Lesbók Morgunblaðsins - 12.06.2004, Side 7

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ˜ MENNING/LISTIR 12. JÚNÍ 2004 7
Vofa gengur ljósum logum gegnumheimsbyggðina, vofa enskumennsk-unnar. Forynja þessi ærir og færirsmátungur af vegi og hrellir Fjallkon-
una svo mjög að henni er vart hugað líf. Og tísku-
hyskið íslenska klappar vofunni lof í lófa.
Ekki liggja allir Íslendingar flatir fyrir
draugnum, enn eru til draugabanar á Fróni. Einn
þeirra er Rúnar Helgi Vignisson, rithöfundur. Í
nýlegri Lesbókargrein „Þýðingarnar eða lífið?“
(1/5) varar hann við þeirri hættu sem íslenskunni
og fleiri málum stafar af enskri tungu. Hann seg-
ir að skammbyssu sé beint að gagnauga íslensk-
unnar og gefur í skyn að vofan spenni gikkinn.
Þessu til sönnunar nefnir hann dæmi um ensku-
mennsku, þ. á m. slettuflaum, málfeigðartal og of-
notkun ensku í viðskiptalífinu. Hann bendir á að
enskan sé mjög áberandi í verslunarmiðstöðvum
og hefði getað bætt miðbænum við. Til dæmis
hefur Bókabúð Máls og Menningar ekki fyrir því
að upplýsa um opnunartíma á öðrum tungum en
ensku. Skyldu nú enskumælandi menn flykkjast í
búðina til að kaupa nýjustu íslensku skáldsög-
urnar? Ég verð altént ekki með í flokknum, ég
mun ekki versla við þessa búð fyrr en þeir taka að
upplýsa um opnunartíma á íslensku. Ég læt held-
ur ekki sjá mig á veitingastöðum þar sem mat-
seðlar eru eingöngu á ensku. Einfeldningar sem
reka þá halda að enskan sem slík geri þá ríka.
Þeir ættu að líta á kaffihúsið Gráa köttinn sem
alltaf er sneisafullt en þar á bæ eru matseðlarnir
bara á íslensku. Samt streyma útlendingarnir
þangað.
Hvort þeir streyma til Leifsstöðvar skal ósagt
látið. Á þeirri stöð er flest á ensku, meira að segja
auglýsing frá Landsbankanum. Halda Lands-
bankamenn að erlendir ferðamenn opni Lands-
bankareikninga unnvörpum fyrir vikið? Eða
finnst þeim þeir vera svakakúl og með í sveiflunni
ef þeir auglýsa á ensku? Landsbankamenn eru
kannski meðal þeirra viðskiptajöfra sem vilja ís-
lenskuna feiga. Rúnar Helgi segir réttilega að
þessir jöfrar (draugar?) vilji gera hina súperkúlu
ensku að þjóðtungu Íslendinga.
Ég held að hvatir þeirra séu annarlegar. Þess-
ir litlu peningastubbar þrá að vera með í vinn-
ingsliðinu enskumælta, sveit fínu ríkisbubbanna í
henni Ameríku. Löngun sína til kúlheita göfga
þeir svo með tröllatrú (draugatrú?) á efnalegan
töframátt enskunnar. Gróði er af ensku, her-
kostnaður af íslensku, þylja þeir í kór. En þessir
kaupsýslumenn gleyma frumreglu bókhaldsins,
þeirri að hyggja beri að útgjöldum jafnt sem
tekjum. Margt bendir til þess að kostnaðurinn af
málskiptum yrði svo geigvænlegur að þjóðin færi
á vergang fyrir vikið. Þýða yrði öll opinber skjöl á
ensku og skófla þeim íslensku á sorphaugana.
Sama gildir um skjöl einkafyrirtækja, mörg
þeirra myndu fara á hvínandi kollinn fyrir bragð-
ið. Ennfremur yrði að þýða allar læknaskýrslur
og lagabálka á ensku, skipta yrði um heiti á göt-
um og bæjum. Til að gera illt verra yrðu flestir
Íslendingar að skipta um nöfn því mörg íslensk
nöfn eru öldungis óskrifanleg á hina fjárvænu
tungu ensku. Eins og nær má geta yrðu slík
nafnaskipti þjóðinni mjög kostnaðarsöm, mál-
skiptin í heild sinni feiknadýr.
Í ofanálag má velta því fyrir sér hvort ekki séu
beinar tekjur af því að tala íslensku. Hefðu Ís-
lendingar sálgað móðurmálinu fyrir aldarfjórð-
ungi þá hefði ættfræðiþekkingin íslenska líklega
glatast. Þá hefði Íslensk erfðagreining aldrei séð
dagsins ljós en það fyrirtæki hefur malað lands-
