En af þeim tónlistarviðburðum sem ég sótti
á árinu vil ég benda sérstaklega á uppsetningu Ís-
lensku óperunnar á Macbeth eftir Verdi, ljóða-
tónleika finnska baritonsöngvarans Jorma Hynn-
inen og tónleika Sinfóníuhljómsveitar Íslands.
Á tónleikum Hynninens mátti heyra ljóðasöng
í sinni fegurstu mynd hjá alþjóðlega viðurkennd-
um listamanni, en meðan tónleikar hans sýndu
hvað erlendir gestir geta boðið upp á, eru Mac-
beth og Sinfóníuhljómsveitin dæmi um ósvikinn
árangur íslenskra listamanna og bera vott um há-
an standard í klassískri tónlist hér á landi. Því
Kurt Kopecky
tónlistarstjóri Íslensku óperunnar
Macbeth og
Sinfóníu-
hljómsveitin
undarlegra kemur það fyrir sjónir þegar Sinfón-
íuhljómsveit Íslands hefur nú einnig lokið vel
heppnaðri tónleikaferð til Þýskalands, að hún
hafi ekki að öðru að hverfa en Háskólabíó, þar
sem hljómburður er algerlega óviðunandi og að
Íslenska óperan skuli ekki geta haldið áfram á
sömu braut og gert var með Macbeth, vegna fjár-
skorts.
Það þarf að leggja mikla áherslu á að Sinfón-
íuhljómsveit Íslands fái þann tónleikasal sem hún
á skilið, og að íslenskir söngvarar fái óperusvið
sér samboðið í heimalandi sínu.
ÞETTA er samkvæmisleikur, það skiptir engu
máli hvað mér finnst hafa staðið upp úr í bók-
menntalífinu á árinu. En sá sem flöskustútur-
inn lendir á gæti fyrir mína parta til dæmis ver-
ið þýðing Guðbergs Bergssonar á Don Kíkóta
eftir Cervantes sem kom út á þessu ári og því
síðasta.
Eitt helsta þema samtímaskáldskapar er
samband skáldskapar og veruleika og allur
prósi, hefur verið sagt, er tilbrigði við stef Kík-
óta; það er ómetanlegt að eiga hann á íslensku
og í frábærri þýðingu. En úllen dúllen doff.
Gyrðir Elíasson, tvær bækur, alvöru höfundur,
almennilegir textar, er kannski reglan sú að því
almennilegri sem bækur eru því verra er að
fjalla um þær? Gagnrýnendur skelltu Gyrði í
Aristótelesarmaskínuna, hann féll á því prófi,
Hermann Stefánsson
bókmenntafræðingur
Ómetanlegt
að eiga Kíkóta
það hefði Cervantes sennilega gert líka: kol-
ómögulegt plott, tóm endurvinnsla, engin fram-
vinda, uppbygging á spennu núll, engar sam-
tímavísanir – en samt er mesti samtíminn í
Kíkóta.
ÉG hef í nýlegu Viðhorfi í Morgunblaðinu haldið
fram skáldsögu Ólafs Gunnarssonar; Öxin og
jörðin, og þroskasögu Þráins Bertelssonar; Ein-
hvers konar ég. Báðar þessar bækur urðu mér
fagnaðarfundur; ævisaga Jóns Arasonar og sona
hans fyrir stórbrotna frásögn með réttu andrúmi
og saga Þráins fyrir fágæta blöndu af harmi og
húmor.
Þriðji höfundurinn, sem ég get nefnt að eigi
allt gott skilið fyrir bók sína, er Einar Kárason. Í
Stormi er hann upp á sitt bezta frá a til ö. Sagan
er kostuleg karakterflóra í himneskri atburða-
rás; mikill skáldskapur og skemmtun.
Úr torfbæjum inn í tækniöld nefnist þriggja
binda ritverk um mannlíf á Íslandi á millistríðs-
árunum, sem Örn og Örlygur gefur út. Ég er
ekki kominn til botns í þessum bókum, en það
sem ég hef kynnzt er hafsjór af fágætum fróðleik
og skemmtilegum í máli og myndum.
Loks langar mig að geta þess, að ég er á kvöld-
in að lesa fyrir konu mína kafla úr bók Flosa
Ólafssonar; Ósköpin öll. Við hlæjum bæði. En
eins og formaður Flosi myndi orða það: Ég
keypti bókina – fyrir hana!
Freysteinn Jóhannsson
blaðamaður
Hafsjóir
í bókaflóði
Morgunblaðið/Sverrir
ndi fimm balletta á stóra sviði Þjóðleikhússins í byrjun sumars en sýningin samanstóð af bæði klassískum ballett og nútímaballett.
Morgunblaðið/Kristinn
Edda Heiðrún Backman, Atli Rafn Sigurðarson og Valdimar Örn Flygenring í Pabba-
strák eftir Hávar Sigurjónsson í Þjóðleikhúsinu.
Morgunblaðið/Sverrir
sdóttir setti upp Leikverkið Common Nonsense á Nýja sviði Borgar-
eikhússins í nóvember og þótti þar óvenjuleg sýning á ferð.