mönnum gull eins og alkunna er. Því er erfitt að
sjá að nokkur herkostnaður sé af því að tala ís-
lensku.
Þess utan verður ekki séð að það að mæla á
enska tungu eitt og sér hljóti að efla hagsæld.
Þorvaldur Gylfason, hagfræðiprófessor, bendir á
að hagvöxtur sé alls ekki meiri í enskumælandi
löndum en annars staðar á hnettinum. Við spek-
imál prófessorsins má bæta að Bretar og Írar
búa við verri lífskjör en Íslendingar, þótt hagur
Íra fari mjög batnandi. Sama verður ekki sagt
um Nýsjálendinga. Efnahagslíf þeirra er í alvar-
legri kreppu þótt enskumælandi séu og markaðs-
væddari en fjandinn. Ekki hefur enskan heldur
gert íbúa Jamaíku, Líberíu og Belize feita. Þessi
lönd eru blásnauð og enskumælandi eins og fjöldi
ríkja um víða veröld. Í fátækasta landi heimsins,
Sierra Leone, er enskan stjórnsýnslumál og
sama gildir um hin örsnauðu Sri Lanka og Kenía.
Á Indlandi er enska m.a. réttarmál en ekki fitna
götubörnin í Kalkútta á því.
Nú kann einhver að malda í móinn og segja að
hvað sem tauti og rauli muni enskan hægt og bít-
andi verða ríkjandi mál hér á landi. Ekki þurfi að
leggja íslenskuna niður með skipulegu átaki, hún
muni smám saman verða vofunni að bráð. En
þeir sem þessu trúa gefa sér að enskan muni
halda stöðu sinni sem heimsmál. Hvað nú ef
spænskan heldur áfram að sækja á vestan hafs?
Svo mjög eykst vegur hennar að Bandaríkin
gætu orðið að mestu spænskumælandi innan
hundrað ára. Væri ekki ráð fyrir „íslensku“ mál-
feigðarsinnana að skella sér á spænskunám-
skeið? Hvað með japönskunámskeið? Nú er svo
komið að fleiri stúdentar við H.Í. læra japönsku
en önnur mál. Ástæðan er sú að japanski mark-
aðurinn er Íslendingum afar mikilvægur. Og áð-
ur en varði verður lífsnauðsyn fyrir kaupsýslu-
menn að kunna hrafl í kínversku. Bandaríski
hagfræðingurinn Jeffrey Sachs sagði í nýlegri
grein í Morgunblaðinu að þess væri skammt að
bíða að Kína yrði mesta efnahagsstórveldi heims-
ins. Gangi þetta eftir er líklegt að kínverskan taki
við af enskunni sem helsta viðskiptamálið. Fræði-
menn spá að innan fárra ára verði kínverskan að-
almálið á Netinu, svo ört fjölgar nettengingum
Kínverja. Nær má geta að stolt þjóð eins og Kín-
verjar mun ekki sætta sig við annað en að kín-
versku verði skipað í öndvegi. Hver veit, kannski
munu barnabörn enskusnobbhænsnanna hafa
kínversku að móðurmáli.
Ég bið ekki tískuhyskið og peningaplebbana
að skilja boðskap minn, það getur það ekki. Þessu
fólki er mest í mun að tolla í tískunni, fá allt hið
nýjasta strax í gær. Enskan er þeim sjálft strax-
ígærmálið, það kúlasta af öllu sem kúl er. En
hversu erfitt sem þetta fólk á með að skilja rök þá
skilur það altént mál peninganna. Eina leiðin til
að koma vitinu fyrir það er að knésetja fyrirtæki
þess með sniðgengi. Málhollum mönnum ber að
taka höndum saman og skipuleggja sniðgengi við
þessar fyrirtækisnefnur. Um leið ber að verð-
launa fyrirtæki sem standa íslenskunnar megin.
Nota má Netið til þess arna, menn geta skipst á
upplýsingum um fyrirtæki sem ber að sniðganga.
Stofna verður félag málbjörgunarsinna og gæti
það hafið starfsemi sína á Netinu. Meðal verk-
efna félagsins yrði að beita stjórnmálamenn
þrýstingi, fá þá til að setja í lög að íslenska verði
þjóðtunga landsins. Unnendur íslenskrar tungu
verða að gerast draugabanar, kveða draug
enskumennskunnar niður í eitt skipti fyrir öll.
VOFAN OG HÆTTAN
E F T I R S T E FÁ N S N Æ VA R R
Höfundur er prófessor í heimspeki við
Háskólann í Lillehammer.

 

  
   
      
 

    
 
  


   !

 "    
#      

  !

 $
  

 
  %&& '

!   "   " ! 

(
)

  


 

" 
&
%&&
  
 

 &&!

" !  "    *  + ,! $
& 
 %&&
 

   
)

$
 
 

" !
)


   
   !



+ *#-
"  
-

.      

" 

! 
"
  


 
 (  
 / 



 0   
" 

  $
   
! 
! (! ! 1


 ( 
(


,

   2 " ! !


 %" 


 
 $   , & )
     

 %"  "

      3 !  4 5    4

  

  

 
 ,

 &
 

"      ,
  &
 

     &
 6
 
    $.
 ,
  
 % 

 4
  

/  " 


 
 , 


 (

(
%) 
 7  

708 9/ :
 :  ; < 
!     = $  7 ( 
   
 
 

  6

      "  %) 
 (
 %"   "      %  
 
 
7 (
 "   


 

 - !    
% 

 "   4( "  4%) 
 = $
 
 7 (  $   






































    

    
( 

   


  $
 
 68*-
%) %)
$     $
  
"
%&

 


 
 % 


! %

 &  !  2

& %)
 /


   #
&  % %)
 /
 
 %) 
 #   ()

 *#-
"  

.      !
 (  
 >"   


  
) $ 
  $
 ? 
$    #:6-&)" 
!
  

$

 

  ! 
"   %)     (
 -  (


 
    

  
 

  
     
@ :


     


    %
 4    ,   
   $
!

"4
 
 =
&     
7 (    %
 


 ( !

  (
  ! 

 A
&&.


 %

7 (




      
 !
 "!#   $% % 


&
' (
!# )  $%%   ***+
   B?B  C4C ;:D0EF0 ?EAD
D G
!   99H 

 G
!   CIJ@
AK: B?B 9
D G
!   1L99

 G
!   9HCI@
 !"!#
$%%$& '
(("&"(!"&%" )(*   +   , 
-   .-   /  !"!# " 0($)$%   /
B?B C ;DE6? D*E#EBA
D G
!   LHC 

 G
!   CJM1@
B?B H ;:D0EF0 ?EAD
D G
!   1C 

 G
!   JHLJ@
B?B H C4C ;:D0EF0 ?EAD
D G
!   CJJ 

 G
!   HMH1@
  !
     (    !    >" 
 
%
!$ 


! %



   (

   
 
    , !   



    



$  

   (  #   ( !
H9 & )

   )) N    %" O   
   ,    


 
   
. / !
"   
"
  

    & ) 
 

%)

 3 -#4   
  
  

 ,  

 &   !    
"
  $

   ( 
 

-
.   
   > 
  ("  ?   4
"!  # $ %  &'() 
    

 & )   %&&   
 
 

&  
6
D4&     
( 

 
708 9 :
 :   
  "   %

 P %) 


 8
# 
 / 
# !

?
$    / ; < 
! / ?4 :1/ 0 0?/ Q&

$   B 
 $

0
(  ;
%  $   
D  
  .
(
  
"    = $ 
 $